‘Suriye’de serbest piyasa açıklaması, Batı’ya verilmiş bir mesaj’

“İlk baştan beri HTŞ, PYD’ye karşı şiddet eylemine girmedi. Dostça mesajlar verdi. PYD tarafından Salih Müslim de benzer mesajlar verdi. Buradaki sıkıntı şu: Eski Suriye’den kalan topraklarda fiili olarak iki hakimiyet alanı ortaya çıktı. Birinde HTŞ, birinde PYD var. Türkiye açısından ikisi de terör örgütü. Bunların ideolojik durumları da var. HTŞ muhtemelen teokratik bir otorite kurmaya çalışacak. PYD daha milliyetçi-seküler bir devlet kurmak isteyecektir. Bunlar nasıl bir araya gelecek? ABD bir araya getirecektir muhtemelen. Türkiye’ye de bir şekilde kabul ettirecektir. Federasyon olursa nasıl bir anayasa yapılacak? Nasıl bir sistem olacak? Bu federasyon ne kadar süre gidecek? PYD’nin askeri gücü var. Aşiretler var bölgede. Deyrizor’u bugün HTŞ ele geçirdi. Fakat Amerika faktörü de var. Burada sanki bir federasyona doğru gidiliyor gibi. Fakat anlaşma olmazsa Suriye ikiye bölünebilir. Nüfusun yoğun olduğu, Suriye’yi Suriye yapan kentler HTŞ bölgesinde. Fakat PYD bölgesinde de büyük kentler olmasa dahi petrol ve su kaynakları var. Dün Şam Ticaret Odası, serbest piyasaya geçileceğini ve devletçilikten uzaklaşacaklarını söyledi. Batı’ya verilmiş bir mesaj bu.

Cevlani de bugün ‘Batılı devletler bizden korkmasın’ dedi. Batı’ya dost, Amerika’nın himayesinde olabilirler. Orduyu İsrail tamamen bitirdi. Milislerden oluşan bir Suriye inşa edilebilirse edilir ki bu da kolay bir şey değil. Güçsüz bir devlet, kendisini savunmayacak bir devlet ortaya çıkacak. Cevlani için şu anda İsrail gibi bir faktör yok. Zaten jeopolitik olarak da Cevlani’nin yapabileceği pek bir şey yok. İki ay önce Cevlani’den daha güçlü bir lider olarak Nasrallah vardı, sonu nasıl oldu herkes gördü. Muhalif olmak daha kolay bir iş. Devlet olmak ise çok zor bir iş. Mesela ayın birinde Suriye devlet memurlarının maaşlarının ödenmesi lazım. Maaşlar nasıl ödenecek? Katar belki bu işin içine girer, para basabilir veya dışarıdan yardım getirebilir. Elektrik, internet, su gibi temel ihtiyaçların karşılanması lazım. Aynı esnada güvenliğin de sağlanması lazım. Suriyelilerin çoğu büyük bir sevinç yaşıyor. Uzun süreli bir otoriter yönetim yıkıldı. Ama günler geçtikçe Suriyeliler eminim ki yeni yönetimin eskisinden daha iyi olup olmayacağını sorgulamaya başlayacaktır. Mesela hükümet kurdular, İdlib’teki kurtuluş hükümetinin aynısı bu.

Türkiye yanlısı muhaliflere veya seküler muhaliflere koltuk vermediler. İktidarı paylaşma gibi bir niyetleri yok. Muhtemelen güçlerini konsolide ettikçe daha cesur adımlar atmaya başlayacaklar. Yeni anayasayı da merak ediyorum. Mesela seçimler olacak mı? Geçen yıl HTŞ’nin şurası bir seçim önerisi vermişti fakat kadınlara oy verme hakkı tanınmamıştı. Seçim yapılacak mı? Seçim sonucunda ne çıkacak? Cevlani yüzde 99 ile mi kazanacak? Siyasi partiler nasıl kurulacak? Üniversiteler ne olacak? Karma eğitim devam mı edecek? Cevlani bir taraftan terör listesinden çıkarken diğer taraftan da şeriat uygulamalarını sürdürürse, ABD bu defa HTŞ’ye IŞİD gibi davranacak.”

“Trump’ın danışmanları ona ne söyleyecek? Buna bakmak lazım. Ortadoğu işlerinden sorumlu Lübnanlı bir iş adamı var. Ne diyecek? Cebran Basil dün akşam açıklama yaptı. Yeni Suriye yönetiminin, Ortadoğu Hristiyanları açısından tehlike arz edebileceğini söyledi. Dolayısıyla Trump’ın Ortadoğu danışmanı Hristiyanlara yönelik tehdit algılarsa, Trump’ı yönlendirebilir. Veya şu anki eğilimler güçlenir ve HTŞ terör listesinden çıkartılırsa da Trump için sorun olmaz. Burada demokrasi kurulmaması Trump’ın umurunda olmaz. İsrail’in güvenliği, Suriye’nin yeniden inşası ve ABD’nin buradan nasıl para kazanabileceği konularına odaklanırlar. Afganistan’daki Taliban gibi bir yönetim ortaya çıkarsa, bunun bedelini Suriyeliler ödeyecek. Suriye’de Dürziler, Sünniler, Aleviler, Hristiyanlar yaşıyor. Çok fazla etnik, dini ve mezhepsel grup var.

Suriye nereden baksanız Osmanlı’dan beri modernleşme yaşıyor. Osmanlı ilk kez Şam’ı modern bir kent haline getirdi. Oradaki geleneksel sınıflar üniversitelere gitti. İleri gelen aileler ortaya çıktı. Sonra bağımsızlık ve Baas dönemi başladı. Suriye’de kadınların okuma yazma oranı çok yüksektir. Kadınları eve tıkamazsınız. Şu an herkes mutlu ama Suriye’de bir demokrasi veya ona yakın bir şey çıkmayacaksa veya HTŞ, Afganistan tarzı bir devlet kurma niyetindeyse içeriden de sıkıntılar başlayabilir. Neticede Cevlani’nin otoritesi sarsılabilir. Birtakım muhaliflerin şikayetleri başladı bile. Kadın meselesi, azınlık meselesi, Şam-Halep yaşam tarzı, Hristiyanlar, Dürziler vs. konuşuluyor. Dürziler yarın tehdit algılarsa İsrail’e mi dönecekler yüzlerini? Ki öyle yapacaklardır muhtemelen. Golan’daki tampon bölge İsrail tarafından Süveyda’ya kadar uzatılabilir. İsrail karşısında duracak bir askeri güç kalmadı orada. Bu şartlar altında bir devlet kurmak Suriye’de çok kolay olmayacak.”