Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI) Türkiye Ulusal Komitesi Başkan Yardımcısı Emre Kızılkaya, gazeteci Burak Ütücü ile birlikte hazırladıkları “Yeni Ana Akım Yükseliyor (Ve Desteğe İhtiyacı Var)” raporunu RS FM’de Ali Çağatay’la Seyir Hali programında anlattı.
Türkiye’de dijital medyanın etkileşimini inceleyen raporun önemli bulgularından biri Google’ın aramalarda iktidara yakın medya organlarına yüzde 90.6 oranda daha öncelik verdiği yönünde.
‘Google, Türkiye’de dezenformasyon içeriklerinde iktidar medyasının radikal gazetelerini birinci sırada getiriyor’
Kızılkaya, IPI raporu yazma fikrinin kaynağını ve yazarken izledikleri yolları anlattı:
“Geçen sene IPI için başka bir köşe yazısı yazmıştım. Google, Türkiye’de dezenformasyon içeriklerinde, LGBT ya da Yahudi topluluğunu hedef gösteren aramalarda, iktidar medyasının radikal, küçük, normalde çok fazla insana ulaşmayacak gazetelerinin içeriklerini birinci sırada getiriyor. Bu da onlara iki yönden çok büyük bir katkı. Birincisi kendi içeriklerini yayıyorlar. İkincisi buradan bir para kazanıyorlar. Çok önemli aramalarda çok fazla arama yapıldığında oradan gelen her tık size bir dijital reklam geliri olarak her tıklamanızda 0.1 lira olarak kasasına girmiş oluyor. Tabi, o paranın yarısından fazlasını Google alıyor. Google bunu neden yapıyor diye düşünerek bu raporu yazmaya başladık.
‘80 bin satırın üzerinde Google verisi elde ettik’
Sadece Google üzerine odaklanan bir rapor değil. Hem dijital gelişimi genel olarak hangi site, iktidar medyası ne durumda, bağımsız medya ne durumda karşılaştırıyoruz. 16 binden fazla internet kullanıcısının yer aldığı reklam verenlerle yayıncıların birbirini denetlemek için kurdukları Gemius adında ortak bir platform var. Onların kullandığı internet kullanıcısı panelinden haber konulu aramalardan 80 bin satırın üzerinde Google verisi elde ettik. Sosyal medyada kaydedilen milyonlarca etkileşim hangi haber kuruluşunun hangi içerikleri ne kadar etkileşim aldığına baktık. Üzerine medya yöneticileri ile konuşup, bunun nedenlerini araştırdık. Çok fazla etkileşim alıyor ama neden alıyorlar? Nasıl daha fazla olabilir veya düşebilir ve kimler zarar görüyor derken Google meselesine de buradan geldik. Medya yöneticilerinin de en şikayet ettiği konulardan biri Google’ın nitelikli içerikleri öne çıkarmaması, çok ağırlıklı olarak yüzde 90.6 oranda iktidar medyasına her türlü aramayı yönlendirmesi başlıca bulgulardan.”
‘İnsanlar artık haber almada Google’ın kendileri için yaptığı menüye güveniyorlar’
Kullanıcıların haber almada Google’ı tercih ettiğini söyleyen Kızılkaya, aramalarda firmanın niteliğe önem vermesinin gerekliliğini “Belli aramalardan çok yüksek oranda trafik gelir. ‘Haberler’ araması, ‘son dakika’ araması bunlara örnektir. ‘Son dakika’ diye Türkiye’de her gün bir milyondan fazla arama yapılıyor. İnsanlar artık doğrudan haber sitelerine gitmek yerine Google’ın kendileri için yaptığı o menüye güveniyorlar diyelim. Demokrasilerde seçmenin ve vatandaşın sağlıklı bilgilendirilmesi önemli basın özgürlüğü o yüzden önemli diyoruz. Google’ın burada niteliksel kriterleri olması, her şeyi orada çıkartmaması lazım” sözleriyle vurguladı.
‘Google artık biraz eşik bekçisi, neredeyse RTÜK gibi karar veriyorlar’
Kızılkaya, Google’ın yönlendirirken adil olmasının önemini “Bazı zamanlarda Google Trend aramaları oluyor, bu aramaların hepsi birkaç tane kuruluşa gidiyor. Benim açımdan bunların iktidar ya da bağımsız olması, şu ya da bu eğilimde olması önemli değil. En önemlisi şu, Google gibi büyük dijital platformlar artık biraz eşik bekçisi, televizyondaki RTÜK gibi neredeyse kimin olacağına kimin olmayacağına karar veriyorlar. Bunların adil ve demokratik karar vermesi çok önemli” diye belirtti.
‘Türkiye’deki sosyal medya yasasından ürkmelerinin nedeni Türkiye’de ticari çıkarlarını koruma çabaları’
Kızılkaya, sosyal medya firmalarının iktidar kitlelere dair tavrını “Google eskiden tık avcılığı yaptıkları için Hürriyet’e ve Sabah’a cezalar verdi. Bugün sürmesine rağmen bunlara bir ceza da vermiyor. Türkiye’deki sosyal medya yasasından ürkmelerinin nedeni Türkiye’de ticari çıkarlarını koruma çabaları. Bakın, Twitter’a erişim kısılmaya başlanacak ve bir süre sonra erişemeyebiliriz çünkü temsilci atamayı kabul etmedi. Öteki herkes temsilci atadı. Youtube, Facebook temsilci atadı. Bunlar genellikle Türkiye’ye iktidar kitlelere ne derse yapmaya teşne çünkü o parayı kaybetmek istemiyorlar, Türkiye çok büyük bir reklam pazarı. Bizim gözleri ve dikkati üzerinden bu dev şirketler büyük miktarda para kazanıyor” diye yorumladı.
‘Mobil teknolojilere çok hızla adapte olan Türkiye gibi ülkelerde aramalar daha fazla önem arz ediyor’
Mobil cihazlara geçişlerin hızlı olduğu ülkelerde bu araçların öneminin daha büyük olduğunu söyleyen Kızılkaya, İngiltere gibi daha uzun vadede bu geçişi sağlamış ülkelerde durumun farklı olduğunu “Bu aramaların çok önemli olduğu ülkeler mobil teknolojilere çok hızla adapte olan Türkiye gibi ülkeler. Mesela Nijerya’da çok hızlı bir şekilde mobile geçiş oldu. İnsanlar bilgisayar almadan akıllı telefonlara geçtiler. Google buralarda vatandaşın bilgilenmesi için çok önemli bir rol oynuyor. İngiltere’de o kadar önemli rol oynamıyor. Daha yaşlı bir nüfus daha gelişmiş bir ekonomi çok daha erken zenginleşmiş bir ülke, daha az çıkıyor orada Google üzerinden habere erişim oranları” diye açıkladı.
‘Sosyal medya şirketleri küreselleşmiş ama hukukunu Amerika yazıyor’
Kızılkaya, sosyal medya şirketlerinin yasama konusunda ABD hukukunu öncül almasını “Twitter, Facebook, Google, Youtube üzerinden aynı şekilde Türkiye gibi başka ülkelerde ise merkezleri Amerika’da olduğu için öncelikle Amerikan hukukuna göre hareket etme zorunluluğu hissediyorlar. Bu da ciddi bir sıkıntı yaratıyor çünkü bunlar küreselleşmiş şirketler ama hukukunu Amerika yazıyor” diye değerlendirdi.
