Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2020’yi ‘Patara Yılı’ ilan edilmesiyle birlikte antik kentte hızlanan kazı çalışmalarını ve bölgenin turizmdeki büyüyen önemini Patara Kazı Başkanı Prof. Dr. Havva İşkan Işık RS FM’de Ali Çağatay’la Seyir Hali programında anlattı. Prof. Dr. Işık “Kazının başlama tarihi 1988, dolayısıyla 32. kazı yılımızdayız. İlk günden itibaren ben de ekibin içinde yer aldım. 2009’dan bu yana da başkanlık görevini yürütüyorum. Kurucu kazı başkanımız Fahrettin Işık hocadır, hepimizin hocası ve eğiticisidir. Türkiye’nin kuşkusuz yetiştirdiği en büyük arkeoloji alimlerinden birisidir. Kazının zor zamanlarını bıraktık mı arkamızda? Hayır, Patara son derece büyük bir antik kenttir. Daha önümüzde kentin tümüyle ortaya çıkarılabilmesi için ve korunarak geleceğe aktarılabilmesi için 200 yıllık bir zaman var. Şöyle düşünün, Pompei 1748’de başladı kazılmaya ve hala devam ediyor. Efes 1925 yıllarında başladı. 32 yıl aslında bir kazı için son derece genç bir dönem ama biz bu süre içinde büyük işler yapmayı başarabildik, mutluyuz” ifadelerini kullandı.
‘Patara, Likya Birliği’nin başkenti’
Patara’nın bölgede sahip olduğu ticari ve kültürel önemi Prof. Dr. Işık “Patara, Likya Birliği’nin başkenti, bir liman kenti ve limanı nedeniyle var olan bir kenttir. 15. yüzyılda limanının kapanması ile birlikte yaşam terkedilir. O kadar önemli bir liman kenti ki Patara, İskender buradan ‘emporyum’ yani çok büyük uluslararası ticaret merkezi diye söz ediyor. Burayı bir generaline vermek istediğini anlatıyor elimizdeki yazılı kaynaklardan edindiğimiz bilgiye göre. Liman kentleri o dönemlerde de bugün olduğu gibi uluslararası hareketin yüksek olduğu yerler” dedi.
‘Likya’nın bir Anadolu uygarlığı olduğunu ortaya çıkmıştır’
Prof. Dr. Işık “Biz kazıya başladığımız zamana kadar bir Helen uygarlığı olarak tanımlanan Likya, hem burada elde edilen veriler hem de Patara ekolünden yetişen öğrencilerimizin, bilim insanlarının başka Likya kentlerinde yapmış olduğu araştırmalarla ve kazılarla artık Likya’nın bir Anadolu uygarlığı olduğunu kanıtlamıştır ve ortaya çıkarmıştır. Burası, bünyesinde son derece özgün yapılar barındırıyor. Bir antik tiyatro her kentte vardır yüzde 90 oranında ya da hamam her yerde vardır. İmparator Nero tarafından yapılan deniz fenerlerimizi sayabiliriz, restorasyonunu sürdürüyoruz. Bulunduğu zaman 100 yılın epigrafi anıtı diye adlandırılan bir yol anıtımız var. İmparator Claudius’a ithafen dikilen ve o zamanın bütün kentlerinin aralarındaki mesafeleri o dönemin kilometre ölçüsüyle veren anıtımız var.
‘Montesquieu, eserinde gelmiş geçmiş en mükemmel cumhuriyetin Likya Birliği olduğunu söylemiştir’
Aydınlanma çağının en önemli düşünürlerinden biri olan Montesquieu, dünya siyaset bilim tarihinde yasama, yürütme ve yargı erklerinin ilk kez birbirinden ayrı tanımlandığı başyapıtı ‘Yasaların Ruhu’ kitabında, kendi dönemi ve o dönemde bilinen antik dönemlerin siyasi yapısını inceler ve Anadolumuz için muhteşem bir cümle kurar: Bana sorarsanız ‘gelmiş geçmiş en mükemmel cumhuriyet modeli hangisidir?’ size Likya Birliği’ni gösteririm. Bu tanım bizim için son derece önemlidir. Dünya’da tanınırlığı çok daha fazla olan Atina demokrasisini seçmemiştir çünkü o en nihayetinde seçmeci bir demokrasidir. Likya Birliği yurttaşlarına kentlerinde ve meclisinde hücresel bir temsiliyet sağlar. Montesquieu kriterini buraya dayamış ve en mükemmel cumhuriyet olarak tanımıştır. Bu bizim sonradan getirdiğimiz bir tanımlama değil ‘republik’ olarak kendi yazımında tanımlıyor. Kentler aynı bizim ülkemizde uygulandığı gibi belirli sayıda milletvekili gönderiyorlar. Her yerleşim birimi Likya meclisinde temsil ediliyor. Başkanlar sadece bir yıllığına seçiliyor. Daha sonra seçilen başkanlar da aynı polisten olamıyor. Patara’da bu birliğin yapmış olduğu meclis binası var” diye devam etti.
‘300 bine yaklaşan ziyaretçi bekleniyor’
Prof. Dr. Işık, Patara’nın turizme dair geleceğini “Bu yılın teması olarak ilan edilmesi ile tanınırlığı katlanarak arttı. Pandemiye rağmen ziyaretçi rekorları kırıldı. Yerli ziyaretçi sayımız inanılmazdı. 300 bine yaklaşan ziyaretçi bekleniyor. Çok ciddi miktarda bilet satışı yapıldı. Büyük bir gelir bekleniyor. Bu bizi çok sevindiren bir unsurdur. Patara tema olarak seçilmeden önce Google da site sayısı 2 milyon geliyordu ise bu 5 milyona çıktı. Umut ediyoruz ki pandeminin normale dönmesiyle burası çok önemli bir destinasyon olacak” sözleriyle değerlendirdi.
‘Önce koruma sonra turizm çünkü turist korunan yere gelir’
Beraberinde korunması gereken bir tabiatı barındırdığını belirten Işık, korumanın önemini şöyle vurguladı:
“Patara sadece arkeolojisi ve tarihiyle var olan bir kent değil. Bakmaya doyamayacağınız bir doğaya yuvalanmış bir antik kenttir. Bizim gözümüz kadar koruduğumuz doğal güzelliklerimiz var burada. ‘Caretta caretta’larımız ve endemik bitkilerimiz var. Bütün koruma çalışmalarımızı bu antik kenti tarihi dokuyu ve doğal dokuyu koruma değeriyle bakıyoruz. Hepsi bütüncül bir açıyla korunmak zorundadır. Önce koruma sonra turizm çünkü turist korunan yere gelir.”
