Koronavirüs dönemi öncesinde de ayrımcılık, barınma, eğitim gibi ciddi sıkıntılarla karşı karşıya olan Romanlar, pandemi dönemiyle birlikte adeta açlığın eşiğinde. Türkiye nüfusları 5 milyon civarında olduğu tahmin edilen Romanlar, ülkenin belki de en yoksul kesimini oluşturuyor.
UNICEF’e göre Türkiye’de dezavantajlı grup olarak nitelendirilen Romanlar, günlük yaşantılarını büyük oranda yevmiyelik işlerle geçiyor, geçimlerini kazanıyor. Pandemiyle birlikte kapanan sokak ekonomisi Romanların geçim kaynaklarını oldukça kısıtladı, hatta bitirdi. Zira, bu insanlar hayatlarını sokak müzisyenliği, çiçekçilik, temizlik işçiliği, hurda ve kağıt toplayıcılığı ve seyyar satıcılıkla sürdürüyorlar.
Öte yandan, Roman çocukların okula devamlılık konusunda zaten var olan sorunları koronavirüsle birlikte daha da derinleşti. Zira, bir yıldan fazla süredir çalışamayan Romanların maddi imkanları uzaktan eğitim için gerekli olan ne internete ulaşacak teknolojik aletlere ne de internetin kendisine ulaşmaya yeterli. Bugün 8 Nisan Dünya Romanlar günü. Türkiye'de ise daha önce resmi olarak kutlanmayan bu gün, Resmi Gazete'de yayımlanan genelgeyle birlikte kutlanmaya başlanacak.
Peki, her adımlarını kahkahayla atan, neşeleriyle ünlü olan bu insanlar, pandemi döneminde neler yaşıyor? Sputnik, konunun muhataplarına mikrofon tuttu.
‘Romanların yüzde 97’si kayıt dışı çalışıyor, müzisyenlerimiz intihar ediyor’
Cumhuriyet Halk Partisi’nin Roman kökenli İzmir Milletvekili Özcan Purçu, Romanların yüzde 97’sinin kayıt dışı işlerde çalıştığına vurgu yaparak “Önceden Romanlar yoksullukla mücadele ediyordu, artık açlıkla mücadele etmeye başladılar. Romanların yüzde 97’si kayıt dışı işlerde çalışıyor. Geçimini günlük olarak, sokaktan sağlıyor. Sokak ekonomisi bitince Romanlar açlıkla mücadele etmeye başladılar. Pandemide sürece dezavantajlı olarak giren Romanlar yoksulluk içinde, müzisyenlerimiz intihar ediyor. Ciddi bir işsizlik, gelir sıkıntısı var. Resmen yaşayamıyoruz artık, nefes alamayacak duruma geldik. Türkiye’de yaklaşık 5 milyon Roman vatandaşımız var. Gıda, erzak konusunda belediyelerimizden ulaşmaya çalışıyoruz. Çünkü maalesef hükümetin yetersiz politikaları ciddi manada hissediliyor. Maalesef devletin ilgili kurumlarının hiçbir görünürlülüğü, etkisi yok mahallelerimizde” diye konuştu.
‘Pandemi koşullarıyla beraber Roman mahallelerinde eğitimin hiçbir önceliği kalmadı’
Roman çocukların eğitimdeki sorunlarının pandemi koşullarıyla beraber derinleştiğine işaret eden Purçu “Zaten eğitimde devam konusunda ciddi sıkıntılar yaşıyoruz. Şu an pandemiyle birlikte daha da arttı. Roman mahallelerinde eğitim öncelik olarak 20. sıradaydı, artık hiç önceliği kalmadı. Zor durumdayız. Kalıcı politikalar toplumun hiçbir kesimine uygulanmadı. Bunların başında da Romanlar geliyor. Dezavantajlı konumda olan Romanlar pandemi döneminde politikasızlıkla başbaşa bırakıldı. Mesela hükümetin Roman Stratejik Planında ne yapılması gerektiği tek tek yazılı. Ama bu samimiyetten uzak bir belge niteliği taşıdığı için, içinde ay ay, gün gün ne yapılması gerektiği yazılan bu eylem planları Roman mahallelerinde uygulanmadı. Bu eylem planlarında Roman mahallelerinde yaşanan eğitimden tutun da barınma, istihdam, ayrımcılık sorununa kadar yazıldı ancak sahaya dökülmedi, bütçe dahi ayrılmadı” dedi.
‘Çok kadim bir kültürümüz var ancak Romanların durumu maalesef çok kötü’
Purçu tüm Romanların Dünya Romanlar gününü kutlayarak “Biz tüm birimlerimizle hazırladığımız eylem planına uygun şekilde hareket ediyoruz, yardımlarımızı yapıyoruz. Çok kadim bir kültürümüz var ancak Romanları durumu maalesef çok kötü” ifadelerini kullandı.
‘Günlük kazanç sağlayan Romanlar pandemi koşullarıyla mahallelerine hapsoldu, nereden baksanız aç kaldı’
İzmir Romanlar Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği Başkanı Abdullah Cıstır ise Romanların ‘eğitime kapalı’ olduklarına dikkat çekerek “Bu sebeple nitelikli istihdamdan uzak kaldık. Gelişmeye açık olmadığımız için hala alıştığımız işlerle günlük yevmiyeli işlerle kazancımızı sağladık. Günlük kazancı olan Romanlar sistem kapanınca, pandeminin getirdiği olumsuz şartlarla beraber mahalleye hapsoldu, nereden baksanız aç kaldı. Evlere temizliğe gidenler gidemedi, mekanların kapanmasıyla müzik yapan sanatçılarımız, kültür elçilerimiz mahalleye hapsoldu. Roman mahalleleri artık yoksul değil, aç” dedi ve ekledi:
‘Verilen destekler 1 yılı karşılayabilecek miktarda değil, psikolojik olarak çöktük’
“Romanlar şu anda sosyal patlamanın eşiğinde. Bakanlık ve belediyelerin verdiği destekler maalesef 1 yılı çıkarabilecek miktarda değil. Bu insanlar 1 yıldır çalışmıyorlar, özellikle müzisyenler. Pandemi şartlarından en çok etkilenen gruplar Romanlardır diyebiliriz. Şu anda sosyolojik olarak da psikolojik olarak da çöktük. Roman mahallelerinin yaraları sarılacak gibi değil. Artık bakkallara borç da yazdırılmıyor, artık mahallelerde aç kalma çok yüksek. Sosyal devletin tüm unsurlarına dikkat çekmek istiyoruz.”
‘Roman ailelerin çoğunda internet yok, eğitimden uzak kaldıkça erken evliliğe yönelim artacaktır’
Roman çocukların eğitimden uzak kalmasıyla ‘erken evlilik’ yönelimin artacağını söyleyen Cıstır “Roman ailelerinin çoğunda internet yok, teknolojinin imkanlarından faydalanacak bütçe de olmayınca bilgisayar yok. Evde 2-3 çocuk varsa babasının telefonu varsa, internet paketi yeterliyse bir çocuk derslerini takip edebiliyor. EBA’ya erişim konusunda yeterlilik yok. Bu konuda zaten saldım çayıra mevlam kayıra düzeni var. Bu dönemin çocuklarını kaybettik diyebiliyorum. Çocuklarımızın bu eğitim açığını kapatacak acil önlemlere ihtiyacımız var. Çocukları kaybediyoruz, elimizden kayıp gidiyor çocuklar. Bu durumda erken evliliğe yönelim, hatta bir sonraki dönemde de nitelikli istihdama erişememe gibi durumlar görülecek. Biz geleceğe ortak olmak istiyoruz, bu şartlarda nasıl olacağız? Biz çocukları okulda tutmak için sportif, kültürel faaliyetlere yönelirken, çocuk kitap açmayı bilmiyor” diye konuştu.
‘Biz buradayız, bizi görmezden gelmeyin’
Cıstır “Sosyal haklarımız için herkese sesleniyoruz. Bu toplum çok uzun zamandır bu coğrafyada yaşıyor. Bu fakirliğin ortadan kaldırılması için ülkemizin tüm yetkililerine çağrıda bulunuyorum. ‘Biz buradayız’ diyorum, bizi görmezden gelmeyin” ifadelerini kullandı.
‘Anadan, babadan kalan yerlerimiz yok ki satıp yiyelim, bize yapacak bir iş göstersinler, onu yapalım’
Sputnik’in konuştuğu Sulukuleli Roman müzisyenler ise hep bir ağızdan aynı cümleyi kuruyor: Artık yoksul değil, açız.
53 yaşındaki müzisyen Oktay Akar destek değil, iş istediklerini söyleyerek “Bir gezsinler Roman mahallelerini bakalım, ne istiyorlar diye. Benim 10 tane torunum var, 4 tane ev bakıyorum. Çocuğumun arabasını sattım, geçinmeye çalıştık. Biz müzisyeniz, bugün bulup yarın yiyen insanlarız. Anadan, babadan kalan yerlerimiz yok ki satıp yiyelim. Bize yapacak bir iş göstersinler, onu yapalım. Ehliyetlerimiz var şoförlük yaparız, çöp atarız, bir şey yaparız, yeter ki bize yapacak iş göstersinler. Biz kimseden para da istemiyoruz. Biz bir tencere yemek yapar, 20 kişi yeriz. Herkes gariplik yaşamıştır. Sulukule’ye gelip baksanız ağlarsınız. Biz elimizde yokken bile mahalleliyle paylaşıp yiyoruz” diyor ve ekliyor:
“Faturalamızı ödeyemiyoruz, kesiyorlar. İnsanlar kırıp kullanmaya devam ediyor. Elektriğini yatıramayan var. Yeri geliyor biz de yatıramıyoruz.”
‘Ünlüler çıkıp televizyona paralarını tıkır tıkır alıyorlar, ama bizim dertlerimizi dile getirmiyorlar’
Hem bu semtte yaşayan hem de Sulukule Roman Derneği Başkanı olan Şükrü Pündük sadece sokak müzisyenlerinin değil, tüm mahallenin durumunun kötü olduğuna vurgu yaptı. Pündük “Tüm müzisyenlerimiz çok sıkıntıda. Kiraları, faturaları, giderleri, borçları, çocuklarının ihtiyaçları var. Bu sırf Romanlarla alakalı değil, bizim ‘gaco’ diye tabir ettiğimiz müzisyen arkadaşlarımız, sanatçı arkadaşlarımız hepsinin durumu çok kötü. Ünlüler çıkıp televizyona paralarını tıkır tıkır alıyorlar. Ama bizim dertlerimizi dile getirmiyorlar. Sadece müzisyenlerin değil, tüm mahallenin durumu çok kötü” ifadelerini kullandı.
‘Bizler dışarıya bir arkadaşımızı görürüz de borç ister evimize ekmek götürürüz diye çıkıyoruz dışarı’
Dernek başkanı Pündük borçlarla kendilerini geçindirmeye çalıştıklarını söyleyerek “Bize dışarı çıkmayın diyorlar, vakalar çoğaldı diyorlar. Nasıl çoğaldı bu vakalar? Bir bakıyorsunuz herkes toplantı yapıyor, bize gelince dışarı çıkmayın diyorlar. Biz neden dışarı çıkıyoruz biliyor musunuz? Bir arkadaşımızı görür de borç isteriz, akşama eve ekmek götürürüz diye çıkıyoruz dışarı. Bizler çok yoksul insanlarız, açız. Bir yağ olmuş 90 lira, bir kalıp peynir 50 lira. Bin lirayı bize verseler ne olur ki? Biz artık açık açık söylüyoruz; açız” diye konuştu.
‘700 lira elektrik kaçağım var, kim ödeyecek onu bana’
Müzisyenlik yaparak geçimini sağlayan bir başka Sulukule sakini ise 5 tane çocuğu olduğunu ama bu pandemi döneminde kimsenin yardımcı olmadığını söylüyor ve diyor ki:
“Kira var elektrik var, mal sahibi anlamaz ki dertten. 700 lira elektrik kaçağım var, kim ödeyecek onu bana?”
‘Akşam eve dönerken çocuklarımıza bir şey götüremedikten sonra babalığın ne anlamı kalır’
Müzisyen Vurgun Pündük geleceklerinin belirsiz olduğunu söylüyor:
“Benim çocuklarım var. Akşam eve dönerken onlara bir şey götüremedikten sonra babalığın ne anlamı kalır? Psikolojimizi düşünün. Müzisyenlikten geçtim artık, geleceği göremiyoruz. Gel şimdi yaşa bu şartlar altında. Destek alsak nereye kadar destek alacağız?”
Müzisyen Kadir Çalgıcı ‘ekmek almaya muhtaç durumda’ oldukları söylüyor ve ekliyor:
“Devlet Ay’a füze göndereceğiz diyor, biz açız. Bu ne rezillik?”
