Myanmar'da darbe: Ülke lideri Suu Çii gözaltında, 1 yıllık olağanüstü hal ilan edildi

Çin, Myanmar'daki askeri darbenin ardından taraflara 'farklılıklarını anayasal ve yasal çerçeve içinde çözmeleri' çağrısında bulundu.

Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Vang Venbin, Myanmar'da ordunun yönetime el koymasından haberdar olduklarını, henüz duruma ilişkin bilgi edinmeye çalıştıklarını belirterek, "Çin, Myanmar'ın dost komşusudur. Tarafların farklılıklarını anayasal ve yasal çerçeve içinde çözmesini, siyasi ve toplumsal istikrarı korumasını umuyoruz" ifadesini kullandı.

Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas, Myanmar’da ordunun yönetime el koymasını ve bu kapsamda gerçekleşen gözaltıları en sert şekilde kınadığını söyledi.

Maas, yaptığı yazılı açıklamada, bu askeri eylemlerle Myanmar'da demokratik değişim yolunda şimdiye kadar kaydedilen ilerlemelerin riske atıldığını vurgulayarak, "Ordudan, Devlet Başkanı Win Myint ve Devlet Konseyi Başkanı Aung San Suu Çii de dahil olmak üzere gözaltına alınan hükümet ve parlamento üyelerinin ivedilikle serbest bırakılmalarını, olağanüstü halin kaldırılmasını ve anayasal olarak meşru demokratik kurumların yeniden çalışmasına izin verilmesini talep ediyorum" ifadesini kullandı.

Resmi internet sitesinde yayınlanan yeni açıklamaya göre ordu 'özgür ve adil bir seçim' düzenleneceğini, ardından yönetimin kazanan partiye devredileceğini açıkladı. Seçimin ne zaman olacağına dair ise bilgi verilmedi. 

Kremlin Sözcüsü Kremlin Peskov ordunun yönetime el koyduğu Myanmar’da olanları nasıl değerlendirdikleri sorulduğunda, “Olanları çok dikkatli bir biçimde izliyor ve bilgileri analiz ediyoruz” dedi.

Kremlin Sözcüsü, olanların bir değerlendirmesini yapmak içinse şimdilik erken olduğunu kaydetti.

İngiltere, Myanmar'da Devlet Konseyi Başkanı ve Dışişleri Bakanı Aung San Suu Çii'nin de olduğu sivillere yönelik gözaltıları ve ordunun yönetime el koymasını kınadı.

İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, Myanmar'da halkın oylarına saygı duyulması ve sivil liderlerin serbest bırakılması çağrısında bulundu.

Johnson paylaşımında, "Myanmar'daki darbeyi ve Aung San Suu Çii'nin de yer aldığı sivillere yönelik hukuksuz gözaltıları kınıyorum" ifadesini kullandı.

• Myanmar'da siyaset sahnesinde önemli rol oynayan Suu Çii, 1945 yılında Myanmar'ın Yangon kentinde dünyaya geldi.
• İngiltere'de Oxford Üniversitesinde lisans eğitimini tamamlayan Suu Çii, Tibet ve Himalaya kültürüyle ilgili araştırmalarıyla tanınan akademisyen Michael Aris ile evlendi. Bir süre Japonya ve Butan'da yaşayan Suu Çii, daha sonra oğulları Alexander ve Kim'i büyütmek için tekrar İngiltere'nin yolunu tuttu.
• Suu Çii, hasta annesinin bakımı için İngiltere'den doğduğu kent Yangon'a geri döndüğünde ülkede ciddi bir siyasi kargaşa hakimdi. Suu Çii, o dönemde demokratik reform talebiyle aralarında öğrenci ve keşişlerin olduğu binlerce kişinin sokaklara döküldüğü Myanmar'da demokratik harekete öncülük eden bir isim haline geldi.
• Ulusal Demokrasi Birliği'ni 1988'de kuran ve Hindistan'ın efsanevi lideri Mahatma Gandhi ve ABD'nin önde gelen insan hakları savunucusu ve aktivist Martin Luther King gibi barışçıl bir kampanya yürüten Suu Çii, toplantılar düzenleyerek ve kentten kente binlerce yol kat ederek barışçıl demokratik reform ve bağımsız seçim düzenlenmesini talep etti. Ancak bugün olduğu gibi 1988'de de askeri darbeyle yönetimi ele geçiren Myanmar ordusu (Tatmadaw) ülkedeki protestoları bastırıp, Suu Çii'yi de 1989'da ev hapsine gönderdi.
• Mayıs 1990'da seçim düzenlenmesini kabul eden cunta yönetimi, seçimlerde Suu Çii'nin NLD'sinin kazanmasına rağmen kontrolü elden bırakmadı.
• Suu Çii, 6 yıl süren esaretin ardından Temmuz 1995'te özgürlüğüne kavuştu ancak bu uzun sürmedi. Cunta yönetimi, Eylül 2000'de başka bir kente gitmeye çalıştığı sırada Suu Çii'yi yakalayarak seyahat kısıtlamasını deldiği gerekçesiyle yeniden ev hapsine aldı.
  Mayıs 2002'de şartsız salıverilen Suu Çii, bir sonraki yıl destekçileriyle devletin desteklediği bir grup arasında çıkan çatışma nedeniyle cezaevine gönderildi.
• Suu Çii'nin hayat arkadaşı Aris, 1999'da kansere yenik düştü.
• 7 Kasım 2010'da ev hapsi sona eren Suu Çii, oğlu Kim'in Myanmar'a gelmesiyle uzun yılların ardından çocuklarından birini görebildi.
  Yarım asırdan uzun süren askeri yönetimin ardından ülkede demokrasiyi sağlamak için verdiği kişisel çabalarla Suu Çii, baskı karşısında barışçıl direnişin uluslararası sembolü haline geldi.
• Suu Çii, 1991'de 'demokrasi ve insan hakları için şiddeti reddeden mücadelesi' dolayısıyla Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü ancak ödülünü cezası sona erdiğinde alabildi.
• Ülkede 50 yıllık askeri cuntanın ardından 2011'de iktidara gelen eski Devlet Başkanı Thein Sein, birçok alanda reform yaptı ve basın özgürlüğünü genişletti. Suu Çii de bu reformlar kapsamında 2012'de milletvekili seçildi. Nisan 2012'de düzenlenen ara seçimlerde, halk Suu Çii ve partisi NLD'ye olan güvenlerini ortaya koydu. NLD'nin, parlamentodaki 45 koltuktan 43'ünü kazanmasının ardından Suu Çii de parlamentoda yemin etti.
• Suu Çii, Mayıs 2013'te dönemin Devlet Başkanı Thein Sein ile ülkeye geri alınacağına dair anlaşarak Myanmar'dan 24 yıl sonra ilk kez ayrıldı.
• 2015'te düzenlenen seçimlerde Suu Çii'nin liderliğini yaptığı NLD ezici bir zafer elde etti. Suu Çii, Myanmar anayasası, birinci derece akrabaları başka ülke vatandaşı olanların devlet başkanlığını yasakladığından ve oğulları İngiliz vatandaşı olduğu için 2015 seçimlerinde devlet başkanlığı için adaylığını koyamadı. Suu Çii, devlet başkanı olamasa da seçimlerin ardından Devlet Konseyi Başkanı ve Dışişleri Bakanı olarak ülkenin 'lideri' haline geldi.
• Myanmar'ın özgürleşmeye başlamasıyla Suu Çii'nin, 2012 yılı ortasında patlak veren, ülkedeki Müslümanlara yönelik şiddet olayları dahil etnik meseleler hakkında konuşmayarak çok sayıda taraftarını büyük hayal kırıklığına uğrattığı biliniyor. Suu Çii'nin İnsan Hakları İzleme Örgütünün desteklediği, Arakanlı Müslümanlara (Rohingyalar) karşı 'etnik temizlik' yürütüldüğü suçlamalarını defalarca reddetmesi de popülaritesinin düşmesinde önemli rol oynadı. Suçlamaların reddi, Suu Çii'nin çok sayıda uluslararası destekçisini de öfkelendirdi. Myanmar lideri Suu Çii'nin, ordu tarafından özellikle Arakanlı Müslümanlara yönelik yapılan zulme sessiz kalması tepkilere neden oluyordu. Suu Çii'nin, yüz binlerce kişinin vatanından edilmesine, binlercesinin hayatını kaybetmesine karşı sessizliğinin, Nobel Barış Ödülü ile de ters düştüğü savunuluyor.

Bakanlıktan yapılan yazılı açıklamada, Myanmar'da halkın serbest iradesiyle oluşan yeni parlamentonun en kısa sürede toplanması, seçilmiş liderlerin ve demokratik kurumların önüne konulan engellerin süratle kaldırılması çağrısında bulunuldu.

Açıklamada, "Myanmar Silahlı Kuvvetlerinin bugün yönetime el koymasını derin endişeyle karşılıyor ve şiddetle kınıyoruz. Türkiye her türlü darbeye ve askeri müdahaleye karşıdır" ifadesine yer verildi.

"Gözaltına alındığı bildirilen tüm seçilmiş liderlerin, siyasi şahsiyetlerin ve sivillerin derhal serbest bırakılmalarını bekliyoruz" çağrısı yapılan açıklamada, bu vahim gelişmenin Myanmar'da ağır şartlar altında yaşayan Arakanlıların durumunu daha da kötüleştirmemesinin temenni edildiğinin altı çizildi.

Türkiye'nin Nepido Büyükelçiliği, askeri darbenin yapıldığı Myanmar'da yaşayan Türk vatandaşlarına zorunlu olmadıkça sokağa çıkmama ve seyahat etmeme uyarısında bulundu.

Büyükelçilikten yapılan açıklamada, ülkede olağanüstü hal ilan edildiği, yasama, yürütme ve yargıya ait tüm yetkilerin silahlı kuvvetler başkomutanlığına devredildiği hatırlatıldı.

Ordu kökenli Devlet Başkan Yardımcısı Myint Swe'nin geçici devlet başkanı ilan edildiği bilgisine yer verilen açıklamada, "Birçok üst düzey hükümet yetkilisinin gözaltına alındığı, ayrıca ülke genelinde televizyon kanallarının ve mobil hatlarının kesildiği, bazı bölgelerde kablosuz internet erişiminin kısıtlandığı/kesildiği anlaşılmaktadır" ifadesi kullanıldı.

Açıklamada, ülkede yaşayan Türklere uyarıda bulunularak, "Myanmar'da bulunan vatandaşlarımıza zorunlu olmadıkça evlerinden çıkmamaları, seyahat etmemeleri, yerel kanallardan yapılan duyuruları takip etmeleri ve kalabalık alanlardan uzak durmalarını tavsiye ediyoruz" ifadesine yer verildi.

Myanmar'daki Türk vatandaşları, iletişim kanalları açık olduğu müddetçe büyükelçiliğe, Twitter ve Facebook hesapları ile "+9501662992", "+959405056552" acil durum hatlarından ulaşabilecek. ​​​​​​​

Suu Çii'nin başkanlığını yaptığı Ulusal Demokrasi Birliği'nin (NLD) Facebook sayfasında yayımlanan açıklamada, ordunun eyleminin gayrimeşru olduğu, anayasayı ve halkın iradesini yok saydığı belirtildi. Açıklamada, halka, darbeye karşı çıkma ve askeri diktatörlüğe dönülmesine izin vermeme çağrısı yapıldı.

WATCH: First glimpse of Nay Pyi Taw after internet restored pic.twitter.com/2h7HSF18KO

— Leong Wai Kit (@LeongWaiKitCNA) February 1, 2021

Japonya, Myanmar'da Devlet Konseyi Başkanı ve Dışişleri Bakanı Aung San Suu Çii’nin gözaltına alınması sonrası ordunun yönetime el koymasına tepki gösterdi.

Kabine Baş Sekreteri Kato Katsunobu, düzenlediği basın toplantısında, Myanmar’da ülke yöneticilerinin gözaltına alınmasına tepki göstererek "demokrasi" çağrısı yaptı.

Kato, "Japonya, sorunun demokrasi çerçevesinde ve diyalog yoluyla barışçıl şekilde ilgili taraflarca çözülmesinin önemli olduğuna inanıyor" dedi.

Kato, Myanmar'daki Japon vatandaşlarının güvenliğinin sağlanması için hükümetin her türlü çabayı sarf edeceğini belirtti.

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, Myanmar'da ordunun yönetime el koymasını ve sivil hükümet yetkililerini tutuklamasını güçlü bir şekilde kınadı. 

Guterres, sözcüsü Stephane Dujarric aracılığıyla yaptığı açıklamada, Myanmar'da ordunun tüm yasama, yürütme ve yargı yetkilerine el koymasından derin endişe duyduğunu belitti. 

Bu gelişmelerin Myanmar'daki demokratik reformlara ciddi bir darbe vurduğunu ifade eden Guterres, Devlet Başkanı Win Myint ile Devlet Konseyi Başkanı ve Dışişleri Bakanı Aung San Suu Çii'nin ordu tarafından gözaltına alınmasını güçlü bir şekilde kınadı. 

Myanmar ordusuna 8 Kasım 2020'de yapılan seçimin sonuçlarına ve demokratik normlara saygı duyması çağrısı yapan Guterres, görüş ayrılıklarının barışçıl yollarla, şiddetten kaçınılarak, insan haklarına ve temel özgürlüklere saygı çerçevesinde çözülmesi gerektiğini vurguladı. 

Myanmar ordusu, 8 Kasım 2020 seçimlerinde hile yapıldığı iddiaları üzerine ülke yönetimine bir yıllığına el koyduğunu duyurmuştu.

Seçim Komisyonu, 29 Ocak'ta iktidardaki Aung San Suu Çii'nin partisinin zaferiyle sonuçlanan seçimde ordunun sonuçların belirlenmesinde hile yapıldığı iddialarını yalanlamıştı.

Ülkede ordu ana muhalefetteki Birlik İçin Dayanışma ve Kalkınma Partisini (USDP) destekliyor.

Myanmar’da ordunun yönetime el koymasına tepki gösteren Avustralya Dışişleri Bakanı Marise Payne, Devlet Başkanı Win Myint ile Devlet Konseyi Başkanı ve Dışişleri Bakanı Aung San Suu Çii'nin gözaltına alınmasından endişe duyduklarını söyledi.

Payne, Bakanlığın resmi sayfasından yaptığı yazılı açıklamada, Myanmar ordusunun bir kez daha Myanmar'ın kontrolünü ele geçirmeye çalıştığını belirterek gözaltına alınanların derhal serbest bırakılmasını istedi.

Devlet Başkanı Win Myint ile Devlet Konseyi Başkanı ve Dışişleri Bakanı Aung San Suu Çii'nin gözaltına alınmasından 'derin endişe' duyduklarını vurgulayan Payne, "Orduyu hukukun üstünlüğüne saygı göstermeye, uyuşmazlıkları yasal mekanizmalarla çözmeye, tüm sivil liderleri ve yasa dışı bir şekilde gözaltına alınan diğerlerini derhal serbest bırakmaya çağırıyoruz" ifadelerini kullandı.

Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki, ABD'nin Myanmar'daki darbe sürecinden endişe duyduğunu ve Myanmar'ın demokratik kurumlarını güçlü bir şekilde desteklemeye devam ettiğini açıkladı. 

Konuyla ilgili açıklama yapan Beyaz Saray Sözcüsü Jen Psaki, "ABD, Myanmar ordusunun, Devlet Konseyi Başkanı ve Dışişleri Bakanı Aung San Suu Çii ile diğer sivil yetkilileri gözaltına alması dahil ülkedeki demokratik geçiş sürecinin altını oymak üzere attığı adımlardan endişe duyuyor" ifadelerine yer verdi. 

ABD Başkanı Joe Biden'ın Myanmar'daki darbeye ilişkin Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan'dan bilgi aldığını belirten Psaki, "Myanmar'ın demokratik kurumlarına desteğimizi sürdürüyor, bölgesel ortaklarımızla koordinasyon içerisinde orduya ve diğer tüm taraflara demokratik normlara ve hukuk devleti esaslarına uymaları ve gözaltına alınanların bugün serbest bırakılması çağırısında bulunuyoruz" değerlendirmesinde bulundu.  

ABD'nin Myanmar'daki seçim sonuçlarını değiştirmeye veya ülkenin demokratik geçiş sürecini engellemeye yönelik tüm girişimlere karşı olduğunu kaydeden Psaki, "Bu adımlar geri atılmazsa ABD, sorumlulara karşı adım atacak" uyarısında bulundu. 

Reuters ajansının haberine göre, Myanmar ordusu tarafından yapılan açıklamada ülke yönetiminin Başkomutan Min Aung Hlaing'e devredildiği duyuruldu.

Bunun öncesinde ise ordunun, ülkenin en büyük kenti Yangon'un belediye binasını ele geçirdiği bildirildi.

Reuters ajansının aktardığına göre, ülkedeki yüksek profilli siyasetçileri 'seçim hilesi' gerekçesiyle gözaltına alan Myanmar ordusu, ülkede 1 yıllığına olağanüstü hal ilan ettiğini duyurdu.

Myanmar ordusu, ülkede darbe yaşandığı haberlerinin ardından yaptığı açıklamada, ülkedeki üst düzey yetkililere yönelik gözaltıların seçim hilesine yanıt olarak gerçekleştirildiğini belirtti.

International reactions to the apparent coup attempt in Myanmar

US "alarmed by reports that the Burmese military has taken steps to undermine the country’s democratic transition"

Australia "deeply concerned at reports the Myanmar military is once again seeking to seize control" pic.twitter.com/BfxsK8ZB8O

— Mathias Peer (@mpeer) February 1, 2021

BBC'nin haberine göre, Nepido'da telefon ve internet hatları kesildi. Ayrıca 14 bölgedeki bölge liderlerinin aileleri, liderlerin askerler tarafından evlerinden 'alındığını' ifade etti.

First photo from Myanmar during an army coup - several leaders, politicians arrested pic.twitter.com/ABia0Hv5NH

— Insider Paper (@TheInsiderPaper) January 31, 2021

Ülkenin kamu yayın kuruluşu Myanmar Radyo ve Televizyon Kurumu (MRTV), Facebook üzerinden yaptığı açıklamada 'iletişim problemleri' nedeniyle düzenli yayın yapamadıkları bilgisini paylaştı.

BBC kanalının aktardığına göre, şu an ülkenin başkenti Naypyitaw ve en büyük kenti Yangon sokaklarında askerler bulunuyor.

Myanmar'da iktidar partisi Ulusal Demokrasi Birliği Sözcüsü Myo Nyunt, AFP'ye yaptığı açıklamada "Şu anda şahit olduğumuz durum karşısında, ordunun darbe yaptığını varsaymalıyız" ifadelerini kullandı.