Yeni Zelanda'da Jacinda Ardern'in başbakanlığındaki İşçi Partisi hükümeti, gelecek nesillerin tütün ürünleri içmesini imkansız hale getirecek yasa tasarısı hazırlığında olduğunu duyurdu. Dumansız-zehirsiz nesil için tütün ürünlerini bir daha yakmamacasına söndürmeyi amaçlayan tasarının öncelikli hedefi, 2004 sonrası doğan herkese sigara satışını yasadışı hale getirmek ve 2025 itibarıyla sigarasız ülkeye dönüşmek.
Sağlık Bakan Yardımcısı Dr. Ayesha Verrall'ın "Yeni bir yaklaşıma ihtiyacımız var" diyerek kamuoyunun tartışmasına açtığı öneriler şöyle:
Government proposes drastic cut to tobacco retailers, limiting sales to specific R18 stores or pharmacies https://t.co/mG8XTPUWiy pic.twitter.com/GTtvD3yWIr
— Stuff (@NZStuff) April 14, 2021
Sigara içme yaşını yükseltmek, nikotini azaltmak
* Gelecek nesiller için sigara içmeyi yasadışı hale getirmek. Bunun için 2004 sonrası doğan herkese sigara satışını yasaklamak.
* 2025 itibarıyla sigarasız ülkeye dönüşene dek yasal sigara içme yaşını aşamalı olarak yükseltmek. Tütün ürünlerinde izin verilen nikotin oranını önemli ölçüde azaltmak, filtreleri yasaklamak, tütün için asgari ücret belirlemek, tütün ürünleri satılan yerlere kısıtlama getirmek, örneğin sadece 18 yaşın üzerindekilerin girebildiği mekanlar ve eczanelerde satılmasına izin vermek.
An end to cigarettes? New Zealand aims to create smoke-free generation https://t.co/pvLLuTsAgN
— Guardian news (@guardiannews) April 16, 2021
Yeni Zelanda'da yılda 4500 kişinin tütün kaynaklı nedenlerden öldüğünü söyleyen Verrall, 2025'te sigara içilmeyen ülke olma amacına ulaşmak için önlemleri aşamalı artırarak ilerlemeleri gerektiğini belirterek "Tütün kontrol programı olmaksızın işlerin her zamanki gibi yürümesi bizi o hedefe ulaştırmaz" dedi.
Sağlık örgütleri memnun
Açıklama halk sağlığı örgütleri tarafından memnuniyetle karşılandı.
"Bu öneri, insanların sigarayı bırakmasına yardımcı olmanın ötesine geçiyor" açıklamasını yapan Kanser Derneği Başkanı Lucy Elwood, sigara içme oranlarının en yüksek olduğu düşük gelirli topluluklarda perakende tütün satıcılarının sayısının dört kat daha fazla olduğuna dikkat çekti.
'Tarihteki en zararlı tüketim ürünü'
Elwood, "Bu apaçık eşitsizlikler, gelecek nesilleri tütünün zararlarından neden korumamız gerektiğini ortaya koyuyor. Tütün, tarihteki en zararlı tüketim ürünüdür ve aşamalı olarak kaldırılması gerekir" dedi.
Sigarayı en çok içen yerli halklar için önemli
Yerli halk Maorilerin sigarayı bırakması kampanyaları yürüten Shane Kawenata Bradbrook, planı "Bu ülkede tütün ürünlerinin cenazesinin kaldırılmasını başlatacak" diye selamladı. Tütün sanayinin uzun zamandır yerli halkları bağımlı hale getirdiğine dikkat çeken Bradbrook, sigara içme oranlarının en yüksek olduğu kesimin yerli toplulukları olduğuna dikkat çekerek bu süreçte onların görüşlerinin alınmasının önemini vurguladı.
Auckland Teknoloji Üniversitesi'nin halk sağlığı profesörü El-Shadan Tautolo, planı 'dönüm noktası' diye niteleyerek uzun zamandır yeterince hizmet alamayan ve kaynaklardan yeterince faydalanamayan kesimlere ulaşılmasının öneminin altını çizdi.
Kaçakçılık, karaborsa, kişisel iradeye müdahale...
Ancak plana küçük mağaza sahiplerinin iflasına neden olma ve tütün karaborsası yaratma olasılığından ötürü eleştiriler de yöneltildi.
Nitekim hükümetin hazırladığı tasarıda da 'Yeni Zelanda'ya kaçak sokulan tütün ürünlerinin miktarının son yıllarda önemli ölçüde arttığı ve organize suç örgütlerinin büyük ölçekli kaçakçılığa karıştığına' dair kanıtlardan söz ediliyor.
'Nikotini azaltmanın sonu, daha çok sigara içilmesi'
Sağcı parti ACT de nikotin miktarının azaltılmasının sigara tiryakilerinin daha fazla paket alması ve daha çok tüttürmesine, bunun da en dar gelirli kesimlerin bağımlılıklarına daha fazla para harcamasına yol açacağı itirazını getirdi.
Hükümetin insanların özel yaşamlarına karışmaya ne hakkı olduğu tartışması da başladı. Gazeteci Alex Braae, Spinoff'da yayımladığı makalede, "Yetişkinlerin mantık çerçevesinde kendi başlarına karar verebilmelerine ilişkin felsefi bir ilke vardır" dedi.
Maorilerde tütün-kanser bağlantısı
Günde yaklaşık yarım milyon kişinin sigara içtiği Yeni Zelanda'da kanserden ölümlerin dörtte birinin sigaranın kaynaklandığı söyleniyor. En olumsuz etkilenenlerin de Maoriler olduğu belirtiliyor. Yüzde 30'u her gün sigara içen Maori kadınları, ülkedeki en yüksek sigara içme oranına sahip. Kanser, Maori kadınları için birinci ve Maori erkekleri için ikinci ölüm nedeni.
