Darbeler, piramitler ve sakız: Sudan hakkında bilinmesi gereken 5 şey
1. 30 yıl boyunca tek bir kişi tarafından yönetildi
Sudan 30 yıl boyunca yönetimi askeri darbeyle ele geçiren Ömer el Beşir tarafından yönetildi. Beşir Darfur'daki çatışmalar sırasında insanlığa karşı işlenen suçlar, savaş suçları ve soykırım gibi suçlamalar nedeniyle Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) tarafından aranıyordu.
1956'da bağımsızlığını kazanan Sudan'da çoğunluğu Müslüman olan kuzeyin, çoğunluğu Hristiyan ve animist olan güneye karşı yürüttüğü ikinci iç savaş sırasında Beşir, 1989 darbesiyle iktidarı ele geçirdi. Beşir'in İslami yönetimi altındayken ülkede zina ve içki içmek gibi eylemler suç kabul edildi ve kırbaç ile cezalandırıldı.
Güney Sudan ile 2005 yılında barış anlaşması imzalayan Beşir, çatışmaların en çok can kaybına neden olduğu bölgelerden Batı Darfur'da savaş suçu işlemekle suçlandı. Beşir, Arap olmayan isyancıların bölgedeki isyanını bastırmak için 2003 yılında 'Cancavid' olarak bilinen acımasız bir Arap milisi konuşlandırdı. 2013'de Cancavid militanları, daha sonra 'Hızlı Destek Güçleri' (HDG) isimli bir yapılanmaya gitti ve paramiliter bir grup olarak Sudan ordusu bünyesine dahil oldu.
Ekmek fiyatlarının üç kat artmasıyla alevlenen aylar süren 'Ekmek protestoları'nın ardından Beşir, 2019'da ordu tarafından görevinden alındı. Geçiş sürecinde beklenildiği gibi bir siyasi istikrarın elde edilememesi gerekçesiyle Sudan ordusu 2021'de Genelkurmay Başkanı Abdelfettah el Burhan'ın liderliğinde yönetime el koydu.
2. İkiye bölündü, Güney Sudan doğdu
1955-1972 yıllarında birincisi, 1983-2005 yıllarında ikincisi olmak üzere kuzey ve güney bölgeleri arasında iki kez iç savaş yaşanan Sudan'da çatışmalar nedeniyle milyonlarca insan hayatını kaybetti. 2005 barış anlaşması kapsamında güney bölgesinde bağımsızlık referandumu düzenlenmesine olanak verildi. Ocak 2011'de gerçekleştirilen referandumda halkın yüzde 99'u bağımsızlığa 'Evet' dedi ve 6 ay sonra Güney Sudan devleti resmen kuruldu.
Güney Sudan'ın Sudan'dan kopması, o tarihte Afrika'nın en geniş topraklarına sahip ülkesinin dörtte birini kaybetmesine neden oldu. Bu kopma sırasında Sudan, çoğunluğu Güney Sudan sınırları içerisinde kalan petrol yataklarını da kaybetti.
3. El Kaide lideri Usame bin Ladin'e ev sahipliği yaptı
EL Kaide örgütünün kurucu lideri Usame bin Ladin, 1990'lı yıllarda 5 yıl boyunca Sudan'da yaşamış, ülke ekonomisine yüklü miktarlarda yatırım yapmıştı. Ancak ABD'nin Hartum'a teröristleri sınır dışı etmesi yönünde yaptığı baskılar neticesinde Usame bin Ladin, 1996 yılında Sudan'dan sınır dışı edildi.
İki yıl sonra ise El Kaide Kenya ve Tanzanya'daki ABD büyükelçiliklerine düzenlediği bombalı saldırılarda 200'den fazla kişiyi öldürdü. ABD El Kaide'nin saldırılarına, Hartum'daki bir ilaç fabrikasını bombalayarak misilleme yaptı. Washington tesisin kimyasal silahlarla bağlantılı olduğunu iddia ederken, Sudan bu iddiayı şiddetle yalanladı. Sudan, İsrail ile ilişkileri normalleştirdiği için 2020 yılında ABD'nin terörü destekleyen devletler listesinden çıkarıldı.
4. Ekonomik güç olarak Akasya Sakızı
Sudan aynı zamanda, meşrubatlardan ilaç sektörüne pek çok alanda kullanılan Akasya Sakızı'nın dünyadaki en büyük üreticisi. Akasya ağacından elde edilen sakız, Sudan'ın en büyük döviz gelir kaynağı. Akasya ağacının dünya ekonomisindeki önemi sayesinde Sudan, Beşir'in yönetimi altında 30 yıl boyunca özel bir muafiyet sahibi oldu. Susuzluğa dayanıklı olması, Akasya ağacının dünyanın en kurak ülkelerinden biri olan Sudan'da kolaylıkla yetişebilmesine imkan tanıyor.
5. Mısır'dan daha fazla piramitlere sahip tek ülke
Öte yandan ülke, antik medeniyetlerden kalan tarihi varlıklarıyla da biliniyor. Zira Sudan, dünyanın en fazla piramitlerine sahip ülkesi. Antik Sudan medeniyetleri Mısır'da olduğundan daha fazla piramit inşa etmiş olsa da, Hartum'un 220 kilometre kuzeyindeki çöllerde bulunan Meroe antik mezarları büyük ölçüde keşfedilmemiş durumda.
Kuş Krallığı'nın başkenti olan Meroe, M.Ö. 7. yüzyıla kadar Mısır'ı 100 yıla yakın bir süre boyunca yönetimi altında tutmuştu. Sudan'da 1960'lardan beri UNESCO Dünya Mirası Alanı'nda yaklaşık 250 piramit keşfedildi ancak Mısır'daki Gize piramitleri kadar turistik ilgi görmüyorlar.
