'Gamestop olayı Wall Street'e savaş amaçlı başlatılmadı, sürdürülebilir değil ama büyük fonlara devlet nerede dedirtti'

ABD'de pandemi ve ekonomik kriz koşullarında küçük yatırımcıların büyük fonlara karşı adeta isyana dönüşen hareketliliği tartışılıyor. Reddit isimli sosyal ağda örgütlenen küçük yatırımcıların 'WallStreetBets' alım satım forumu üzerinden büyük fonların pandemide iflas edeceğini düşünerek açığa satış yaptıkları Gamestop ve benzeri şirketlerin hisselerini satın almalarıyla başlayan hareket, kar topu gibi büyüdü. Bu hisselerin değerleri umulmadık biçide yükselirken büyük fonların zarar etmesi üzerinde küçük yatırımcıların kullandıkları Robinhood gibi uygulamalar işlem yapmayı durdurdu. Ardından Reddit'te örgütlü küçük yatırımcılar, gümüş almaya teşvik eden binlerce paylaşım yapıp yüzlerce YouTube videosu yayımlarken, bu sefer de gümüş fiyatları tavan yaptı.

'Gamestop' diye anılan vaka yeni Başkan Joe Biden'ın Hazine Bakanlığı'na atadığı Janet Yellen'in konuşma yapmak için yüzbinlerce dolar aldığı Robinhood'un sahibi Citadel üzerinden Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki'ye de soruldu. Psaki, Yellen'in 'bir uzman olarak konuşmalarından aldığı parayı hak ettiği' yanıtını verdi.

Pandemi döneminde küçük birikimleriyle evden para kazanmak isteyenlerin yarattığı hareket 'Wall Street'e isyan' olarak görülürken, kimi uzmanlar da bunu 'başarısızlığa mahkum bir saadet zinciri' olarak niteliyor. Gelişmeleri Prof. Dr. Yalçın Karatepe ile konuştuk.

'Pandemide zorda kalanlar servetlerini katlayanları görüyorlar'

Prof. Yalçın Karatepe, 'Gamestop' olayının başlangıçta hedge fonlara savaş açma amacının bulunmadığı görüşünde. Pandemide gelir kaybı yaşayan insanların kendilerinin aksine servetlerini katlayan Elon Musk gibi isimler ile hedge fon yöneticilerini izlediklerini söyleyen Karatepe, bu işin bir harekete dönüşmesinde duruma tepkilerinin yol açmış olabileceğini vurguladı:

“Hepsinin bir parça bu süreçte rolü var. Ama bunun başlangıcında hedge fonlara savaş açmak gibi bir gayretin olduğunu düşünmüyorum. Bu süreci de zaten son bir iki haftadır takip ediyoruz. Oysa geçmişine baktığımızda daha geriye gittiğini görüyoruz. Olay şöyle ortaya çıkıyor aslında. Açığa satış denen finansal piyasalarda bir işlem var. Sahip olmadığınız bir varlığı fiyatının düşeceğini düşünerek birisinden ödünç alıp yüksek fiyata satıyorsunuz, sonra fiyat düşünce ucuz fiyattan alıp yerine koyuyorsunuz. Diyelim ki siz Amerikan dolarının fiyatının düşeceğini düşünüyorsunuz. Gidip arkadaşınızdan bin dolar ödünç alıyorsunuz, onu 8 liradan satıyorsunuz. Şansınız yaver gider dolar 7 liraya düşerse, 7 liradan satın alıp arkadaşınızın bin dolarını veriyorsunuz. Ama bu arada siz bin lira para kazanmış oluyorsunuz. Açığa satış dediğimiz işlem böyle çalışıyor. Bu finansal piyasalarda yaygın olarak yapılan bir işlem. Bu GameStop hisselerinde şöyle bir durum yaşanıyor. Piyasaları yakından takip eden birisi ki finansal piyasalar konusunda lisansları da olan oldukça bu işi bilen birisi bunu takip ediyor. Ve GameStop hisselerinin yüklü miktarda açığa satıldığını görüyor. Hatta açığa satış miktarı dolaşımda olan hisse senedinin yüzde 130 oranında. Çok yüksek oranda açığa satış olduğunu fark ediyor. Bu hisselerin alınması durumunda, yani satın alınarak fiyatının yükselmesi durumunda açığa satmış olanların zararlarını sınırlayabilmek için pozisyonlarını kapatabilmek için yüksek fiyattan alacağını düşünüyor. Kendisi alım yapmaya başlıyor. Onun da bulunduğu Reddit diye bir forum sayfası var, orada görüşlerini yazıyor. Bu birkaç ay devam ediyor. Bir süre sonra başka birileri de katılıyor, hisse senedini satın almaya başlıyorlar. Böyle olunca fiyat doğal olarak ciddi şekilde yükseliyor. Fiyat yükselince açığa satmış olanlar pozisyonunu kapatabilmek için yüksek fiyatlardan almak durumunda kalıyorlar. Olayın başlangıcı böyle gelişiyor. Bir süre sonra insanlar da pandemi döneminde evde, ciddi gelir kayıplarına uğramışlar, bir yerden para kazanabilir miyiz diye düşünüyorlar. Ev kiralarını ödemekte zorlanıyor. Ama bunlar olurken bir taraftan da bakıyorlar hedge fon yöneticileri milyarlarca doları yönetiyorlar, yüz milyonlarca dolar para kazanıyorlar. Gazetede okuyunca Amazon’un sahibinin servetinin iki yüz milyar dolara ulaştığını, Elon Musk’ın servetinin bilmem kaç yüz milyar dolara ulaştığını bir taraftan da hınçlanıyorlar. Diyorlar ki biz zor koşullarda yaşarken başkaları da büyük paralar kazanıyorlar. Bunun üzerine giriş daha da artıyor.

'Bu durum sürdürülebilir değil'

Gamestop hisselerinin fiyatının 400 doların üzerine kadar yükseldiğini belirten Karatepe, açığa satış yapanların pozisyonlarını kapatmaya başladıkları ancak zarar ettiklerini anlatırken, bunların başında da Melvin Capital'in bulunduğunu söyledi. Ancak pozisyonların azalmasıyla fiyatların gerilemesinin devreye girdiğini vurgulayan Karatepe’ye göre, bu sürdürülebilir değil:

"GameStop hisselerinin fiyatı 400 doların üzerine kadar yükseldi. Bu yükselmeyle birlikte açığa satmış olanlar pozisyonlarını kapatmaya başladılar, yani zarar ettiler. Burada en büyük paya sahip olan Melvin Capital olarak adlandırılan bir hedge fon var. Zararının bu süreçte 5 milyar doların üzerinde olduğu konuşuluyor. Oldukça yüksek fiyattan alıp ödünç aldıkları yerlere hisseleri vermek zorunda kalmışlar. Fakat bu iş sürdürebilir bir şey değil. Çünkü bu pozisyonlar azalınca fiyatlar da gerileyecek. Yayına bağlanmadan önce baktım, Amerika’da henüz borsa saati açılmadı. Borsa işlem saati öncesi işlemler dedikleri yerdeki fiyatlara baktım. Hisse fiyatları oldukça gerilemiş durumda. Şu anda 128 dolara kadar düşmüş. Dün 225 dolardı. Dolayısıyla burada hızlı bir geri çekilme söz konusu.”

‘Artık verilere ulaşmak çok kolay, hedge fon yöneticilerinin ‘bizim istediğimiz olur’ tavrı geride kaldı’

Karatepe, küçük yatırımcıların hareketlerini engellemek için Robinhood’un alım-satımı kesmesinde ise sermaye girişinin 3 milyar doların üzerine çıkması nedeniyle teminat ödemesinin de artmasının etkili olduğunu vurguladı. Ancak Karatepe'ye göre bu olay 'bize dokunmayın her şeyi doğru fiyatlandırırız' diyen hedge fon yöneticileri için 'uyarı' teşkil ediyor. Karatepe nitekim bunların 'nerede devlet' demeye başladıklarına dikkat çekti:

“Robinhood'un işlemleri geçen hafta durduğunu biliyoruz. Özellikle alımlarda sınırlama getirdi, sadece satabilirsiniz, alamazsınız denildi. Bunun teknik bir gerekçesi var. Bu yapılan işlemlerin bir kısmı bizim türev ürünü olarak adlandırdığımız opsiyonlar üzerine yapılıyor. Opsiyonlar üzerine yapılan işlemler belli tutarlarda teminatlarla çalışıyor bir anlamda. Almak istediğinizin tamamını değil ama belli bir kısmını aracı kurumunuza para olarak yatırıyorsunuz. Robinhood’un açıklaması şu. ‘Fiyatlar o kadar yükseldi ve işlem hacmi o kadar arttı ki bizim teminat olarak ödememiz gereken tutar çoğaldı, biz onu karşılayamıyoruz’ dedi. Wall Street Journal’da Robinhood’un açıklaması da vardı. Dün itibariyle yaklaşık 3 milyar doların üzerinde bir sermaye girişi sağlamışlar. Dolayısıyla bu işlemleri devam ettirebiliriz diye bir açıklama var. Hükümet tarafından ya da düzenleyici otoritelerden gelen bir sınırlama söz konusu değildi. Fakat ilginç olan şu. Özellikle hedge fon yöneticilerinin geçen hafta sonuna doğru bir anlamda ‘Nerede bu devlet?’ anlamına gelen söylemlerinin çoğaldığını gördüm. Şimdiye kadar ‘Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler. Bize dokunmayın biz her şeyi doğru fiyatlandırırız’ diyen fon yöneticileri yüklü miktarda zararlar ortaya çıkınca şimdi ‘Nerede bu devlet?’ demeye başladılar. Bu konu konuşulacak bu tür işlemler nasıl düzenlensin diye. Biz de söylüyoruz. Ülkede özellikle son zamanlarda yaşananları görünce diyoruz ama arzuladığımız karşılığı bulamıyoruz.

'Gamestop ve gümüşü yüksek fiyattan alanlar zarar etti'

Karatepe, gümüş fiyatlarının artmasının arkasında ise açık pozisyon yaklaşımının etkili olmadığını belirtti. Karatepe, bu arada da hem Gamestop hem gümüşün vadeli kontratlarını yüksek fiyattan satın alanların zarar ettiklerini ekledi. Karatepe'ye göre olup bitenlerin olumlu tarafı, artık hedge fon yöneticilerinin 'bütün oyunu biz kuruyoruz, bizim istediğimiz olur' deme şanslarının azalması:

"Gümüş de olabilir mi diye konuşuluyor. Orada biraz olması zor. Gümüş fiyatını yukarıya doğru arttıran olay açık pozisyonu olanların üzerine geniş kitlelerin oynaması değil. Reddit’te Wall Street Bets sayfasında ‘Arkadaşlar gümüş fiyatları çok yükselecek’ konuşmalarıyla birlikte gümüş kontratları satın alarak fiyatları yükseltiyorlar. Fiyatı yükseltelim ki başka birisi nasıl olsa bu fiyattan alıp pozisyonunu kapatmak zorunda kalacak yaklaşımı orada söz konusu değil. Oradaki fiyat artışının sürdürebilir olması pek mümkün görünmüyor. Gümüşte böyle bir durum olması söz konusu değil. Ama hem GameStop hem de gümüş vadeli kontratların da yüksek fiyattan alanların da zarar ettiklerini söylemek lazım. Geçen hafta 400 dolara yükselmiş olan hisse bu sabah 128 dolardan işlem görüyor. Birazdan borsalar açıldığında biraz daha hızlı geri çekilme söz konusu olabilir. Çok kalabalık grupların girmesi sonucunda oldu zaten bu işlemler. Bu sürecin şöyle bir olumlu tarafı var. Bunu rahatlıkla söylemek isterim. Böyle artık büyük hedge fon yöneticileri ‘Bütün oyunu biz kuruyoruz, istediğimiz olur’ deme şansına sahip değiller. Özellikle açık pozisyon oluşturarak fiyat belirleme imkanları bence sınırlandı bu süreçten sonra. Artık herkes verilerden haberdar. İnsanlar kolaylıkla bu bilgileri kendi aralarında paylaşıp pozisyon alabiliyorlar. Dolayısıyla açık pozisyon oluştururken yani kendilerinin sahip olmadığı varlıkları başkalarından ödünç alarak satıp onların fiyatının düşmesini bekleyenlerin işi biraz daha zor olacak.”

‘Borsalarda oluşan fiyatlar ekonomik göstergelerle uyuşmuyor, buna bir düzenleme getirilecektir’

'Saadet zinciri' söylemlerine katılmadığını söyleyen Karatepe, hedge fonların artık açık pozisyon oluştururken daha dikkatli davranacaklarını belirtti. Borsalarda oluşan fiyatların ekonomik göstergelerle uyuşmadığını anlatan Karatepe, fiyatların balon etkisinde olduğunu ve bu etkinin sebebinin büyük oyuncular olduğunu ifade etti. Karatepe’ye göre, finansal piyasaların ‘şımarık çocuk’ gibi davranıyor davrandığını söyledi, bu konuya bir düzenleme getirilebileceğini ve faiz artırımının siyasal sonuçları olacağını ifade etti:

“Ben küçük yatırımcıların bir kısmının özellikle GameStop hissesi sürecinde ve gümüş vadeli kontratlarında ciddi zararlarla karşı karşıya kaldıklarını tahmin ediyorum. 400 dolardan kim satın aldı, sadece hedge fonları o fiyatları ödeyerek pozisyonlarını kapatmadı. Özellikle Melvin Capital geçen hafta Perşembe itibariyle bütün pozisyonlarını kapattığını açıklamıştı, ne kadar doğru bilmiyorum. Zaten açık pozisyon oranına baktığımızda yüzde 130’lardan yüzde 50’nin altına kadar gerilemiş görünüyor. Dolayısıyla açık pozisyon üzerinden para kazanma ihtimali kalmadı. Küçük yatırımcılar özellikle son birkaç gün içerisinde bu süreçlere dahil olmuş olan küçük yatırımcıların ciddi zararlarla karşı karşıya kaldıklarını tahmin ediyorum. Bundan sonra bu tür süreçler eminim ki olur. Ama insanların özellikle küçük yatırımcıların biraz daha dikkatli davranacaklarını tahmin ediyorum, özellikle trene son anda atlayanlar açısından söylüyorum bunu. Saadet zinciri nitelemesine katılmıyorum. Çünkü açık pozisyonlar üzerinden belki bunu yapma ihtimali olabilir. Hedge fonlar da açık pozisyon oluştururken biraz daha dikkatli olacaklar. Ama hadi gidelim gümüş ya da altın alalım, fiyatını arttırırız, o çok karşılık bulan bir şey gibi görünmüyor bana. Finansal piyasaların varlıkları yanlış fiyatlandırdığını düşünenlerdenim. Bugün gerek Amerikan gerek Avrupa borsalarında hatta Borsa İstanbul’da oluşan fiyatlara baktığımızda bu fiyatlarla ekonomik göstergelerin örtüşmediğini düşünüyorum. Yüksek derecede şişmiş olduğunu, bir balon oluştuğunu düşünüyorum. Bu balonun oluşmasında da ağırlıklı olarak büyük oyuncuların büyük payları var. Pandemi döneminde merkez bankalarının sağladığı parasal genişlemelerin tamamı finansal kuruluşlara gitti. Doğrudan mali destekle hazine üzerine verildi. Ama bugün Amerikan Merkez Bankası’nın bilanço büyüklüğü 7 trilyon doların üzerinde. Bunun 3-4 trilyon doları finansal piyasalara gitti. Dolayısıyla finansal piyasalar ‘şımarık çocuk’ gibi davranıyor. Parayı bulmuşlar, onu da alalım yükselsin, bunu satalım düşsün gibi. Ben bu konularda birtakım düzenlemelerin yapılabileceğini tahmin ediyorum. Çünkü aşırı şişmiş, balona dönüşmüş piyasalar ciddi şekilde de sistemik risk oluşturuyor. Merkez bankaları faiz arttırma şansına sahip değil içinde bulunduğumuz dönemde. Çünkü bir miktar faiz artırımı finansal piyasalarda ciddi fiyat düşüşlerine yol açacak. Onun da siyasi sonuçları olacak. O zaman merkez bankasının hareket alanı sınırlanmış mı olacak gibi ciddi ekonomik tartışmaların yapılacağını, piyasaların da belli bir düzenlemeye tabi tutulacağını tahmin ediyorum. 2008 krizinden sonra da çok konuşulan finansal piyasalara yönelik yeni mimari sözcüğü çok kullanılıyordu o zaman. Ama işler biraz düzelir gibi olunca merkez bankaları da parayı verince o gündemden düştü. Şimdi biz bu tür durumlarla gittikçe daha sık aralıklarla karşılaşmaya başlıyoruz. Dolayısıyla o tartışmaların yeniden gündeme geleceğini aslında sistemin kontrollü bir biçimde düzenlemelere tabi tutularak daha iyi nasıl çalışabilir tartışmalarının yüksek sesle yapılacağını düşünüyorum.”