‘Türkiye ile Suriye istese normale dönmek için bundan daha iyi konjonktür bulamazlar’

“Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler’in açıklaması iki anlama da gelebilir. Birincisi şu: Türkiye ve Suriye arasında son dönemde, ‘Esad’la Erdoğan fotoğraf verecek mi’ merak ediliyor ama alt düzeyde bu görüşmeler Rusya’nın arabuluculuğunda devam ediyor. Demek ki birtakım pazarlıklar var; yani neyin nasıl yapılacağı konusunda anlaşmaya varılamamış olabilir. İkincisi de Türkiye şu an bu konjonktürde Suriye’den çekilmek istemiyor olabilir. Ben bu iki ihtimal üzerinde duruyorum. Suriye’nin Türkiye’ye yönelik birtakım isteklerle öne çıktığını gördük. Suriye şart süren taraf gibi görünüyor, özellikle Türkiye’nin bir çekilme planı sunması ya da çekilmesi gibi bir isteği var. Fakat Türkiye’nin uzun süredir, ‘yatırım yapan bir ülke olarak’ oradan hemen çekilmesi çok da kolay değil. Hükümet açısından ciddi bir süreç geçirdiler. Bu nedenle iktidar da muhtemelen Suriye’den belli bir tolerans istiyor. Fakat Suriye’nin belli ki böyle bir lüksü yok. Türkiye, Suriye’nin bu şartını yerine getirecek gibi olmadığı için böyle bir açıklama yapmış olabilir.

Birleşmiş Milletler’in 2254 sayılı kararı var. Türkiye’ninki buna uygun bir çağrı zaten. Suriye yönetimi daha önceden buna prensipte ‘evet’ demişti. Fakat şu şekilde: Bu Suriye çözümü olursa elbette mümkün, yani seçimlerin yapılması vs. Dolayısıyla Türkiye şimdi böyle bir argümanla Suriye’nin kendisine sunduğu şartlara karşı bir koz koymuş oldu masaya. Peki daha önceden konamaz mıydı? Belki konabilirdi fakat dediğim gibi, iki ihtimal var. Birincisi birtakım konularda ilerleme sağlanamadığı için Türkiye böyle bir açıklama yaptı. Yani ‘bu iş zora gidiyor’ açıklamasıdır bu. İkincisiyse ‘şu konjonktürde Suriye’den çekilmek istemiyoruz’ açıklamasıdır.”

“Çünkü Türkiye’nin hesabı şu olabilir: Suriye zaten güvenliği hemen sağlayacak, seçimlere hemen gidecek olamaz. Ki Türkiye’nin en sağlam argümanı bu olur. Yani BM’nin 51. Maddesine göre bu olabilir. Suriye nasılsa bunları sağlayamayacak düşüncesiyle de böyle bir açıklama yapılmış olabilir.

Sonuç itibarıyla son dönemde iki taraftan son derece olumlu açıklamalar gördük ama anlaşılan Türkiye tarafında şu anda istenilen kıvama gelinmiş değil. Son açıklama Suriye tarafında hiçbir şeyin değişmediğini gösteriyor. Suriye şunu söylüyor: 2011 öncesine dönelim. 2011 öncesinde Türkiye’nin Suriye’de bulunmadığı, iki ülkenin ilişkiler içerisinde olduğu aynı zamanda Adana Anlaşması’nın da yürürlükte olduğu, -elbette bu tek bir örgüte karşı yapılmış bir anlaşma ama- şu anda fiiliyat gereği diğer örgütleri de kapsayacak bir anlaşma olduğu vurgusu. Dolayısıyla Suriye pozisyonunu değiştirmiş değil. Bu son açıklamada Türkiye’nin çekilmesi şartına gönderme de yapılmış. Dolayısıyla Suriye’nin konumunda bir değişiklik yok.”

“İki ülke ortaklaşa gerçekten bir şey yapmak isteseler bundan daha uygun bir zaman bulunamaz. Amerika Birleşik Devletleri’nin YPG’nin bazı militanlarını, İran destekli olduğu iddia edilen militanların olduğu yerlere kaydırmış olmasının sebebi, ortalık eğer karışırsa, İran herhangi bir saldırıda bulunursa bütün bu ‘direniş ekseni’ adı verilen güçler bir şekilde Amerikan tarafını da hedef alacaklar. Amerika ister istemez bu savaşa girecek. Amerika kendisini de Suriye’de korumak üzere birtakım kaydırmalar yapıyor. Herkes aslında buna hazırlanmış durumda. Suriye ve Türkiye açısından bir fırsat da sunmuyor değil bu durum.

Deyr ez Zor tarafında son dönemlerde birtakım hareketlenmeler var. Bazı Arap aşiretleri ile SDG çatışıyor. Bugünkü el-Vatan gazetesinde manşetti. Suriye SDG’ye karşı tonunu gittikçe sertleştiriyor. Demek ki önceden Kürt cenahına karşı kullandığı yumuşak dili yavaş yavaş zayıflatıyor. Ve birtakım şeyleri daha sert tanımlamaya başladı. Bu önümüzdeki günler açısından bir final olarak görülebilir.

Diğer taraftan Türkiye açısından, Suriye ile ortak bir iş birliği yapacaklarsa, birincisi Türkiye’nin desteklediği örgütler var, ikincisi Türkiye’nin karşı olduğu örgütler var. Keza Türkiye’nin karşı olduğu örgütler var. Suriye’nin bugüne kadar çok da bulaşmadığı örgütler var, yani Kürt cenahı. Bu ikisi ortaklaşırlarsa belki de iki cenaha karşı da aksiyon alınmasını gerektirecek bir ortaklığa girebilirler. Öyle bir ihtimal söz konusu. Ama şu an bir yanaşma olmuş değil. Eğer olursa konjonktürel bir fırsat söz konusu. Çünkü eğer bölge karışırsa, İran saldırırsa, Hizbullah saldırırsa veya bunlar olmasa bile en azından şu anki durum bu ülkelerin bulundukları bölgelerde adım atmalarına müsait ve ABD’nin kalkıp buna zor kullanarak cevap verebilecek hali yok.”

“Mısır’ın elbette İran’la problemleri var. Sisi darbesi sonrasında İran, Türkiye ile aynı pozisyonu almıştı ve halen aralarındaki problemler devam ediyor. Ama ne olursa olsun son dönemde İsrail karşıtlığı Mısır’ı İran tarafına getirebilir. Diğer taraftan Mısır da şunun çok iyi farkında: Eğer bu çatışma büyür ve bölgeye yayılırsa Mısır’ın bundan etkilenmemesi mümkün değil. Dolayısıyla Mısır bir an önce yangını söndürmeye çalışacaktır. Ama bunu İran aleyhinde bir pozisyon olarak görmeyeceğiz. Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve diğer Körfez ülkeleri için de aynı durum söz konusu. Bu ülkeler de İran’la daha önceden ilişkileri kötü olan ülkeler ama artık yeni konjonktürde, hele hele İsrail’in bu yaptıkları sonrasında herhangi bir iki ülkenin karşılaşması durumunda kesinlikle İran tarafında yer alacaklardır.

İran’la birlikte saldırıya katılacaklar demiyorum ama İsrail’in aslında karşısındalar ama ABD ve Batı etkisi nedeniyle çok da seslerini çıkartamıyorlar. Bu aynı zamanda Müslüman-Yahudi savaşı olarak da görülecektir, dolayısıyla bu ülkeler pozisyon almak zorunda kalacaklar. En azından İran’a karşı olmayacaklar.

Ürdün için aynı şeyi söyleyemiyorum. Mesela Ürdün, tavrını koydu. Ürdün Dışişleri Bakanı’nın Tahran’a ziyareti bir anlamda İran’ın bu saldırısını engellemek üzere çünkü ‘biz müdahale etmek zorundayız’ mesajını vermek üzereydi.”