00:00
01:00
02:00
03:00
04:00
05:00
06:00
07:00
08:00
09:00
10:00
11:00
12:00
13:00
14:00
15:00
16:00
17:00
18:00
19:00
20:00
21:00
22:00
23:00
00:00
01:00
02:00
03:00
04:00
05:00
06:00
07:00
08:00
09:00
10:00
11:00
12:00
13:00
14:00
15:00
16:00
17:00
18:00
19:00
20:00
21:00
22:00
23:00
HABERLER
07:00
6 dk
HABERLER
09:00
6 dk
HABERLER
11:00
5 dk
DÜNYA HABERİ
11:06
13 dk
PARANIN HAREKETİ
11:20
16 dk
HABERLER
12:00
5 dk
HABERLER
15:00
5 dk
HABERLER
16:00
5 dk
HABERLER
17:30
3 dk
HABERLER
19:00
17 dk
HABERLER
07:00
6 dk
HABERLER
09:00
6 dk
HABERLER
11:00
5 dk
DÜNYA HABERİ
11:06
13 dk
PARANIN HAREKETİ
11:21
16 dk
HABERLER
12:00
6 dk
HABERLER
16:00
6 dk
EKSEN
Ceyda Karan'la Eksen
16:06
84 dk
HABERLER
Saat başı başlıkları
17:30
1 dk
YOL ARKADAŞI
Mustafa Hoş'la Yol Arkadaşı
17:33
87 dk
HABERLER
Saat başı başlıkları
19:00
1 dk
DünBugün
Geri dön
Adana107.4
Adana107.4
Ankara96.2
Antalya104.8
Bursa101.4
Çanakkale107.2
Diyarbakır89.6
Gaziantep104.3
Hatay106.1
İstanbul97.8
İzmir91.0
Kahramanmaraş92.3
Kayseri105.5
Kocaeli90.2
Konya88.6
Malatya106.0
Manisa101.0
Mardin92.2
Ordu99.6
Sakarya90.2
Samsun107.7
Sivas104.2
Şanlıurfa95.3
Trabzon102.4
Van88.0
 - Sputnik Türkiye, 1920
EKSEN
Ceyda Karan’ın hazırladığı Eksen’de her gün dünyanın farklı bölgelerine dair gelişmeler masaya yatırılıyor.

‘ABD askerlerinin Irak’tan çekilebileceği açıklandı ve hemen Irak’ta IŞİD saldırıları başladı. Tesadüf değil’

Ceyda Karan'la Eksen
Abone ol
Dr. Semin'e göre Mesud Pezeşkiyan'ın Irak ziyareti, İran'ın ilgisini tekrar bu bölgeye yoğunlaştıracağını işaret ediyor. Pezeşkiyan'ın Kürtler ve Şiiler ile temas kurup Türkmenler ile görüşmemesini bir Şii-Kürt koalisyonunun sinyali olabileceğini kaydeden Ali Semin, öte yandan Amerikan askerlerinin Irak'tan çekilmeyeceği değerlendirmesinde bulundu.
İran Cumhurbaşkanı Mesut Pezeşkiyan, ilk yurt dışı ziyaretini Irak'a gerçekleştirdi. Bağdat'ta Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani ile bir araya gelen Pezeşkiyan, öte yandan Şii siyasi partilerin ileri gelenleriyle de görüştü. Irak ve İran arasında ekonomi ve güvenlik alanında toplam 14 mutabakat metni imzalandığı ifade edildi.
Pezeşkiyan'ın sonraki durakları ise Necef, Kerbela, Basra, Erbil ve Süleymaniye oldu. Erbil ve Süleymaniye'de hem Barzani hem de Talabani ile görüşen Mesud Pezeşkiyan, Kuzey Irak'taki temasları sırasında tercüman kullanmadan Kürtçe konuştu.
İran Cumhurbaşkanı’nın ziyareti öncesi ABD askerlerinin Irak’tan çekileceğine yönelik birtakım iddialar dünyada gündem oldu. Amerikan askerlerinin 2025 sonlarına doğru Irak’ı tamamen terk edileceği öne sürülürken, kimi jeopolitik analizlerde benzeri açıklamaların daha önce de yapıldığı ve Amerikan askerlerinin Irak’taki varlığını sürdürdüğüne dikkat çekildi.
Mesud Pezeşkiyan’ın Irak seyahatini, Erbil-Süleymaniye temaslarını, Sünni ve Türkmen gruplarla görüşmemesini ve Amerikan askerlerinin Irak’tan çekileceği iddialarını, Orta Doğu, Avrasya ve Asya-Pasifik Araştırmaları Merkezi Kurucu Direktörü akademisyen Dr. Ali Semin ile konuştuk.

‘Bu ziyaret, İran’ın Irak politikasında farklı bir rota çizdiğini gösterdi’

İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan’ın ilk yurtdışı seyahatini Irak’a yapmasının, Kasım Süleymani suikastı sonrasında bölgede gerileyen İran etkisini tersine çevirebileceğine dikkat çeken Dr. Ali Semin, Pezeşkiyan’ın KYB ile temaslarının da kritik olduğunu belirtti. Ali Semin’e göre İran’ın Süleymaniye, Erbil ve Bağdat ile temasları Irak’taki İran nüfuzunu artırmayı hedefliyor:

“Pezeşkiyan’ın ilk yurtdışı ziyaretini Irak’a yapması, İran’ın özellikle Kasım Süleymani’ni ölümüyle birlikte 2020’den beri Irak sahasında etkisini yitirmesiyle alakalı. Altını çizmemiz gereken bir durum var: Gazze’deki gelişmelerle birlikte İran’ın odağı Suriye, Lübnan ve Filistin’e kaymıştı. İran’ın yeni cumhurbaşkanının ilk yurtdışı ziyaretini Irak’a gerçekleştirmesi, Pezeşkiyan döneminde sürdürülebilir bir politika haline gelirse bir üs politikası olduğunu gösterir. İlk ziyaretin Irak’a yapılması öte yandan ABD’ye bir mesaj. Amerika’nın orada aktif bir rolü var. Tabii aynı zamanda bölgedeki Arap ülkelerine de bir mesaj var. İran’ın Irak iç dinamikleri konusunda politikası da değişti.

İran’ı daha önce konuştuğumuzda Şii yönetimlerle iyi ilişkisi olan, Şiilere destek veren bir devlet düşünüyorduk. Bu ziyaret, İran’ın Irak politikasında farklı bir rota çizdiğini gösterdi. Mesela Bağdat’ı ziyaret etti, ardından Erbil’e gitti. Bu iki tarafla görüşmeler doğal karşılanabilir fakat Süleymaniye’ye gidip KYB başkanı Talabani ile görüşmesi, Irak’taki diğer dinamiklerle ve partilerle ilişkilerinin olduğunu gösterir. İran artık sadece Bağdat-Erbil ekseniyle değil aynı zamanda yerel siyasetteki etkili taraflarla da görüşmeği istediğini gösterdi.

Talabani grubunun partisi KYB, aynı zamanda PKK terör örgütüyle ilişki içinde. İran’a çok yakın Talabani. Bu partinin başkanı sıfatındaki Talabani ile İran Cumhurbaşkanı sıfatının yan yana gelmesi, Irak sahasında İran politikalarını sorgulatabilir. Araştırılması gerekeceğini düşünüyorum. Çünkü sadece Süleymaniye’yi değil, Basra’yı da ziyaret etti Pezeşkiyan. Irak’ın bütün bölgeleriyle ilgilendiğini gösterdi.”

‘Pezeşkiyan, Irak’ın Kürt kökenli cumhurbaşkanı ile protokolde tercüman olmadan, tamamen Kürtçe konuştu’

İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’ın tercüman olmaksızın Bafel Talabani ile görüşmesini “dikkat çekici” olarak yorumlayan Dr. Ali Semin, bunun sebebinin Türk kökenli olan Pezeşkiyan’ın İran’ın Kürt bölgelerinde büyümüş olması olduğunu açıkladı:
“İran eskiden Bağdat ve Irak’ın güneyi ile ilişki içindeydi fakat artık Süleymaniye ve Erbil ile de ilişkileri var. Pezeşkiyan, çok önemli bir ziyaret gerçekleştirmiş oldu. Dikkatimi çeken diğer bir husus var. Irak da açıkladı. Pezeşkiyan, Irak’ın Kürt kökenli cumhurbaşkanı ile protokolde tercüman olmadan, tamamen Kürtçe konuştu. Bu konuya ilişkin İranlı arkadaşlarla da görüştüm. Pezeşkiyan hem anne hem baba tarafından Türk. Ama Kürt bölgesinde yaşadığı için Kürtçe öğrenmiş. Dikkatimi çeken husus, Pezeşkiyan’ın Kuzey Irak medyasına verdiği ilk demecin Kürtçe olmasıydı. Bafel Talabani ile görüşmesi de muhtemelen Kürtçeydi. Aralarında tercüman yoktu. Bunlar dikkat çekici hususlardı.”

‘Pezeşkiyan Irak’ta Şiiler ve Kürtler ile görüştü ama Türkmenler ve Sünniler ile görüşmedi’

Türk kökenli İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’ın İran’daki seçim süreci boyunca Türk basınında hakkında yapılan yorumlara atıfta bulunan Dr. Ali Semin, Irak ziyareti sırasında Pezeşkiyan’ın hiçbir Türkmen grupla görüşmediğini kaydetti. Dr. Ali Semin’e göre Pezeşkiyan’ın stratejisi, Irak’ta bir Kürt-Şii koalisyonu kurmayı ve geçmişteki ittifakları canlandırmayı hedefliyor:

“Sünnilere ilgi gösterilmediği eleştirileri çok doğru. İran eğer kapsamlı bir politika izlemek istiyorsa, sadece Irak’taki Kürtler ve Şiiler ile görüşmemeliydi. Sünniler ile niye görüşülmedi? İlla Musul’a gitmesi gerekmiyor. Bağdat’taki Sünni fraksiyonlar ile görüşülebilirdi. Parlamento grubuyla görüşülebilirdi. Türkmenler ile görüşülebilirdi. Fakat Türkiye’de İran seçim sürecinde Türk olduğu için Pezeşkiyan’a sempati duyuldu. Ciddi bir sempati oldu. ‘Türk, Türk soylu. İran cumhurbaşkanı olacak. Bölgede Türk dünyasıyla ilişkiler değişecek. Zengezur Koridoru da açılacak’ şeklinde yorumlar yapıldı. Fakat bir Türk olan ve kampanyasını Türkçe yapan Pezeşkiyan, Irak ziyareti sırasında Türkmen gruplarıyla görüşebilirdi. Kürtlerle görüştü. Ama Türkmenler ile görüşmedi. Kürtlerin tüm fraksiyonları ile temasa geçti. Hepsiyle görüştü. Irak’ta Sünnileri dışlaması ve Türkmenlerle görüşmemesi, İran’ın süreci farklı yöneteceğini gösteriyor.

Bir örnek vereyim. 2003 Irak işgali sonrası İran’ın desteklediği siyasi partilerle Kürtler arasında bir siyasi ittifak ve koalisyon oluştu. Irak’ın anayasa yazım süreci de böyle ilerledi. Kürt-Şii ittifakı, 2014’te Maliki’nin Kuzey Irak’ta kesinti yapmasıyla bozulmuştu. Bana kalırsa Pezeşkiyan, Irak’ta yeni bir Kürt-Şii ittifakı oluşturmaya çalışıyor. Verdiği demeçlerde Kürtlere çok olumlu mesajlar verdi. Örneğin İran politikaları ile örtüşmeyen bir mesaj verdi: ‘Siz Kürtler hepiniz birsiniz. Sınırlar sizi ayırdı. Irak’taki Kürtler, İran’daki Kürtler ile iletişimde olmalı. Beluçlar Belucistan’daki sınırla ayrıldı’ dedi.

Aslında biraz İran’ın statüko olan, özellikle kendi iç politikasında takındığı tutumun tersini söylemesi benim dikkatimi çekti. ‘İki tarafın da Kürtleriyle görüşülebilir’ dedi. Sınırdan kastı Irak-İran sınırı. Erbil’i ve Süleymaniye’yi resmi görev olarak ziyaret etti. Acaba Pezeşkiyan’ın bu politikaları, Kürt-Şii ittifakını yeniden canlandırmak için mi? Kürtlerle olan bu ilişkilerini güçlendirmek istediğini görüyoruz.”

‘Acaba İran, Türkiye ile Irak sahasında rekabet edecek mi?’

Dr. Ali Semin’e göre Pezeşkiyan’ın ziyareti, Türkiye ile Irak’ta rekabet etmeyi amaçlıyor olabilir:
“Pezeşkiyan’ın bölge ülkelerine mesajları da oldu. Mesela Cumhurbaşkanı Erdoğan, 22 Nisan’da Irak ziyareti sırasında Bağdat’ı ve Erbil’i ziyaret etti. İran, Türkiye’nin politikalarına benzer bir politika oluşturuyor. Acaba İran, Türkiye ile Irak sahasında rekabet edecek mi? Pezeşkiyan böyle politika izlerse Irak’taki siyaset daha karışık hale gelir.”

‘ABD askerlerinin Irak’tan çekilebileceği açıklandı ve hemen Irak’ta IŞİD saldırıları başladı. Tesadüf değil’

Dr. Semin’e göre ABD’nin 2025 sonlarında tüm askerlerini Irak’tan çekeceğine yönelik iddialar gerçeği yansıtmıyor. ABD’nin Ortadoğu politikasının önemli bir halkasının Irak’ta askeri varlık bulundurmak olduğunun altını çizen Ali Semin, Amerika’nın askerlerini çekmeye bu sebeple yanaşmayacağını vurguladı. Irak hükümetinin hem içeriden hem de dışarıdan bu konuda baskılandığını ifade eden Semin, Amerikan askerlerinin çekileceği bir ortam oluşsa dahi ortaya çıkacak terör örgütleri ile ABD askeri varlığına tekrar “meşruiyet” kazandırılacağı değerlendirmesinde bulundu:

“Amerika tarafından 2025’e kadar Irak’tan çekileceğine dair görüşmeler olduğu açıklandı. Fakat ABD’nin Irak’tan tamamen çekilmesi mümkün değil. Çünkü Amerika çekildiği anda oraya Rusya ve Çin girer, İran’ın etkisi artar. Bölgede çok farklı bir Irak ortaya çıkar. ABD’nin ulusal çıkarları ve Ortadoğu politikasıyla bu örtüşmez. ABD’nin en büyük büyükelçiliği Bağdat’ta. İddialara göre askeri danışmanlarla birlikte 8 bin kişinin çalıştığı söyleniyor. Amerika’nın çekilmesi, tarih vermesi mümkün gözükmüyor. Irak’taki İran yanlısı Şii gruplar uzun süredir ABD’nin çekilmesini istiyor ve tehditlerde bulunuyor. Hatta Pezeşkiyan ziyaretinden hemen önce Bağdat Havalimanı’nda ABD’nin diplomatik ofisine saldırı düzenlediler.

Bush döneminde Irak ve ABD arasında stratejik güvenlik anlaşması yapıldı. O anlaşma doğrultusunda Amerika’ya birçok hak tanındı. Amerikan askerleri Irak içinde serbestçe dolaşabiliyor şu an. ABD, böyle bir anlaşma olduğunu söylüyor ve çekilmeyeceğini söylüyor. Irak hükümeti üstünde İran’ın bir baskısı var ABD’nin çekilmesi için. Siyasi yapı da bunu istiyor Irak’ta. Irak hükümeti de bu anlaşma doğrultusunda uzun süredir görüşmeler yapıyor çekilme için. Şimdi 2025 sonu diyorlar. Ama daha bu açıklama bitmeden IŞİD, Irak’ta birçok yerde saldırılara başladı. Tesadüf değil bunlar. Birkaç yıl sonra bir bakarsınız IŞİD’in yeni versiyonu ortaya çıkar, uluslararası koalisyon geri döner.

Burada ABD’nin askerleri geri çekilecek denmiyor zaten. Uluslararası koalisyon güçleri askerlerinin 2025’te çekileceği söyleniyor. 2017’de IŞİD’e karşı zafer ilan edip ‘IŞİD bitti’ dediler. Misyonlarının bitmesi gerekiyordu. Fakat aradan 7 yıl geçti. Şimdi sekizinci yılda çekileceklerini söylüyorlar ama ben pek mümkün görmüyorum. Irak hükmeti üzerindeki Şii kesimin baskılarını ve İran baskısını azaltmak için oyalama taktiği olarak 2025 dediklerini düşünüyorum. Sonra başka bir terör örgütü ortaya çıkar, ABD ‘Irak güvenlik güçleri yetersiz’ diyecek ve devam edecek diye düşünüyorum. ABD girdiği yerden kolay çekilmiyor. Afganistan da bir örnek değil çünkü 20 yıl kaldılar orada.”

‘Pezeşkiyan, İran dış politikasının dikkatinin tamamen Irak’a odaklanacağının sinyalini vermiş oldu’

Pezeşkiyan’ın ziyareti esnasında İran ve Irak arasında ekonomi ve güvenlik alanlarında önemli mutabakat zaptları imzalandığına dikkat çeken Ali Semin, yatırımların artacağını belirtti:
“Pezeşkiyan’ın bu ziyareti sırasında 14 tane mutabakat zaptı imzalandı. En önemlisi, İran’ın 2023 yılı mart ayında Irak’la yaptığı güvenlik anlaşmasıyla ilgili. Bu anlaşma doğrultusunda daha kapsamlı bir mutabakata vardılar. İşbirliği arttı. İran rejimi, Irak’ı ihmal ettiklerini düşündü muhtemelen. Son iddialara göre İran petrolü, Irak üzerinden İran petrolü adıyla satılıyor. Irak zaten elektrik alıyor İran’dan. Çok önemli anlaşmalar yapıldı. Yatırımlar olacak. Pezeşkiyan, İran dış politikasının dikkatinin tamamen Irak’a odaklanacağının sinyalini vermiş oldu bu ziyaretle.”
Haber akışı
0
Tartışmaya katılmak için
giriş yapın ya da kayıt olun
loader
Sohbetler
Заголовок открываемого материала