Latin Amerika'nın çok zengin yeraltı kaynaklarına sahip ülkesi Bolivya'da kamulaştırma sürecini lityum üretimine yayan sosyalist lider Evo Morales'in ABD destekli darbeyle devrilmesinde Britanya'nın da rolüne işaret edildi.
'Declassified UK' isimli araştırmacı gazetecilik sitesi, Britanya'nın kendi şirketlerinin Bolivya'daki muazzam lityum yataklarına erişimini garantiye almak için 'lityum darbesini' desteklediğini gözler önüne seren olguları biraraya getirdi.
#UK reportedly backed 2019 #Bolivian coup to access country's lithium reserveshttps://t.co/111I8KnonG
— Sputnik (@SputnikInt) March 11, 2021
Britanya Dışişleri Bakanlığı ve Britanya'nın La Paz Büyükelçiliği'nin Satellite Applications Catapult isimli Oxford merkezli şirketin Bolivya lityum yataklarını sömürmesinin optimizasyonunu finanse ettiğine ve 10 Kasım 2019'da Morales'in devrilmesinin ardından bu projenin hızla ilerlediğine dikkat çeken haberde şu olgular sıralandı:
İstihbaratın paravan şirketlerinden çıkarma
25 Kasım 2019'da Amerikalar Arası Kalkınma Bankası (IADB) lityum projesine tam yetki verdikten kısa süre sonra Britanya Dışişleri Bakanlığı program harcaması ödemesi olarak şirkete 46 bin dolara denk gelen para transfer etti. Mart 2020'de Büyükelçilik, darbe sonrası kurulan geçici hükümetin madencilik bakanlığıyla küresel madencilik sektöründen 300'den fazla yetkilinin katılacağı uluslararası seminer düzenlenmesi için işbirliğine gitti. Britanya Dışişleri'nin partneri olan Watchman UK isimli şirket de yerli toplulukları madende çalıştırmaya yönelik yaratıcı çözümler sunması için davet edildi.
'Lityum üçgeni, Londra Metal Borsası'na bağlanmalı'
Britanya'nın lityum yatakları uğruna sosyalist hükümete uzun süre 'kur yaptığını' dile getiren Declassified UK, Arjantin, Şili, Bolivya arasındaki lityum üçgeninin Londra Metal Borsası'na bağlanmasına yönelik çabalara dikkat çekti.
Britanya hükümetinin "Bolivya, Britanya için kritik bir metal olan lityumun tedarikçisi olduğundan Bolivya Lityum Şirketi ile ilişki önemli... Bu kapsamda Arjantin, Şili, Bolivya arasındaki lityum üçgeni, Londra Metal Borsası ile bağlanmalı" açıklamaları aktarıldı.
İstihbarat şirketlerinden gelen 'hile' verisi
Britanya, yıllar boyu siber güvenlik çalışmalarını ve yatırımlarını artırdığı Bolivya'ya Britanya dış istihbarat servisi MI5 tarafından kurulup Britanya siber istihbarat servisi GCHQ ve ABD'nin Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) ile bağlantılı olan bir şirketi de soktu.
2019 darbesine aylar kala Britanya, La Paz'da mali kurumların siber güvenliği konusunda büyük bir etkinlik düzenleyip Darktrace isimli bu şirkete Bolivya bankalarının siber suçla mücadelesi için en uygun ve son model teknolojilerle ilgili sunum yaptırdı.
Ardından Britanya'nın sağladığı veriler üzerinden Amerika Devletleri Örgütü (OAS), 2019 Bolivya seçimine hile karıştığına dair rapor yayımladı. Ancak daha sonra bağımsız araştırmacılar, The New York Times'ın Bolivya seçim komisyonu yetkililerinden aldığı verilere atıfla OAS raporunu çürüttü.
Dışişleri Bakanı adeta darbecilerin sözcüsü oldu
Bolivya'nın ilk yerli devlet başkanını deviren Kasım 2019 darbesinin ardından Britanya Dışişleri geçici hükümetle ilgili kutlama ve destek açıklaması yaptı. Anamuhalefetteki İşçi Partisi'nin o dönemdeki lideri Jeremy Corbyn, "Bolivya halkına karşı yapılmış bu darbeyi kınıyorum. Demokrasi, toplumsal adalet ve bağımsızlık adına Bolivya halkının yanında duruyorum" tepkisini gösterdi. Bunun üzerine Dışişleri Bakanı Dominic Raab, '2019 seçiminde sistematik düzensizlik olduğunu ve bunun görülmemiş çapta protestolarla karşılandığını' iddia edip "Corbyn, Marksist dayanışmayı demokrasinin önüne koyuyor" dedi.
Büyükelçiden lityum yataklarına çökme mesajı
Morales'in devrilmesinden 4 ay sonra o dönemdeki Britanya Büyükelçisi Jeff Glekin, Bolivya'daki siyasi değişimi öven açıklamasında 'önceki hükümet yabancı yatırım yanlısı değilken artık yabancı yatırıma daha açık bir ortamın oluştuğunu ve La Paz'ın artan lityum talebinden avantaj sağlayabileceğini' dile getirdi.
Sonuçta sosyalistler iktidara geri döndü
Bolivya'da Morales'in devrilmesine 'lityum darbesi' denilmesini haklı çıkaran birçok gösterge var. Örneğin geçen yıl Twitter'da Bolivya'daki 'lityum darbesiyle' bağlantısı gündeme getirilen Elon Musk, "Kime istiyorsak darbe yaparız" yanıtını verdi. Musk'ın CEO'su olduğu Tesla'nın ürettiği elektrikli araçlarda kullanılan lityum iyon pilinin ham maddesinin Bolivya'dan tedariki, Morales döneminde zora girmişti. Ancak Bolivya'da darbeden 11 ay sonra düzenlenen seçimleri, Morales'in desteklediği sosyalist aday Luis Arce kazandı.
