'Elon Musk dengesizliğiyle panik yaratsa da ağ etkisi Twitter'ın ölmesine engel'
21:20 18.11.2022 (güncellendi: 11:56 21.11.2022)
'Elon Musk dengesizliğiyle panik yaratsa da ağ etkisi Twitter'ın ölmesine engel'
Abone ol
Ümit Alan’a göre, Musk'ın 'dengesizliği' panik yaratsa da 'ağ etkisi' Twitter'ın çöküşüne engel. İfade özgürlüğü tartışmalarına atıf yapan Alan, Ukrayna krizinde Twitter'ın milliyetinin fark edildiğini belirtti. Alan, sosyal ağlar ve 'herkesin herkesle konuştuğu bir bağlam çöküşü' yaratan platformların ardından Metaverse'in risklerine işaret etti.
Sosyal medya her türlü siyasi/ekonomik/kültürel ve ideolojik meselenin yansımaları eşliğinde tüm dünyada hayatın 'kaçınılmaz bir parçası' haline gelmişken, özellikle bu döngünün en önemli aygıtı olan Twitter üzerinden müthiş bir 'savaş' patlak vermiş durumda. ABD'de Trump yönetimiyle keskinleşen siyasi rekabet ve Cumhuriyetçi başkanın platformdan atılması sonrasında tümüyle liberal hakimiyetin tesis edildiği, algoritmalar eşliğinde her türlü sansür, karartma ve etiketlemenin düşünce ve ifade özgürlüğünün yerini aldığı Twitter'da işler, bu muazzam platformun 28 Ekim'de kesinleşen SpaceX ve Tesla'nın CEO'su Elon Musk'ın eline geçmesiyle değişmiş durumda.
Musk, ilk iş olarak 'politik doğruculuğu' şiar edinmiş liberal çalışanları işten çıkarıp 'hassasiyet departmanlarını' kapatırken, mavi tık hamlesi eşliğinde platformu adeta bir deneme-yanılma tahtasına çevirdi. Bunu bizzat, "Twitter’ın önümüzdeki aylarda pek çok aptalca şey yapacağını lütfen unutmayın… İşe yarayanları koruyacağız ve işe yaramayanları ise değiştireceğiz" diyerek sundu.
Gelinen noktada liberaller Musk'a reklam savaşı açmış vaziyette. Kimi önde gelen figürler ve kurumlar Twitter'dan çekiliyor yahu çekilme tehditleri savuruyor. Aynı zamanda platforma alternatif Mastadon ve Koo gibi girişimler gündeme taşınıyor. Bu arada Amerikan devletinin de bir özel girişimci olarak Musk hakkında 'güvenlik soruşturması' çağrılarını 'ciddiye alması' dikkat çekiyor.
Salt Twitter değil Facebook ve dönüştüğü Meta da işten çıkartmalara giderken, CEO Mark Zuckerberg’in Metaverse'i tartışmaları 'dijital paralel evren' distopyasına evirmiş vaziyette.
Sosyal medya platformlarındaki büyük mücadeleyi gazeteci-yazar Ümit Alan ile konuştuk.
‘Twitter ekonomik büyüklüğüne göre gücü çok daha fazla olan bir platform'
Ümit Alan’a göre, genel olarak sosyal medya sektöründe bir küçülme ve ekonomik daralma var ve 'işten çıkarma' hamleleri buna dayanıyor. Twitter’ın ise tek bir kişinin sahipliğine geçmesi ve 'dengesizliğin' yarattığı paniği artırdığını söyleyen Alan, bu ortamda 'sosyal medya çağının sonu' tartışmalarının filizlendiğini kaydetti:
“Sadece Twitter değil Facebook da 11 bin kişiyi işten çıkaracağını açıklamıştı. Genel olarak sosyal medya sektöründe bir küçülme ve ekonomik bir daralma var, artık büyümüyorlar. Bu yüzden metaverse gibi yeni vizyonlar konuşmaya başladık. Ama Twitter’a özel ayrı bir durum var. Twitter artık halka açık, daha denetlenen bir şirket olmaktan, tek bir kişinin sahipliğine geçti. Diğer yandan Twitter sadece Amerika’da değil dünya siyasetini belirleyen, ekonomik büyüklüğüne göre gücü çok daha fazla olan bir platform. Böyle bir platformun ‘dengesiz’ hareket eden birinin elinde şu an panik yaratmış durumda. Asıl sosyal medya çağının sonuna gelmiş olma tartışması buradan filizleniyor.”
'Biden sosyal medya platformlarına karşı bir bagajla yönetime geldi'
Alan, ifade özgürlüğü tartışmasının Trump'ın Twitter'dan atılmasıyla yükseldiğini anımsatırken, olayın Biden yönetiminin sosyal medya platformlarını birer medya kuruluşu gibi sorumlu tuttuğu bir aşamaya taşındığını belirtti:
“İfade özgürlüğü tartışması Amerika’da Trump’ın Twitter’dan atılmasından sonra Cumhuriyetçilerin bir talebi olarak yükselmeye başlamıştı. Onlar Twitter’ın taraflı yönetildiğini, sol liberal bir önyargı içinde olduğunu, Demokratların hakimiyetinde olduğunu ve kendilerini engellediğini düşünüyorlardı. Bunun üzerine Trump kendi platformunu kurdu. Başka platformlar da doğdu Cumhuriyetçilerin arayışında. İfade özgürlüğü tartışması Biden’dan sonra çok daha arttı. Çünkü Biden sosyal medya platformlarına karşı bir bagajla geldi. Sosyal medyaları denetim altına alma, sınırsız özgürlüklerini kısıtlama ve güçlerini kontrol altına alma vaadiyle geldi. Amerika’nın çok ünlü medya eleştirmenlerinden Lina Khan, Federal Ticaret Komisyonu’nun başına atandı. Bir diğeri Tim Wu, Beyaz Saray’da önemli bir danışmanlık pozisyonuna getirildi. Bu şu demekti, artık sosyal medya platformları birer medya kuruluşu gibi sorumlu olacaklar. Çünkü algoritmalar kullanıyorlar, onlar da içerikleri önceliklendiriyorlar. Bu yüzden de onlara eskisi gibi platform gözüyle bakamayız tartışması vardı."
'Ukrayna savaşında Twitter'ın milliyetini, bir Amerikan şirketi olduğunu fark ettik'
Alan'a göre 'milliyeti çok belli olmayan' Twitter'ın bir Amerikan şirketi olduğu da Ukrayna savaşıyla anlaşıldı. Pandemideki tartışmalara da atıf yapan Alan, Musk'ın 'büyük bir el bombası tuttuğunu, elinde de patlayabileceğini, başka bir yere de fırlatabileceğini' söyledi:
"Ukrayna-Rusya savaşı sonrasında başka bir şey daha gördük. Biz Twitter’ın bir Amerikan şirketi olduğunu fark ettik. Bugüne kadar Twitter’ın milliyeti çok belli olmuyordu. Dünyanın her yerinde çeşitli pozisyonlarda duruyordu. Savaşın alevlenmesinden sonra dünyada internetin bölünmesi tartışmaları da başladı. Daha fazla Amerika ve Batı çıkarları üzerine bazı hamlelerde bulunduğu için. Musk bütün bu gündemlerin üzerine geldi. Elinde çok büyük bir el bombası tutuyor gibi, elinde patlayabilir, başka bir yere de fırlatabilir. Sosyal medya platformları ölçekleri nedeniyle özellikle pandemi sürecinde gördük, bir iç denetim mekanizması olmak zorunda. Bu yayılan bilgiyi bir şekilde modere etmeleri lazım ama bunu hangi taraftan yapacaklar? Musk’ın ilk yaptığı bütün bu denetim mekanizmasını serbest bırakmak oldu. Algoritmalarla ilgili çalışan ekibi işten çıkararak bölümü kapattı. Şu anda nereye gideceği çok belli değil. Çünkü özgürlüğün de bazen ucunun nereye varacağı belli olmuyor, kimin özgürlüğü, yalanların mı hakikatin mi özgürlüğü onu tartışmak lazım.”
'Sosyal ağdan sosyal platformlara herkesin herkesle konuştuğu bir bağlam çöküşü'
Alan, 'sosyal ağ' ile 'sosyal medya platformları' arasındaki ayrımlara dikkat çekerken, herkesin herkesle temas ettiği, herkesin 'yayıncı olduğu' platformlarla gelen değişimin yarattığı karmaşık ortamın altını çizdi. Herkesin herkesle konuştu bir bağlamın yarattığı sıkıntılara işaret eden Alan, "Sosyal medya ölçek nedeniyle hem bir gözetleme kapitalizmine, verilerimiz üzerinden hakimiyet kurulmasına hem de hakikatin çöktüğü bir bağlam çöküşüne neden oldu" değerlendirmesinde bulundu:
“Bizim Facebook ile içine dahil olduğumuz sosyal ağ dediğimiz arkadaşlarımızın arkadaşlarıyla anlamlı sosyal birliktelikler kurmak için bir şeydi. Birilerinin referanslarıyla birilerini tanıdığımız ağ oldu. Ama sosyal medya her kesim. Twitter’a girdiğimizde insanlarla arkadaş olma gibi bir zorunluluğumuz yok. Herkese yayın yapıyoruz ve geçmişimizde bir hafıza biriktiriyoruz. Mesela birisi önemli bir göreve geldiğinde hemen eski tweetleri ortaya çıkıyor, ya görevini kaybediyor ya da lince uğruyor. Çünkü denetleyemiyor arkasındaki şeyi. Herkese yazmış. O kapalı bir ağda yazılmış olsaydı, daha anlamlı bir yerdeydi. Ama sosyal medya herkesin herkesle konuştuğu bir bağlam. Tıp profesörü bir anda bambaşka bir uzmanlıktan biriyle tıp sorunlarını tartışmaya başlıyor, orada bağlam kalmıyor. Tıp profesörü uzmanlığıyla ilgili bir şey söylüyor, orada herhangi bir isim ‘Ama aşıların içinde şöyle bir şey var’ diyor. O bağlam çöktüğünde de hakikati yitiriyoruz. Sosyal medya ölçek nedeniyle hem bir gözetleme kapitalizmine, verilerimiz üzerinden bir hakimiyet kurulmasına hem de bu şekilde hakikatin çöktüğü bir bağlam çöküşüne neden oldu. O nedenle sosyal ağ ve sosyal medyayı ayırarak belki de bazılarımızın ‘Benim için sosyal medya uygun değil’ düzenine çekilmesi gerekiyor. Siyasetçiler ve gazeteciler hala içinde olabilir ama herkes için uygun değil.”
‘Metaverse veri toplamak için inşa edildi, büyük riskler ve tehlikeler oluşturuyor’
İnternetin veri toplama sürecinin birinci turunun bitmekte olduğunu söyleyen Alan, Metaverse'in çıkışının da yeni bir turu başlattığı görüşünde. İnternet hayatına masa üstünde online olarak başlayan insanlığın şu anda her yerde bağlı mobil döneminde bulunduğunu anlatan Alan, üçüncü dönemin internetin içine dahil olunacak Metaverse'le olacağını söylerken, bunun yarattığı risk ve tehlikelere dikkat çekti:
“Metaverse bize üç boyutlu avatarlarla bir yerlerde dolaşmak gibi gösteriliyor ve öyle algılıyoruz. Ama Metaverse sadece bu değil. Aynı zamanda internetin veri toplama sürecinin birinci turunun bitişi anlamına geliyor. Bir veri farkındalığı oluştu, verilerin toplanmasıyla ilgili regülasyonlar gelişti, AB ve ABD’de yeni yasalar çıktı. Geçtiğimiz yıllarda iOs uygulamalarda veri paylaşımını izne bağladı. Dolayısıyla verilerin üzerindeki hakimiyet azalmaya başladı. Böyle olunca veri toplamak için yeni bir şeye ihtiyaç duyuldu. Bunun Çin’de bir örneği var, WeChat gibi süper app'ler oluşturma yoluyla aşılabilecek bir kriz. Böyle olunca Facebook sıkıştığı yerden Metaverse gibi bir vizyon ortaya çıkardı. Ama sadece Facebook ile sınırlı değil. İnsanların verilerini toplama üzerine yeni bir gerçeklik üzerine gidiyorlar. Bu regülasyonlar yetişene kadar yol almak için çıkarılan bir olay. İnterneti üç dönem olarak özetleyebiliriz. Birinci dönemi, masaüstünde bilgisayarlarımızla bağlandığımız, masadan kalktığımızda offline olduğumuz dönem. İkinci dönem şu anki dönem. Sosyal medyanın patladığı, her yerde internete bağlı olduğumuz dönem. Metaverse de internetin içine dahil olmakla ilgili. İnterneti icat edenler üniversiteler, bilim insanları ve devletlerdi. Ticari amaçla inşa edilmemişti. Sonradan ticaretin emrine girdi. Metaverse’ü tamamen özel girişimler inşa ediyor. Bu hem veri toplamayla ilgili, yani insanların sürüklenebileceği yerle ilgili büyük riskler ve tehlikeler oluşturuyor. Üç boyutlu görkemli dünyada elbette insanların payları olacak ama bundan önce olayın bu tarafına bakmak gerekiyor.”
‘Twitter pek çok platform gibi ölümlü ama ağ etkisi önemli'
Peki Twitter ölüyor mu? Ümit Alan, Twitter’ın da pek çok platform gibi ölümlü olduğunu belirtse de 'ağ etkisi' nedeniyle bunun kolay olmayacağının altını çizdi. Alan, alternatif olarak sunulanların aynı ağ etkisini yakalamasının zor olduğunu da vurguladı. Ücretli aboneliği akılcı bulan Alan, Musk'ın öngörülemezliği düşünüldüğünde platformun akıbetinin belli olması için beklemek gerektiğini kaydetti:
“Bir zamanlar hepimiz MSN’deydik. MySpace vardı. Bunlar gitti. Facebook bunun karşısına Google Plus diye şu an uygulamada olmayan bir rakiple çıkmıştı, ona rağmen Facebook ayakta kaldı. Elbette pek çok platform gibi ölümlü hale gelebilir. Ama Twitter için 'ağ etkisi' dediğimiz bir şeyden söz edersek, herkes buradayken herkesin gitmesi için fazla gelişme gerekecek. Çünkü WhatsApp ile ilgili sorun yaşadık, insanlar Telegram ya da başka uygulamalara gittiler. Ama herkes WhatsApp’e geri döndü. Çünkü ağ etkisi olmadı. Twitter’ın karşısında birkaç uygulama var ama bunlar o ağ etkisini sağlayabilirler mi? Bir anda 'kavimler göçü' olabilir mi, öngörmek mümkün değil. Ama sosyal medya platformları her şeye rağmen ölebilir. Benim tahminim Twitter eğer çok ciddi hatalar yapmazsa yaşamaya devam edecektir. Çünkü paralı hale getirme aslında akılcı uygulamalar. Ben karşıyım ama Twitter’ın ücretli abonelik olması akılcı, çünkü o zaman neye para ödediğimizi anlıyoruz. Verilerin işlevini anlıyoruz. Musk’ın tamamen reklama bağlı halden çıkartıp abonelik modeline gelmesi akılcı ama o kadar öngörülemez hali var ki buradan başarısızlıkla da çıkabilir. Ama ben daha vakti olduğunu, bunu ancak önümüzdeki bir yıl içinde anlayabileceğimizi düşünüyorum.”
