'ABD-Çin arasında Tayvan gerilimi, Pelosi'nin mola diplomasisine dönüşebilir'
22:45 01.08.2022 (güncellendi: 11:20 02.08.2022)
'ABD-Çin arasında Tayvan gerilimi, Pelosi'nin mola diplomasisine dönüşebilir'
Abone ol
Özel
Dr. Barış Adıbelli’ye göre, ABD ve Çin arasındaki Tayvan gerilimi, Pelosi'nin 'mola diplomasisine' dönüşebilir. Çin'in 'namus davası' gördüğü Tayvan'ın 'örtülü tanınması' olacağı için Pelosi'nin ziyaretine tepki verdiğini belirten Adıbelli, Ukrayna'dan sonra bir geri adımın Biden'ı düşündürdüğünü söyledi. Adıbelli, orta yolun bulunacağı görüşünde.
ABD, dünyanın dikkatinin Ukrayna krizinde olduğu bir dönemde Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi üzerinden Çin ile Tayvan gerilimi çıkarttı. Pelosi'nin nisanda yapacağı söylenen ancak Kovid-19'a yakalandığı gerekçesiyle iptal edilen Tayvan ziyaretine kalkışması, Asya'da sinirleri gerdi. Çin Devlet Başkanı Şi Jinping'in 28 Temmuz'da ABD Başkanı Joe Biden ile görüşerek 'ateşle oynamayın' uyarısına karşılık yola çıkan Pelosi, 'Asya turu' temalı ziyaretinde önce şehir devleti Singapur'a indi. Resmi ziyaret programında yer almamasına karşılık pazartesi günü ABD'nin üç numaralı koltuğunda bulunan kadın siyasinin Tayvan ziyaretinde kararlı olduğu açıklandı.
Çin yönetimi ABD'nin resmi düzeyde 'Tek Çin' politikası ve egemenlik haklarının ihlali olduğunu söyleyerek Pelosi'nin ziyaretine itiraz ederken, askeri dahil her türlü önlemle ziyarete izin verilmeyeceğini söylüyor. Pekin, ziyaretle eşzamanlı olarak tatbikat başlatırken, Tayvan adasına en yakın eyaletine ağır askeri teçhizat ve birlik sevk etti. Çin medyasına 1 Ağustos'ta kuruluşunun 95'inci yıldönümünü kutlayan Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun, Hava Kuvvetlerine Pelosi'ye eşlik edecek ABD savaş jetlerini uyarması ve hatta düşürmesi talimatı verildiği yansıdı.
Dikkatler Pelosi'nin Tayvan ziyaretini nasıl gerçekleştireceğine çevrildi. Tayvan medyası Pelosi'nin salı akşamı adaya geçerek Tayvan lideri Tsai Ing-wen ile görüşeceğini yazdı. İddialar Pelosi'nin uçağındaki arıza gerekçe gösterilerek adayı inmesi gibi senaryolara işaret ediyor. Pekin yönetimi ise bu gerekçenin kabul edilmeyeceği ve olası bir teknik gerekçe halinde uçağın Çin anakarasına indirileceğinde ısrarlı.
ABD ile Çin arasındaki Tayvan krizi ve Pelosi'nin neden böylesi bir zamanlama ile böylesi bir ziyarete giriştiğini Dumlupınar Üniversitesi’nden Asya politikaları uzmanı Dr. Barış Adıbelli ile konuştuk.
'Pelosi mola diplomasisini kullanabilir'
Dr. Barış Adıbelli’ye göre, Pelosi'nin Tayvan'a kalkıştığı ziyaretin ABD'deki kasımdaki ara seçimler öncesi Demokratların zorlandıkları bir döneme gelmesi dikkat çekici. Pelosi'nin Çin'in sert tepkisine karşılık 'mola diplomasisini' kullanarak Tayvan'ı ziyaret edebileceğini söyleyen Adıbelli, Çin yönetiminin ise bu düzeyde bir ziyareti 'örtülü tanıma' olarak gördükleri için tepki verdiklerini söyledi:
“Amerika’da Demokratlar artık son kurşunlarını atıyorlar. Kasımda ara seçim var, büyük bir mücadele var. Demokratlar, Kongre’nin kontrolünü kaybetmek istemiyorlar. Biden zaten popülaritesi tarihte hiç olmadığı kadar düşmüş, başından beri Tayvan’ın bağımsızlığını destekleyen marjinal bir siyasetçi. Pelosi'nin Trump ile olan kavgalarını gördük. Bu sefer de 'Tayvan' diye tutturdu. O kadar inada bindirdi ki Biden bile şu anda bunu yapmaması gerektiğini söyledi. Pelosi Hawaii’ye gitti, ABD'nin Hint Pasifik Komutanlığı’nı ziyaret etti. Orada da uyardılar. Bu uyarılar, bir de gezi programında Tayvan’ın yer almaması akıllar şüphe düşürdü. Asya turu dört devlete diplomatik bir ziyaret. Tayvan, ABD tarafından devlet olarak tanınmıyor. Böyle bir ziyaretin programda yer alması zaten resmi olarak mümkün değil. Pelosi, ‘Aklımı peynir ekmekle yemedim, can güvenliğim var" dedi. Mola diplomasisi noktası var; Tayvanlı liderler genelde Amerika’yı ziyaret etmek için kullanırlar. Örneğin İzlanda’ya giderken, yakıt almak için uçakları bazen Los Angeles’a iner, o arada da Tayvan liderleri Amerika’da ziyaret gerçekleştirir. Tayvanlı liderlerin Amerika’yı ziyaretinin bahanesi. Benzerini Pelosi’nin yapacağı söyleniyor. Malezya’ya giderken bir geceyi orada geçirecek. Amerika’nın üçüncü ismi, Çinliler, Pelosi’yi Amerikan başkanına eş görüyorlar. Ha başkan ha Pelosi gelmiş Tayvan’a. Uluslararası hukukta zımni tanıma diye bir tanım var. Niye o programa bunu koymadı? ABD zımni, yani örtülü olarak bunu tanıyabilir. Pelosi aktif görevde olduğu için ziyareti Tayvan’ı muhatap alma anlamına gelecek. Çin örtülü tanımaya neden olacak diye tepki koydu. Pelosi ön planda olmayı seven birisi. Çağırsalar, Çin’i de ziyaret eder. Pelosi’nin kayıp bir askeri uçakla geleceğini kim söylüyor? Hiç ummadığımız bir ticari uçakla da çıkabilir. Şu profilde bir ziyaret olacak diyorlar, karşılanmayacak ama yine de Tayvan’a ayağını basacak.”
'ABD'nin geri adım atması 20'inci parti kongresi öncesi Şi'ye yarar. Biden kara kara düşünüyor'
Çin'de kasımda 20'inci parti kongresinin bulunduğunu ABD'nin geri adım atmasının üçüncü dönem liderlik arayışındaki Şi Jinping'e artı puan yazacağını söyleyen Adıbelli, bunun Biden için ise kasımdaki ara seçimlerde eksi puan olacağını belirtti. Adıbelli, Ukrayna'dan sonra bir geri adımın Biden'ı kara kara düşündürdüğü: görüşünde:
“Eğer Amerika, geri adım atarsa Şi Cinping’in kasımda 20. parti kongresi var, artı puan. Tam tersine Biden’a kasındaki ara seçimlerde eksi puan olur. Amerika burada ne yapacağını bilemiyor. Geri adım atsa büyük bir şey çünkü bu Ukrayna’daki savaşı etkileyecek bir durum. Geri adım atmasa yine ikili ilişkiler Ukrayna’daki savaş ve küresel ekonomiyi etkileyecek bir durum. Biden kara kara düşünüyor. Bunların hepsi Trump’ın mirası. Bunu ilk Trump başlattı. 'Tek Çin' politikası vardı, Amerikan başkanları destekliyordu, Amerikalılar emekli olduktan sonra Tayvan’ı ziyaret ediyorlardı. Yani Pelosi’nin emekliliği yakındır, Çinliler diyor, 'ziyaret etse emekli olacak'. Hatta 'yerleşsin, orada yaşasın sıkıntı yok'. 'Ama siz aktif olarak başkana eşdeğer bir görevdeyken yasa organının başkanı olarak giderseniz bu örtülü tanıma hamlesidir, bu da casus bellidir' diyor Çin. 'Savaş nedenidir' diyor. Pelosi’yi düşürmezler, zorla indirirler indirebilirlerse. Düşürdüklerini düşürürler.”
‘Daha önce aynı konuda 3 kez savaşın eşiğine gelindi, bu sefer de bir orta yol bulunacaktır’
Adıbelli, Pelosi'nin Tayvan ısrarının bölge ülkelerini de etkilediğini söylerken, ilk durak Singapur'da kendisine 'bölgede savaş çıkarabilecek bir gerilimin önlenmesi gerektiğinin' iletildiğini dile getirdi. Çin ve ABD’nin daha önce 3 kez Tayvan sebebiyle savaşın eşiğine geldiklerini ifade eden Adıbelli, dördüncü krizde de bir orta yolun bulunacağı görüşünde:
“Singapur’da verilen mesaj Çin ile durumun düzeltilmesi oldu. Pelosi’ye verilen mesaj çok da iyi değildi. Yani ABD yüzünden biz savaşa sürüklenmek istemiyorlar. Çin ve Amerika, Tayvan nedeniyle 1954-58 ve 1996’da üç defa savaşın eşiğine geldi. 1958’de nükleer savaş olacaktı. Sovyetler Birliği, Çin’in yanında olduğunu açıkladı, gerekirse nükleer silah kullanırız dediler. Bu üç krizde de savaşa gidilmedi. Bu dördüncü krizde de savaşa gidilmeyeceğini, bir orta yol bulunacağını düşünüyorum. Eğer Pelosi kıyıdan köşeden arkadan bir yolcu olarak o adaya girmeyi başarırsa ya da özel bir yatla da gelebilir, o zaman işler bambaşka olur. Tayvan şunu dedi, ‘Biz düşük profillileri ağırlayacağız’ dedi. Şu anda Çin iç siyasetinde Şi'nin üçüncü dönem liderliği konusunda yoğun bir tartışma var. Eski kuşak komünistler bunu eleştiriyorlar. '2017’de anayasayı değiştirirken, üçüncü döneme aday olmayı düşünmüyorum, sadece Çin’in ayağına bağ oluyor, kaldıralım dedin. Şimdi üçüncü döneme adaysın' diyorlar. Ve Çin milliyetçiliğinde yükseliş var. Son dönemde Amerika ile yaşanan gerginliğin de etkisi var. Kendi içlerinde de bunları tartışıyorlar.”
‘Çin geri adım atmayacak, Tayvan Çin için namus davasıdır’
Ancak Adıbelli Pekin yönetiminin geri adım atmayacağı görüşünde. Çin için Tayvan'ın 'namus davası' olduğunu söyleyen Adıbelli, ABD'nin bunu bildiği halde konuyu kaşıdığını ve bunun tehlikeli bir kumar olduğunu dile getirdi:
“Bu noktada Çin geri adım atmayacak. Tayvan, Çin için namus davasıdır. Ulusal güvenlikten, Güney Çin Denizi’nden, Hong Kong’tan öte, bunlar bir yana Tayvan başka bir yana. Tayvan’ın özel anlamı var çünkü. Dolayısıyla Tayvan meselesinde zaten Amerika bunu biliyor. Çin’in diplomatik ilişkiler kurarken ilk şartı, 'Tek Çin' politikasına destek vermesidir. Ne zaman Türkiye’den biri Çin’e gitse ilk söylediği şey 'Tek Çin' politikasına saygı duyuyoruz. Bu onlar için olmazsa olmazdır. Amerika bunu bildiği halde kaşıyor ama bu çok tehlikeli bir kumar."
'Pelosi’nin kaybedecek bir şeyi yok, emekliliği gelmiş ve tarihe geçmek istiyor'
Adıbelli, Çin liderinin 'ateşle oynamayın' uyarısına karşın Pelosi'nin ziyaretteki kararlılığında kendi inisiyatifinin rol oynamış olacağını söylerken, Cumhuriyetçilerin desteğine de dikkat çekti:
"Şi Cinping telefon görüşmesinde ‘Ateşle oynuyorsunuz, bu ateş sizi yakar’. Bu ateş de Pelosi’yi yakacak galiba. 82 yaşına gelmiş, böyle bir emeklilik mi kutlamak istiyor, bu çok anlamsız. Bence bunu kendi teklif etmiştir. Çünkü başından beri bu noktada görüşler veriyor. Esas destek Cumhuriyetçilerden gelmiş. Cumhuriyetçiler burada tuzağa düşürdüklerini biliyorlar. Buradan Biden’a eksi puan gelecek. Ukrayna ile birleştiğinde kasım seçimlerinde kullanacaklar. 'Cumhuriyetçi tuzağı' da deniyor. Pelosi marjinal çıkışları olan birisi. Kaprisli biri, uçakta yatak yok diye bir sürü olay çıkarmıştı. 'Los Angeles’a koltukta gittim, niye benim için yatak konmadı' diye. Bu profile de bakınca Pelosi’nin geri adım atacağını düşünmüyorum. Pelosi’nin kaybedecek bir şeyi yok, emekliliği gelmiş ve tarihe geçmek istiyor. Pelosi, Washington’da ne zaman makamına oturdu o zaman Tayvan meselesi bitti derim. Pelosi, Asya’da olduğu sürece Tayvan’ı ziyaret edebilir.”
