Hem Filistin'e destek hem de Batı ile ilişkiler: Güney Afrika'nın soykırım davasındaki duruşu neden önemli?
17:17 18.09.2024 (güncellendi: 16:23 23.09.2024)
© Dursun Aydemir
Abone ol
Özel
Güney Afrika hükümetinin Uluslararası Adalet Divanı'nda İsrail aleyhine açılan soykırım davasının devamı için başvuruda bulunacağını bildirmesi neden önemli? Güney Afrika neden Orta Doğu'ya müdahil oluyor? Güney Afrika-İsrail-Filistin ilişkisinin temeli neye dayanıyor? Sputnik'in derlemesinde.
Güney Afrika, Uluslararası Adalet Divanı'nda (UAD) İsrail aleyhine açılan soykırım davasının devamı için başvuruda bulunacağını bildirdi. Güney Afrika Cumhurbaşkanlığından yapılan yazılı açıklamada, soykırım davasının devam etmesi için UAD'ye dilekçe sunulacağı belirtilerek, "Güney Afrika, İsrail'in Filistin'de soykırım suçu işlediğini kanıtlamak için gerçekleri, somut delil ve kanıtları sunmayı amaçlıyor" ifadesi kullanıldı. Açıklamada, "Bu dava, mahkeme bir karar verene kadar devam edecektir. Dava devam ederken İsrail'in, mahkemenin bugüne kadar verdiği geçici emirlere uyacağını umuyoruz." ifadesine yer verildi. Peki Güney Afrika neden Orta Doğu'ya müdahil oluyor? Güney Afrika-İsrail-Filistin ilişkisinin temeli neye dayanıyor? Gerilim günümüze kadar nasıl tırmandı? Afrika Çalışmaları Merkezi Direktörü Mustafa Uzun Sputnik'e anlattı.
Güney Afrika'nın İsrail-Filistin ile tarihsel bağları ve Apartheid rejimi
Güney Afrika'nın Apartheid dönemi, ayrımcılığın ve insan hakları ihlallerinin en somut örneklerinden biriyken İsrail’in, Apartheid dönemindeki Güney Afrika rejimine silah tedarik etmesi ve askeri destek sağlaması, iki ülke arasında güçlü bir bağ kurmuştu. Nelson Mandela, Filistinlilerin özgürlüğünü, Güney Afrika halkının özgürlüğüyle özdeşleştiriyordu. Apartheid karşıtı mücadelesinde, Filistinlilerin yaşadığı zorlukları da kendi mücadelesinin bir parçası olarak görüyordu.
'Afrika'nın motivasyonunu kendi yakın tarihine bakarak açıkça görebiliriz'
Afrika Çalışmaları Merkezi Direktörü Mustafa Uzun Güney Afrika'nın İsrail ve Filistin konusundaki hassasiyetini "Motivasyonlarını kendi yakın tarihine bakarak açıkça görebiliriz" diyerek şunları kaydetti:
"Güney Afrika'da 1994 yılında sona eren apartheid rejimi kurumsal ırk ayrımcılığını içeriyordu. Bu dönemde Güney Afrikalılar maruz kaldıkları ırkçılık ve baskı ile Filistinlilerin yaşadıkları arasındaki paralelliği açıkça görüyordu. Filistin Kurtuluş Örgütü gibi gruplarla Güney Afrika'daki apartheid karşıtı hareketler arasında güçlü bir dayanışma gelişmişti o dönemde. Nelson Mandela ve Afrika Ulusal Kongresi apartheid'e karşı verilen mücadeleyle Filistin mücadelesini birbirine benzer görüyordu. Mandela Filistin davasına olan desteğini defalarca dile getirmişti ve Güney Afrika'nın apartheid karşıtı mücadelede kazandığı zaferden sonra Filistin halkının haklarını savunmaya devam etti. Mandela ile Arafat arasındaki dostluk bunun önemli göstergelerindendir. Güney Afrika Mandela'nın liderliğinde insan haklarına, adalete ve özgürlüklere vurgu yapan bir dış politika benimsendi. Bu, Güney Afrika'nın İsrail'e karşı daha eleştirel bir tutum almasına ve Filistin'in kendi kaderini tayin hakkını savunmasına yol açtı. Apartheid rejimi sırasında Güney Afrika ve İsrail arasında bazı stratejik ve askeri ilişkiler vardı. Güney Afrikalılar bunu hiç unutmadı."
'Güney Afrika'nın apartheid geçmişi bugün de ülkenin duruşunu netleştiren en önemli politikadır'
Uzun, Güney Afrika'nın apartheid geçmişi ile bugün İsrail’in Filistin’de yaptıklarının çok benzer olduğunu söylerken şunları da ekledi; Güney Afrika’da bir süre yaşamış ve oradaki ırk ayrımcılığının korkunç kalıntılarını deneyimlemiş biri olarak ifade ediyorum, bugün İsrail’in Filistin’de yaptıkları ile Güney Afrika'nın apartheid geçmişi çok benzer. Üstelik apartheid rejiminin en büyük destekçisi de İsrail’di. Güney Afrikalılar, topraklarının işgal edilmesi, yerleşim politikaları, ayrımcılık, ikinci sınıf vatandaşlık ve insan hakları ihlalleri konusunda İsrail’in aperkeid rejimi ile olan inanılmaz benzerliği nedeniyle Filistin’in yanında duruyorlar.
Güney Afrika'nın soykırım davasının etkileri
Güney Afrika'nın ekonomik eşitsizlikler ve sosyal sorunlarla mücadele eden bir ülke olarak uluslararası alanda önemli bir dava açmak, hükümete iç politikada güçlü bir duruş sergilediklerini gösterdi. Güney Afrika'nın Filistin davasında aktif rol alması uluslararası ilişkilerdeki stratejik yönelimlerini yansıttı. Böylece hükümet sadece iç politika değil, uluslararası hukukun ve insan haklarının savunulmasında da etkili bir rol oynayarak Mandela'nın ideallerini sürdürmüştür.
'Güney Afrika, Filistin yanlısı pozisyonunu insan haklarına dayalı bir ilke olarak savunup apartheid geçmişine vurgu yapıyor'
Araştırmacı Yazar Mustafa Uzun, Güney Afrika'nın diplomatik ilişkilerinde nasıl bir denge kurmasını şu sözlerle açıkladı:
"Güney Afrika Filistin'e çok güçlü şekilde destek verirken biryandan da Batı’daki büyük güçlerle ilişkilerini koruma ihtiyacı tabi ki hissediyor. Sonuçta Güney Afrika’nın da ekonomik ve siyasi çıkarlarını gözetmesi gerekiyor. Bu nedenle Güney Afrika, bu güçlü Filistin yanlısı duruşunun İsrail’in müttefiki olan Batılı ülkeler ve elbette ABD ile ilişkilerini etkilememesi için Filistin yanlısı pozisyonunu insan haklarına dayalı bir ilke olarak savunup apartheid geçmişine vurgu yapıyor. Bu duruşu onun Batılılar ve ABD tarafından uluslararası arenada izole edici bir faktör olmaktan çıkmasını sağlıyor. Hatta İsrail ile dahi büyükelçiliğini kapatıp sadece bir irtibat bürosuna dönüştürse de tamamen kopartıp atmamaktadır."
'Bu sayede Afrika’daki diğer devletleri de İsrail’e karşı cesaretlendiriyorlar'
Afrika Çalışmaları Merkezi Direktörü Mustafa Uzun İsrail-Filistin çatışması üzerindeki diplomatik politikasını şöyle açıklıyor; Güney Afrika hükümetinin İsrail-Filistin çatışması üzerindeki diplomatik politikası İsrail’in haksız işgaline karşı koyma, İsrail’in işgal ettiği topraklardan çıkmasını talep etmek üzerine kurulu. Bunu yaparken Filistin’e ve bağımsızlık mücadelesine açık destek veriyorlar. Bu arada İsrail ile diplomatik ilişkilerini de alabildiğine sınırlandırıyorlar ve Afrika’daki diğer devletleri de İsrail’e karşı cesaretlendiriyorlar.
'Kamuoyu da hükümetin tavrını onaylıyor'
Uzun, kamuoyunun büyük oranda hükümetin tavrını onayladığını belirtip "Muhalefet partileri çok daha ileri seviyede bir dayanışma taahhüdünde bulunuyorlar. Bu dayanışma hem siyasi arenada hem de sivil toplum düzeyinde yaygındır. Mandela’nın Filistin davasına verdiği destek Güney Afrika kamuoyunda ve siyasetinde hala çok güçlü bir etkiye neden oluyor. Ülkedeki müslümanların büyük etkisi de bundan pay sahibidir" diyerek sözlerini noktaladı.
