'Suriye'nin işbirliğinin şartı olarak TSK’nın çekilmesi talebi bugün için gerçekçi değil'
22:28 30.11.2022 (güncellendi: 12:04 01.12.2022)
'Suriye'nin işbirliğinin şartı olarak TSK’nın çekilmesi talebi bugün için gerçekçi değil'
Abone ol
Prof. Yuva’ya göre, Türkiye-Suriye ilişkileri siyasi işbirliğine evrilme işaretleri veriyor. Yuva, TSK'nın çekilme şartını bugün için gerçekçi bulmazken bunun için siyasi sürece atıf yaptı. Yuva, Suriye'nin kuzeydoğusundaki yapının ise ABD'ye kandığını söylerken "Hala ders çıkaramadılar, hala Amerika’nın yanlarında yer alacağına inanıyorlar" dedi.
Türkiye Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ‘siyasette küslük olmaz’ mesajının ardından Suriye Cumhurbaşkanı Beşar Esad'ın "Türkiye'den söz değil icraat bekliyor" açıklamasıyla dikkatler Ankara-Şam ilişkilerine çevrildi. Ankara'nın yeni 'normalleşme' başlığını Suriye ile açabileceği beklentileri artarken, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Suriye'nin kuzeyine yönelik yeni kara operasyonu da gündemdeki yerini koruyor.
ABD'nin bölgedeki diplomat ve sivil personelini Erbil'e çektiği haberleri gelirken, Merkez Kuvvetler Komutanlığı (CENTCOM), olası harekatın ABD'nin IŞİD'la mücadelesini etkileyeceği gerekçesini ortaya koyuyor. Rusya Federasyonu'nun ise PYD/YPG'ye sınır bölgelerinin Suriye ordusuna devredilmesi telkinlerinde bulunduğu belirtiliyor.
Gelişmeleri Şam Üniversitesi Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Mehmet Yuva ile konuştuk.
'Türkiye’nin geleneksel görevinin Suriye’de bir çıkmaz sokağa girdiğini tespit edebiliriz'
Prof. Mehmet Yuva’ya göre, Türkiye liderliğinden 'normalleşme' mesajlarının arkasında Suriye sahasında bir çıkmaza girilmesinin etkisi bulunuyor. Bu durumda ya ısrarcı olmak yahut da durumu gözden geçirmek gerekliliğini vurgulayan Yuva, sahadaki gerçekliğin dikkate alınması gerektiğini belirtti:
“Suriye sahasında bir çıkmaza girdik. Türkiye’nin daha önce yüklenmiş olduğu misyon ve rolü vardı. Bu misyon ve rolün, Türkiye’nin geleneksel görevinin Suriye’de bir çıkmaz sokağa girdiğini tespit edebiliriz. Böyle bir durumda bir ülkenin önünde iki alternatif olur. Ya o geleneksel çizgide ısrar eder; hangi proje için orada bulunuyorsanız, bunda ısrar eder ve bunun tahhus etmesi için sonuna kadar gidersiniz. Ancak projede bir başarısızlık varsa tekrar gözden geçirmek zorunda kalırsınız. Yani saha gerçekliğin kendisini size dayatır. Suriye sahasında şöyle bir gerçeklik var. Genel tabloda yavaş yavaş toparlanan, daha istikrarlı, kaybettiği yerleri geri alabilen, kendisini daha güvenli hisseden, Rusya, İran gibi önemli devletlerin, Çin’in, Latin Amerika’da birçok ülkenin desteğini almış, Arap dünyasıyla barışmış, geleneksel düşman olarak kabul ettiği Suudi Arabistan ve BAE’nin, özellikle Mursi sonrası Mısır’ın dostluğunu kazanmış, Cezayir ve Tunus gibi ülkelerin desteğini kazanmış bir Suriye var."
'Yalan sloganlarla, mazlum Kürt halkına kendi kaderini tayin hakkı diyerek Suriye’ye müdahale ettiler'
Suriye'de amaçları farklı iki büyük ülke olarak ABD ve Rusya varlığına atıfta bulunan Yuva, Rusya'nın 2015 müdahalesiyle Doğu Akdeniz ve Ortadoğu'da 'sözü dinlenen' konuma geldiğini belirtirken, ABD'nin de Suriye'ye dini, etnik ve mezhebi hatlara bölmeye çalıştığını söyledi. Yuva buna rağmen bu süreçten Suriye'nin nisbi bir bağımsızlıkla çıktığını belirtti:
"Suriye’de farklı amaçları olan iki önemli ülke ABD ve Rusya var. Rusya tarihinde ilk kez Suriye’ye 2015’te yaptığı müdahale sayesinde hava ve deniz üslerine sahip oldu. Suriye devleti üzerinde önemli bir imtiyaz sahibi oldu. Etkili bir konumda ve Suriye üzerinden Doğu Akdeniz ve Ortadoğu’da da sözü dinlenen, oyun kurucu, masaya oturup ya uzlaşan ya da sonuç alan bir ülke. ABD, hedef ve amaç itibariyle büyük Ortadoğu projesi çerçevesinde Suriye’ye bu müdahaleyi yaptı. Önce Irak’a yaptı, Kuzey Afrika’da yaşanan olayların ardından Suriye’de İsrail ile birlikte güttükleri ortak bir amaç vardı. Suriye’yi din, dil, ideolojik temelli paramparça ettiler. Lübnan’a Maruni Katolik, Filistin’e Yahudi, Suriye’ye Alevi, Irak’a Şii, Türkmen, Kürt gibi yapıları tesis ederek aslında toplum arasındaki beraberliği engellediler. En azından birlikte bir devlet olma imkanını ortadan kaldırdılar. Ama buna rağmen bir kurtuluş mücadelesi sonrasında bu ülkeler nispi bağımsızlık ve egemenlik kazandılar. Ama bu nispi bağımsızlık esas parçadan koparılmasına engel teşkil edemedi. Esas kalan büyük parça Suriye’yi paramparça etmek. Yalan sloganlarla, ifadelerle, taleplerle, demokrasi ve özgürlük diyerek, mazlum Kürt halkına kendi kaderini tayin hakkı diyerek Suriye’ye müdahale ettiler. Suriye’ye yaptıkları müdahalede İsrail’in petrol ve doğalgaz çıkarları vardı. Ortadoğu’yu yeniden dizayn etmek, asker bulundurarak, geçici veya kalıcı üs kurarak Suriye’de en azından bölgeyi takip edebilecekleri, Irak ve Türkiye’deki gelişmeleri yakınen takip edebilecekleri yeni üsler inşa etme imkanı buldular."
'Güvenlik ve istihbarat alanında yapılan çalışmaların siyasi işbirliğine evrilebileceğinin işaretleri var'
Yuva, Türkiye'nin de Büyük Ortadoğu Projesi çerçevesinde ABD ve İsrail ile hareket ederken, 2016 sonrasında 'projenin' kendisine karşı kullanıldığını fark ederek hareket ettiği değerlendirmesinde bulundu. Gelinen noktada kimin nasıl hareket edeceği sorularının belirdiğini kaydeden Yuva, temkinli açıklamalara karşılık istihbarat alanındaki temasların siyasi işbirliğine evrilmesinin işaretlerinin belirdiğini belirtti:
"Türkiye; Suriye ve Rusya’nın da önünde ABD’nin varlığına tahammül mü edecek, varlığı devam mı edecek, yoksa Amerika ile uzlaşıp bazı arzuları yerine getirilip desteklediği PKK/YPG yalnızlaştıracak mı? Bu örgüte karşı Türkiye ve Suriye birlikte ortak askeri operasyon mu yapacak? Yoksa Türkiye’nin baskıları sonucu sahada mevcut olan güçleri komutanının YPG askeri ve siyasi kadrosuna söylediği ‘Münbiç, Tel Rıfat ve Ayn El-Arap’ı terk edip Suriye ordusuna verin’ talebini YPG karşılayacak mı? Şu an YPG buna olumlu cevap vermiş değil. Rusya’nın iddiası odur ki Türkiye de bu üç bölgenin Suriye devleti ordusuna bırakılması taraftarıymış. Bu yapılmadığı takdirde bir askeri operasyon düşünülüyor; birlikte mi yapılacak, yalnız başına kara operasyonu mu yapılacak? Böyle bir sürecin içinden geçiyoruz. Artık Türkiye ile Suriye arasında farklı ifadeler de ortaya çıksa, Esad’ın siyasi danışmanı Şaban’ın farklı bir açıklaması da olsa, Türkiye’de Cumhurbaşkanı’nın açıklamalarına tezat teşkil eden başka açıklamalar da olsa, sahada gördüğümüz şudur. Güvenlik, istihbarat alanında yapılan ortak çalışmalar siyasi işbirliğine evrilecek. Buna evrileceğinin işaretlerini Esad’dan da duymaya başladık. Eğer bu sahada gerçekleşirse o zaman sadece istihbarat alanında değil birlikte askeri operasyonlara katılmanın imkanı doğacak.”
'İşbirliğinin şartı olarak TSK’nın çekilmesi talebi bugün için gerçekçi değil'
Bugün itibariyle Suriye'nin işbirliği şartı olarak koyduğu Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Suriye'nin kuzeyinden çekilmesinin gerçekçi olmadığını savunan Yuva’ya göre, bu ancak siyasi işbirliği sonucunda olabilir:
“İşbirliğinin şartı olarak TSK’nın çekilmesi talebi pratik değil, objektif değil ve şu an itibariyle yerine getirilecek bir talep değil. Zaten bunun bilincinde olan Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad’ın ağzından ‘Türkiye tarafından bir takvim önümüze konsun, çekilme nasıl, ne zaman olacak’ gibi yeni açıklamalar da duyduk. TSK önce çekilsin, sonra masaya oturalım talebi yok. Zira bu aşamada talep etmek çok gerçekçi bir yaklaşım olmaz. Rusya’nın da böyle bir talebi yok. TSK’nın çekilmesi ancak siyasi işbirliği sonucu gerçekleşir. İki ülke arasında ilişkiler düzelirse Suriye silahlı kuvvetleri lehine ne gibi kazanımlar olacak, Suriye ordusu hudut boyuna nasıl yayılabilir, kontrol ona bırakılabilir, güvenliği sağlayabilir, bence bunlar masada olacak. O vakit sadece PKK’nın değil Türkiye’nin de desteklediği İdlib’de bulunan ÖSO ve bileşeni örgütler, o zaman masada ciddi bir tartışmanın ve çözümün unsuru haline gelecek. Bu insanlar silah mı bırakacak, Suriye ordusuna mı teslim olacak yoksa Türkiye’nin önereceği başka şeyler mi olacak? Bir polis teşkilatı gücü olarak Suriye devletinin bir süre orada silahlı gücü mü olacak? Tüm bunları iki devletin uzmanları görüşecek. Ama bu aşamada TSK’nın oradan çekilmesini Suriye tarafı da talep etmemektedir. Duyduğumuz açıklamalar 'TSK, Suriye’de işgalci güçtür, çekilmelidir' sözleri hukuken doğrudur, iç kamuoyu için yapılan açıklamalar uygundur ama pratikte şu anda olan talepler değil. Suriye’nin de Rusya’nın da önünde acil bir talep olarak bulunmuyor.”
'ABD sözü aldık diyorlar, Suriye ve Rusya'nın yaklaşımlarına çok farklı taleplerle yaklaşıyorlar'
Suriye devletinin başka cephelerde öncelikleri nedeniyle ses çıkarmamasından faydalanan grupların kuzeydoğudaki boşluğu askeri olarak doldurduğunu söyleyen Yuva, zaman içinde pek çok devletten destek arandığını ve sonunda ABD'nin tercih edildiğini anımsattı. Yuva, bu grupların Suriye ve Rusya'nın yaklaşımlarına ABD'ye güvenerek farklı taleplerle karşılık verdiğini söyledi:
“Somut gerçekliği bilmeden Suriye sahasında özellikle Kürt vatandaşlarıyla ilgili Suriye devlet politikalarını anlamak biraz zor. Suriye ordusu o bölgeden çekilirken kendi bölgelerini IŞİD gibi örgütlere karşı savunmak için bizatihi Suriye silah ve maaş verdi, uzun yıllar o bölgelerin kontrolüne ses çıkarmadı. Çünkü öncelikleri vardı, savaştığı başka cepheler vardı. Eğer o tarihte YPG veya SDG diye ortaya çıkan askeri yapının tarihi bir sebebi var. PKK’nın uzun yıllar Suriye’de olması, siyasi faaliyetlerde bulunması gibi bir altyapısı vardı. Bu iç savaş da bir imkan verdi ve geldiler o boşluğu askeri olarak doldurdular. Bir nebze de kendi bölgelerini gerçekten savunmak zorundaydılar. Ancak zaman içinde şu görüldü. Suriye devleti zayıfladıkça bunlar kendi siyasi ajandalarını uygulamak için daha farklı devletlerle işbirliğini tercih ettiler. Türkiye ile bu işbirliğini aradılar, Fransa, İngiltere, İsrail ile de aradılar. Hatta Suudi Arabistan ve Katar da devredeydi. BAE subayları bile bölgedeydi. Rusya ile ilişkileri sağlam tuttular. En nihayetinde ABD’de karar kıldılar. ABD çok önemli desteklerle bu örgütü palazlandırdı. O noktaya geldiler ki ‘Burayı biz kontrol edebiliyoruz, Suriye ordusuna ve Türk ordusuna kafa tutabiliyoruz. Petrol, buğday, pamuğu biz kontrol ediyoruz. Bizim artık IŞİD ile savaşan bir örgüt olarak hakkımız burada kendi kaderimizi tayindir. Merkezi devletten bağımsız başka özerk otorite kurma hakkımız var, buna bize sağlayacak olan ABD, sözünü aldık' dediler. Bu sebeple Rusya ve Suriye’nin yaklaşımlarına çok farklı taleplerle yaklaşıyorlar."
'Hala ders çıkaramadılar, hala Amerika’nın yanlarında yer alacaklarına inanıyorlar'
Suriye’nin ABD işgaliyle tesis edilen Irak'taki gibi herhangi bir özerkliğe izin vermeyeceği değerlendirmesi yapan Yuva, ABD’nin ise bugün desteklediği örgütleri yüzüstü bırakarak, verilecek ağır silahları da alıp çekileceği görüşünde:
"Suriye devleti merkezi devletten bağımsız, Irak’taki gibi bir federasyona, bağımsız bir yönetime -hele ki silahlı bir örgüt tarafından kurulmasına- asla izin vermeyecektir dedik. Suriye devleti kendi yapısını tehdit eden, bu tür toprak talebinde bulunan ve silahlı örgütleriyle o toprak parçasını kendi özerk idaresini teşkil ederek korumaya çalışan bir silahlı yapıya izin vermeyecek. İster Türkiye ister Rusya ile bu işbirliğini yapsın, o gün gelecek orada YPG’nin silahlı varlığına müdahale edecek, ya Türkiye’nin yapacağı operasyona destek verecektir ya zımnen kabul edecektir ya da bizatihi operasyona katılacak ve YPG’nin oradan sökülüp atılmasını sağlayacaktır. Çünkü hem Rusya hem de Suriye tarafından kendilerine götürülen çok önemli çözümler oldu. 'Gelin bu Suriye ordusunun parçası olun, işgal etmiş olduğunuz veya bulunduğunuz bölgeleri Suriye ordusuna verin, Türkiye tarafı da operasyonunu durdursun, bu sayede Suriye devletiyle hangi talepleriniz varsa devletinizle görüşerek bunu çözüme kavuşturun' diye. Ama Amerika’ya sonuna kadar güvenerek muhakkak bu devlette ısrarcıyız diyorsanız Afganistan’da yaptığını size de yapar. Suriye, Rusya ve Türkiye tarafıyla anlaşır, istediğini alır, zaten göstergesi de ortaya çıktı. Amerikan üslerinde olan sivilleri Kuzey Irak’a taşıyor. PKK ve YPG’ye verilecek denen ağır silahlarını söküp Kuzey Irak’a gidiyor. Eğer Suriye ve Türk ordusu müdahalesi olursa ellerine geçmesin diye. Ama hala ders çıkaramadılar, hala Amerika’nın ve diğer devletlerin sonuna kadar Suriye, Rusya ve Türkiye’ye karşı onların yanında yer alacaklarına inandılar. Hem kendi ayaklarına sıkıyorlar hem de Kürt halkına da zarar veriyorlar. Bu sebeple ya Suriye devletinin önermiş olduğu programda uzlaşacaklar ya da bir silahlı müdahalenin önü açılmak zorunda kalınacak.”
