Türk-Amerikan ilişkileri Biden yönetiminin dış politikada işe koyulmasıyla yeniden ısınıyor. ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan art arda Türkiye ile ilişkilerde en sıkıntılı başlığın Rusya'dan satın alınan S-400 hava savunma sistemleri olduğu mesajları geliyor. Türkiye ile ABD arasında 'pazarlıkların' söz konusu olduğu belirtilirken, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar'ın Yunanistan'ın Güney Kıbrıs'tan devralıp, depoya koyduğu ve sadece tatbikatlarda kullandığı S-300'lere atıfla 'Girit modelini' gündeme taşıması dikkat çekiyor.
ABD'nin Ankara Büyükelçisi David Satterfield, yıllar sonra Türk gazetecilerle bir araya gelirken, ekonomik ilişkileri geliştirmek mesajları verdi, S-400'ler yüzünden Türkiye'ye uygulanan yaptırımlarda ise Biden yönetimini 'CAATSA yaptırımlarını' düzenleyen yasanın bağladığını kaydetti. Satterfield'in bu konuda 'çalışma grubu olmayacağını' vurguladığı belirtiliyor
ABD Senatosu'ndan 54 senatör de son olarak Başkan Joe Biden'a 'insan hakları ve muhalefete baskılar' konusunda Erdoğan yönetimine baskı yapılmasını içeren bir mektup yayınladı.
Gelişmeleri ve Ankara kulislerindeki tartışmaları Dünya gazetesi yazarı Zeynep Gürcanlı ile konuştuk.
'Trump döneminde hiç ABD büyükelçisi görmemiştik, bizim için de ilginç oldu'
Zeynep Gürcanlı, Ankara'daki gazetecilerin ABD büyükelçisi görmeden geçen 'Trumplı yılların' ardından yeniden bir Amerikan büyükelçisiyle bir araya geldiklerini vurguladı. ABD Büyükelçisi David Satterfield'in özellikle Türkiye ile ekonomik ilişkilere değindiği ve Türkiye'yi hala 'stratejik ortak' gördüklerine vurgu yaptığını aktaran Gürcanlı, S-400 meselesinin ise ilişkilerde en ciddi sıkıntıyı oluşturduğuna dikkat çekti. Gürcanlı, ABD elçisinin bu konunun ABD yasasıyla kendilerini bağladığını dile getirdiğini belirtip, Ankara'nın durumun ciddiyetini henüz anlamamış göründüğünü dile getirdi:
“Trump döneminde hiç görememiştik büyükelçiyi. İlk temasıydı gazetecilerle. Bu anlamda bizim için de son derece ilginçti. Büyükelçi, ekonomi alanında bir açılım yapılabileceğini, Türkiye’nin hala Washington tarafından stratejik ortak olarak görüldüğünü söyledi. Ama cümlesini hep bir ‘ama’ ile bitirdi. Çünkü mevcut sıkıntıların da farkında. En önemli sıkıntı da S-400’ler. S-400 konusunda son derece netti büyükelçi. Söylediği bir şey çok önemli. Bu daha Ankara’da anlaşılamadı. Hulusi Akar’ın açıklamalarını görünce Ankara’da bunun hala ciddiyetinin anlaşılmadığını düşünüyorum. Büyükelçi’nin söylediği şuydu: Bu bir yasa. Amerika Birleşik Devletleri’nin bir yasası bu. Şimdi biz yasamızı oturup Türkiye ile müzakere mi edeceğiz, mesajı verdi büyükelçi. Böyle bir müzakerenin olmasının mümkün olmadığını söyledi. Girit formülü gibi şeylerin söz konusu olmadığını söyledi. Ankara’nın bunu hala anlaşmadığını ve hala ‘Bir yolunu buluruz, bir başlasak görüşmeye çözeriz bu işi’ gibi baktığını düşünüyorum. Büyükelçi’nin söylediği net; yasa bu. Yani nasıl ki herhangi bir Türkiye Cumhuriyeti kanununu Amerika, Rusya ya da Fransa ile tartışamazsak, Amerikalılar da aynen bunun tartışılamayacağını söylüyorlar. Bu son derece kesin bir ifadeydi. Fakat Akar’ı okuduğum zaman bunun çok da anlaşılamadığı sonucuna vardım.”
‘ABD Yunanistan’ın S-300 sistemleriyle karşılaştırmaları kabul etmiyor'
Gürcanlı S-400 sistemleriyle ilgili pazarlıkta karşılıklı tezlerin 'adeta çarpıştığını' söyledi. Ankara'nın sürekli Yunanistan ile S-300 örneği verdiğini anımsatan Gürcanlı, Amerikan tarafının da bu örnek olduğunda ortada CAATSA yaptırımlarının bulunmadığı yanıtını verdiklerini aktardı. Gürcanlı ABD tarafının Ankara'nın S-400 alımını da CAATSA öncesinde yapmış oldukları argümanını da kabul etmediğini dile getirdi:
“Ben de sık sık sordum Amerikalı yetkililere, çünkü ortada böyle bir Yunanistan örneği var. Aldığım cevap ‘O da ne?’. Yani Yunanistan S-300’leri alıp koyduğu zaman ne bir CAATSA yasası vardı ne de başka bir yasa vardı bu konuya ilişkin. Dolayısıyla onlar daha önceden alınmıştı. Buna karşı da Ankara hemen bir argüman geliştirdi. Ama bir anlaşmanın imzasını Ruslarla, CAATSA daha çıkmadan yapmıştık diyorlar. Türk tarafının pozisyonu bu. Fakat buna da Amerikalılar diyor ki ‘Anlaşma yapın yapmayın biz ona bakmayız. O füzeler Türk toprağına değdi mi değmedi mi, denendi mi denenmedi mi, bizi ilgilendiren konu bu noktalar’. Dolayısıyla Yunanistan karşılaştırmasını hiçbir şekilde kabul etmiyorlar. Amerikalı yetkililerin söylediği şey şu. Şu anda NATO’da olan, Avrupa Birliği’nde olan eski Doğu Avrupa ülkelerinde de hala Sovyet sisteminden kalma tek tük silah unsuru var. Ama bunlar da peyderpey ortadan kaldırılıyor. Ama bunların hepsi CAATSA öncesi alınmış şeyler. Amerikalı yetkililerin söylediği biraz burada hukuki bakmak gerekiyor.”
‘Kurumsallığı ortaya çıkaracağını söyleyen Biden, 54 senatörün Türkiye’ye karşı aldığı ortak tavrı göz ardı edemez’
Gürcanlı, Türk-Amerikan ilişkilerinde bir diğer potansiyel sıkıntının 'demokrasi ve insan hakları' konusu olduğunu dile getirdi. ABD Senatosu'ndaki 54 üyenin en son Biden'a yazdığı ve Ankara üzerinde baskı kurulmasını içeren mektuba dikkat çeken Gürcanlı'ya göre 'kurumsallığı' vurgulayan Biden, bu tavrı gözardı edemez. Gürcanlı, aynı şekilde AB'nin de bu konuda Washington ile koordineli olarak Ankara'ya baskıları artıracağı görüşünü dile getirdi:
“Satterfield’a sorduk demokrasi meselesini. Açıkçası ortada daha hiçbir şey olmadığını, Washington’da konferansın kriterlerinin belirleneceğini, dolayısıyla şu an için Türkiye ya da başka bir ülke konusunda en ufak bir fikrinin olmadığını söyledi. Hakikaten ben de bu işin daha çok yeni olduğunu düşünüyorum. Fakat 54 Senatör şaka değil. 100 tane Senatör var toplamda Senato’da. Bunun 54 tanesi parti bağımsız olarak Türkiye konusunda ortak tavır alıyorlar. Bu adamlar gerektiği zaman Amerikan bütçesi ya da sağlık harcamaları konusunda bile ortak tavır alamıyorlar. Ama Türkiye söz konusu olduğunda böylesine bir ortak tavır alabiliyorlar. Ne vaat etmişti Biden? Kurumsallığı geri getireceğim, bütün kurumları dinlemeye devam edeceğim’ diyen Biden’ın böylesine Senato’dan gelen 54 imzalı bir mektubu görmezden gelmesi mümkün değil. İlk görüşmede ben bunun kesinlikle açılacağını düşünüyorum. Bir başka gelişme daha var. Bunu da çok önemsedim, Rusya ile ilgili. Ama bu önümüzdeki dönemde Türkiye’nin de karşısına gelebilir. Josep Borrell’ın Moskova’ya gitmesi, orada insan hakları konusunda müdahale, iç işlerine karışmak değildir mesajı vermesi, ardından bunu teyit etmesi. Bunlar bugün Rusya’ya söyleniyor. Ama önümüzdeki dönemde Avrupa Birliği’nin çok benzer mesajları Türkiye’ye de vermesini bekliyorum. Amerika ile koordine içinde olacak. 54 Senatörün mektubu da bunun bana göre ilk işareti. Ankara’nın çok hızla pozisyon alıp çok hızla reformlara girişmesi lazım ki bu ortak koordineli yaklaşımı bir şekilde savurabilsin. "
'Liderler görüşmesi öncesinde Blinken ile Çavuşoğlu görüşmesi bekliyorum'
Gürcanlı, Ankara'nın Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ABD'nin yeni Başkanı Biden ile görüşme talebini Washington'a ilettiğini belirtirken, öncelikle dışişleri bakanlarının görüşmesini bekliyor:
"Açıkçası görüşme isteğini Türkiye tarafı iletmiş durumda, tebrik etmek için. Buna Biden’ın zamanlamasına bakarak karar verecekler. Ama ben önce Dışişleri Bakanı Antony Blinken’ın Çavuşoğlu ile görüşmesini bekliyorum. Hatta bugün yarın deniliyor. Amerikan kaynaklarından gelen bilgi de o yönde. Bugünlerde bir Blinken görüşmesi olacak. Ardından da Joe Biden’ın aranması bekleniyor. O konuda biraz zamana yaydılar. Alışılagelmiş bir şey değildi Türkiye için. Ama arama olacak, o temas mutlaka kurulacak deniyor Amerikan tarafından da.”
