‘Küreselleşmiş dünyada bloklara ayrılan, kamplaşan ekonomik yapılar karşımıza çıkıyor’

“Trump ilk döneminde de çok tehditler ortaya atmıştı ama efektif ortalama tarife oranları yüzde 1.5 puan olarak artmıştı. Yani aslında öyle muazzam bir artış kaydedilmedi.

Ama bir başka nokta; dünyanın üzerinde Demokles’in kılıcı gibi sürekli bir tehdit ve belirsizlik ortamının olması iki etki yapıyor; birincisi ülkelerin büyüme performansını düşürdüğü için dünyanın büyüme performansını da düşürüyor. Ve bununla birlikte fiyat artışlarına sebep oluyor. Çünkü beklentiler buna göre gelişiyor. Nitekim çelik ve alüminyum ile ilgili tarifeler geldikten sonra Amerika Birleşik Devletleri’nde fiyatları yansımadan tehditler başladığında dahi yükselmeye başladı. Dolayısıyla küresel çapta bir enflasyon sorunu devam edecek ve büyüme performansının düştüğü ortaya çıkacak gibi gözüküyor.

İki hafta önce ertelediği Meksika ve Kanada’ya karşı tarifeleri aslında bütün dünyaya demir, çelik ve alüminyum üstünde tarifeleri uygulamak suretiyle bir ölçüde getirdi. Çünkü Amerika’nın çelik ve alüminyumda iki önemli tedarikçisi bunlar. Buna daha sonraki sıralarda Brezilya, Çin ve Tayvan’ı dahil edebiliriz. Ama bu iki ülke önemli. Amerika’nın 2023 verileri var elimizde; çelikte yüzde 23 oranında bir ithalata ihtiyaç duyuyor. Bu içerideki üreticiler için belki olumlu, ama tedarik zincirleri hemen ayağa kalkamıyor. Çünkü yeni kapasitelerin kurulması için zamana ihtiyaç var. Dolayısıyla İlk etapta bunun etkisi fiyat artışları olarak karşımıza çıkıyor. Ama daha sonrasında ise ancak yerli üreticilerin devreye girmesi ile fiyatlar dengelenebilir.”

“Avrupa Birliği ne yaptı? Şu anda Amerika’ya güvenilir bir partner olarak bakamaz, böyle bir durumla karşı karşıya. Avrupa için zorluk bir yandan enerjide Rusya’ya bağımlılık, diğer yandan Çin ürünlerine direnç göstermek zorunda kalmak, özellikle bazı yüksek teknoloji ürünlerinde ve otomotiv sektöründe… Amerika’nın baskısı ile en zor durumda olan Avrupa diyebiliriz. Onlar da ister istemez içe kapanıp içerideki ekonomiyi geliştirmek ve bazı krizlerini çözmek durumunda. Bunun başında siyasi kriz geliyor. Avrupa Birliği’nin en önemli iki ülkesi Almanya ve Fransa siyasi olarak tökezlediği bir dönemdeyiz. Siyaset tarafı sakinleşebilirse, Haziran’dan önce de zor gibi gözüküyor.

Dolayısıyla burada Avrupa için zor bir durum var. Avrupa aynı Çin için söylediklerim gibi başka ticaret blokları ile ilişkilerini geliştirmek suretiyle, ki örneğin uzun zamandır Mercosur ile sürmekte olan ticari ilişkilerini hızlandırdı ve görüşme sürecini tamamladı. Şu anda parlamento onayları bekleniyor. Mercosur ile tarifelerin indirilmesi bu 800 milyon civarında bir nüfusu ilgilendiren bir ticaret pazarının açılması anlamına geliyor.

Dolayısıyla bütün ibreler bu kadar belirsizlik ortamında bize fragmante olmuş uluslararası ticaret bloklarının derinleşeceğini, ülkeler ve bloklar arasındaki ikili ticari ilişkilerin yoğunlaşarak artacağını ve bu şartlar altında Amerika’nın da by-pass edilerek ilerlenmesi gereken bir sürecin içine girdik. Şu anda iki taraf açısından manzara bu.”

“Öncelikle bu yapay zekâ konusu ile ilgili olarak Çin ile aradaki stratejik savaşın, bu hegemonya savaşının Biden döneminden kalan birtakım etkileri de var. Birbirlerine karşı tarife dışı birtakım engeller getirdiler. O da neydi? Öncelikle Amerika Biden döneminde Çin’e karşı çip satışlarını durdurdu. Buna karşı da çiplerin üretilmesi konusunda çok önemli olan ‘Germanyum ya da Galyum gibi minerallerin satışını da durduruyorum’ dedi. Galyum mineralinde yüzde 98 Çin hakimiyeti var, bu muazzam bir hakimiyet. Bunun üzerinden de çip üretiminde çok büyük bir etkisi var. O da ona karşı onu durdurdu.

Ama buradaki esas nokta yapay zekanın savunma sanayiinde kullanılıp kullanılmayacağı. Geçen hafta Google’ın bir açıklaması oldu ve savunma sanayiinde yapay zekâ kullanmama taahhüdünü geri çekti. Bu da önemli bir gelişme. Dolayısıyla yapay zekâdaki gelişmelerin aynı zamanda milli güvenlik tarafıyla ilgili de çok önemli gelişmeleri var."

“Bir de tabii işin enerji boyutu var. Paris’teki Yapay Zeka zirvesinde Uluslararası Enerji Ajansı da vardı. Vance orada ‘Regülasyonları azaltalım’ dedi. Ama regülasyon konusunda işin demokrasi tarafı var, rekabet tarafı var, bu işin nasıl kullanılacağına yönelik niyet var. Enerji konusunda biliyoruz ki Trump yönetimi çevre dostu enerjilere hiç sıcak bakmıyor. Dolayısıyla bütün bunların yarattığı olumsuz etkiler de söz konusu. Onun için Uluslararası Enerji Ajansı da toplantıdaydı. Çünkü bu muazzam bir enerji talep edecek ki belli başlı yapay zekâ firmaları 2024’te bir ara ‘bizim için küçük nükleer santraller kurun, biz başa çıkamayacağız bu enerjiyle’ dediler. Bunu da hatırlamamız gerekiyor.

Bir de regülasyona çok genel bakılıyor. Regülasyon olsun mu, olmasın mı? Hangi alanlarda regülasyon yoğun olmalı; bunun toplumsal faydaları insanın yerine geçecek mi, geçmeyecek mi? Vance toplantıda insanın verimini artıracağını söylüyor. Buradan bir sürü yeni işler çıkacağını söylüyor. Ama manzara pek öyle gözükmüyor. Ayrıca onun iddia ettiği gibi çok da demokrasi yönünde kullanılacak gibi de gözükmüyor. Amerika’daki yeni yönetimin şu ana kadar hukuk tanımaz tavrı bize hiç olumlu sinyaller vermiyor bu konuda.”