Milliyet yazarı Didem Özel Tümer, 'Karadeniz’de gazın parolası: Zeynep uyandı' başlığıyla yayımlanan yazısında sözlerine "Kıbrıs Barış Harekâtı’nda dönemin Başbakanı Bülent Ecevit ile Dışişleri Bakanı Turan Güneş arasında belirlenen ‘Ayşe tatile çıksın’ parolasının hikâyesini birçok kişi bilir" hatırlatmasıyla başladı.
Tümer, Türkiye'nin Karadeniz'de yaptığı doğalgaz keşfine dair detaylara da yer verdiği yazısına şöyle devam etti:
"Ecevit ve Güneş 2. Cenevre konferansına hazırlanırken, konferansın yarıda kalması ya da uza(tıl)ması ihtimaline karşı aralarında bir parola belirlemeyi konuştukları sırada, Güneş’i Turizm Bakanı Orhan Birgit arar. Güneş, Birgit’e de konferansın uzayabileceğini söyler, çocuklarının onu beklemeden tatil yapabilmesi için rezervasyon konusunda yardımcı olmasını ister. Konuşmayı duyan Ecevit, ‘Ben parolayı buldum. ‘Ayşe tatile çıksın.’ Eğer işler kopma noktasına gelirse, burada işler uzayacak, Ayşe tatile çıksın de ben anlarım’ der.
İşte buna benzer bir parolanın, Karadeniz’de gaz keşfi sırasında da sınırlı sayıda kişi arasında kullanıldığını öğrendim. Burada da bir bebeğin ismi, ‘müjde’ aleniyet kazanana kadar güvenlik gerekçesiyle parola olarak kullanılmış. Ona geçmeden önce, gaza ulaşıldıktan, müjde olarak duyurulmasına kadar geçen süreçte olanlara ilişkin anlatılanları aktarayım.
Türkiye’nin ilk sondaj gemisi Fatih, İstanbul’un fethinin 567. yıl dönümü olan 29 Mayıs 2020’de törenle Karadeniz’e uğurlandıktan sonra, Tuna 1 adı verilen kuyudaki çalışmalar 15 Temmuz 2020’de başlar. Çalışmalar gün gün, Ankara’ya da raporlanmış. Gazın keşfine dair ilk haber ise ağustosun ilk haftasında gelmiş. Yani aslında gaz tespitinin yapılması sadece bir kaç hafta sürmüş. Burada akla gelen sorulardan biri nasıl bu kadar kısa sürede gaza ulaşılabildiği. Bir önceki yazıda da görüşlerini aktardığım keşif ve sondaj sürecinde görev alan kaynaklardan biri, bu konuda şunları söyledi:
‘Bunun cevabı Fatih gemisinde saklı. Fatih ikinci el bir gemi ama döneminin en iyi gemilerinden biri. Deniz tabanına oturduktan sonra saatte 30 metre derine inebiliyor. Bu, gemilerin sondaj kabiliyeti açısından inanılmaz bir hız. Üstelik Fatih 24 saat esasına göre çalışıyor. Yani bir günde yapılabilen sondaj 720 metre. Sürenin bazılarına fazla kısa gelmesinin arkasındaki asıl neden bu.’
Müjdenin ilk tanığı
Sondaj hızla sürerken, bir gece saat üç civarında TPAO Genel Müdürü Melih Han Bilgin, önce Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı Alparslan Bayraktar’a gaza ulaşıldığı haberini verir. Bayraktar’a burada bir parantez açmakta fayda var. Enerji piyasası oyuncularının yakından tanıdığı bir isim. 2010-2016 döneminde EPDK Kurul üyeliği yaptıktan sonra, Berat Albayrak’ın Enerji Bakanlığı döneminde başlatılan yeni dönem arama faaliyetlerinin emanet edildiği isim.
Aynı zamanda TPAO Yönetim Kurulu Üyesi de olan Bayraktar’ın gecenin o saatinde çalan telefonu biraz da gergin bir şekilde açtığı söyleniyor. Çünkü ısrarla çalan telefon Bayraktar’ın henüz dört aylık kızı Zeynep’in uyuduğu odadaymış. Bakan Yardımcısı telefonu açmış, keşif haberini sindirmeye çalışırken fonda ağlayan Zeynep bebek varmış. Bayraktar’ın ağzından çıkan ‘Zeynep uyandı’ sözleri daha sonrasında asıl stresli sürecin, dar bir kadro arasındaki parolası haline gelmiş.
Bulunan gazın miktarı ve kalitesi cevaplanması gereken en önemli sorular olarak ortadayken, hem gemide hem de karadaki laborotuvarlarda test çalışmaları büyük bir gizlilik içinde yapılmaya başlanmış. Spekülasyona neden olacak bir bilginin sızmaması için toplantı odalarına çay servisi yapan görevliler girdiğinde bile servis bitene kadar susulmuş. Yaklaşık 12 gün süren testler sonucunda teknik ekip yüksek kalitede ve çıkarılabilir düzeyde gaz miktarına ulaşıldığından emin olduktan sonra üst makamlara bilgi verilmesi kararlaştırılmış.
Edindiğim bilgilere göre, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ı ilk olarak 17 Ağustos 2020 pazartesi günü keşfin tüm ayrıntıları hakkında bilgilendirmişler. Cumhurbaşkanı bakanlardan ilk brifingini aldıktan sonra, kamuoyuna cuma günü duyurulmasına karar vermiş. 19 Ağustos çarşamba günü gerçekleşecek Türkiye’nin ilk entegre güneş paneli üretim fabrikası Kalyon Güneş Teknolojileri Fabrikası’nın açılış töreninde de ilk ipucunun yani ‘müjde’ duyurusunu yapılmasına karar verilmiş.
Bence asıl ilginç olan günlerce gizlenebilen bir bilginin, ‘müjde’ denildikten sadece bir kaç saat içinde nasıl sızabildiği. Üstelik sızan haberlerin yanlış olduğunun ortaya çıkmasının beklentiler üzerindeki etkisi. Bu en başta gizliliğe neden o kadar önem verildiğini daha iyi anlatıyor.
