'Türkiye-Suriye diyaloğu 4 yıldır oluşturuluyor, şimdi hız kazansa da Şam yoğurdu üfleyerek yiyor'

“Türkiye ile Suriye arasında özellikle Putin’in baskısı ve arabuluculuğuyla bir diyalog oluşturulması, hatta bir müzakere sürecine girilmesi yönündeki çalışmalar yeni değil. En az bir dört yıllık aleniyete dökülmüş yani kamuoyunca da bilinen özelliği var. Bu, dört yılda daha önce gizli, kamuoyunun bilgisine sunulmamış çalışmalar da vardır. İstihbarat ve güvenlik kurumlarının bir araya gelmesi daha da eskiye dayanıyor, bunları kastetmiyorum. Ama kastettiğimiz, iki ülke arasındaki sorunların çözümüne yönelik siyasi bir diyalog, görüşme ortamının oluşturulması çalışmaları. Bu, 4 yıldır ilk defa kamuoyu bilgisine sunulduğunda 2019 Ocak’ında Moskova’daki Putin-Erdoğan görüşmesinden sonra Erdoğan’ın da teyit ettiği üzere, hukuken var olmayan ama siyasi olarak önemli bir anlaşma olan, 1998 tarihli Adana Mutabakatının temsil ettiği konsept üzerinden arabuluculuk ve bir araya getirme çalışmaları sürüyor. Bu 4 yıl içinde çeşitli ülkeler de devreye girdi. Büyük ihtimalle hepsi Rusya bilgisinde oldu, ama en azından Irak’ın devreye girdiğini biliyoruz. Bu konuda güçlü bilgiler var. Keza BAE’nin girdiğini biliyoruz. Temmuzdaki Astana zirvesinin de etkisiyle İran’ın da işin içinde güçlü şekilde var olduğunu gördük."

"Bugüne kadar genellikle Türkiye tarafından sızdırılan bilgilerle bir mesafe kaydedildi. Suriye tarafı hemen bunu yalanladı. Kısa bir süre önce de böyle oldu. Türkiye gazetesi ortaya attı; Esad ile Erdoğan’ın telefonda görüşeceği, iki ülke arasında uzmanlardan oluşan bir komisyon aşamasında olunduğu bilgisini sızdırdığında da yine Suriye Dışişleri Bakanlığı bunu yalanladı. Somut siyasi bir şey olduğuna dair bütün bilgileri bugüne kadar yalanladılar. Fakat Tahran zirvesi sırasında Suriye tarafından bir televizyon programına katılan hem Baas Partisi’nde hem de enformasyon bakanlığında görev almış bir profesör, Belgrad’da Suriye’den iki bakanın bir araya geldiğini, ayak üstü görüştüklerini söyledi. Tahran Zirvesi sırasında da çok sürpriz, önemli gelişmeler beklediğini söyledi. Suriye Dışişleri Bakanı Mikdad da zirve akşamı Tahran'a gitmişti. Hala çok çeşitli iddialar var. Acaba orada Türk tarafıyla, heyet başkanıyla, Erdoğan ile doğrudan görüşmesi olduğu iddiaları ortaya atıldı ama bilemiyoruz. Suriye yönetiminde görevde bulunan profesör, Türkiye’deki Ulusal Kanal’ın yayınına katıldı ve 2011 Ekim’de Belgrad’da ayak üstü bir araya gelen Suudi ve Türkiye dışişleri bakanlarının görüşmesinin 15 dakika kadar sürdüğünü, görüşme inisiyatifinin Çavuşoğlu’ndan geldiğini, Çavuşoğlu’nun iki ülke arasındaki sorunları çözmek gerektiğini ve bunun için iki ülkenin bir masa etrafında bir araya gelmesi gerektiğini, muhakkak Suriye ile Türkiye arasında diyalog olması gerektiğini vurguladığını söyledi. Mikdat’ın da cevaben Türkiye’nin terör örgütlerine desteğinin kesilmesinin gerektiğini söylediğini belirtti.”

"Dört yıldır bu görüşmeler sürüyor ve önemli mesafe kaydedildi. Ama bu mesafenin özellikle Suriye tarafı için yeterli olup olmadığını bilmiyoruz. Şu ana kadar yeterli olmadığı kanaati büyük ölçüde hakim. Türkiye gazetesiyle başlayan ve asıl Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun açıklamasıyla alevlenen ve çok hızlı gelişen olaylar gördük. Türkiye’nin kontrolündeki bölgelerde bazı gelişmeler oldu. Ama önemli olan nokta şu: Suriye tarafında bu gelişmeler Türkiye’deki kadar yankı bulmuş değil, dikkatle izleniyor. Ama Türkiye’de bu iş çok fazla işleniyor. Suriye tarafı bu kez beklemeyi tercih ediyor gibi. Suriye’nin kuzeyinde, Türkiye kontrolündeki topraklarda gelişmelere dair bilinçli olarak açıklama yapmamayı tercih ettiler. Sadece bir haber çıktı, o da Dışişleri Bakanı’nın bu konuda Türkiye’nin sözlerinden çok eylemlerinin ne olacağını görmek istediklerine dair bir beklenti haberiydi. Bunu da teyit edemiyoruz.

Burada net olan şu: Türk tarafı bu işin üzerinde yoğun olarak duruyor. Bir şekilde Suriye ile uzlaşmak değil ama uzlaşıyor gibi görünmek, diyalog içine girmek istiyor. İç kamuoyu ve dışarıya yönelik amaçları var ama böyle bir isteğin olduğu net bir şekilde ortaya çıkmış durumda. Ortaya net bir şekilde daha çıkmış olan şey, Suriye tarafı 'yoğurdu üfleyerek' yiyor. Geçmişte olduğu gibi tamamen reddeden önünü kapatan açıklamalar yapmıyor. Ama beklemeyi ve kendi istekleri ölçüsünde Türkiye’nin taviz verip vermeyeceğini görmek istiyor. Benim görüşüm de bu ikili diyalog meselesinde Suriye’nin ekonomik ve siyasi olarak zor durumda olduğu gerçekleri var. Ama Türkiye ile Suriye arasındaki diyalog meselesinde mülteciler konusunu da düşünürsek yönetimin içeride sıkışmış olması ve önünde belki de erkene alınacak olan bir seçim takviminin olması nedeniyle asıl zorda ve acelesi olanın Türkiye olduğuna dair net bir görüşleri var diyebiliriz.”