TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu'nu bünyesinde AK Partili Hüseyin Yayman başkanlığında oluşturulan Hükümlü ve Tutuklu Haklarını İnceleme Alt Komisyonu, 8 Kasım 2019 tarihinde Diyarbakır Ceza İnfaz Kurumları Kampüs'ünde incelemelerde bulundu. Alt Komisyon inceleme sonuçlarıyla ilgili de taslak raporunu hazırladı.
TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu’nda görüşülecek olan taslak raporda Diyarbakır Cezaevi ile ilgili şu tespitlere yer verildi:
Kapasite üstünde hükümlü ve tutuklu görülmekle birlikte…
- Diyarbakır Ceza infaz Kurumları Kampüsünde yer alan ceza infaz kurumlarında kapasite üstünde hükümlü ve tutuklu barındırıldığı görülmekle birlikte bu durumun beraberinde getirdiği sorunların aşılması amacıyla yapılan yeni yatırımların özellikle fiziki imkân ve koşulların düzeltilmesinde önemli bir ihtiyacı karşılayacağı düşünülmektedir. Yapımı devam etmekte olan ve yakın bir tarihte faaliyete geçmesi planlanan 2 adet T tipi kapalı ceza ve infaz kurumu ve yüksek güvenlikli ceza ve infaz kurumu, bu konuda duyulan ihtiyacın büyük bir kısmını karşılayacak niteliktedir.
Sağlık konusunda yaşanan sorunların nedeni personel eksikliği
- Sağlık konusunda yaşanan sorunun en önemli nedenlerinden birinin personel eksikliği olması nedeniyle bu alanda ihtiyaç duyulan yeteri kadar personelin istihdam edilerek sorunun çözülmesi gerekmektedir.
İaşe bedelinin artırılması yönünde çalışmalar yapılmalı
- Yemeklerin yeterli ve besleyici olmadığı ve aynı zamanda yemek kalitesinin düşük olduğu, diyet yemek zorunda olan hükümlü ve tutuklulara gereken diyet yemeklerin verilmediği, kurumda anneleriyle birlikte kalan çocukların beslenmesi için gerekli gıdaların temin edilmediği, çocukların beslenmesinde ihtiyaç duyulan gıda maddelerin hem miktarının hem de çeşitliliğinin artırılmasının gerektiğine dair şikâyetlerin giderilmesi için bütçe imkânları elverdiği ölçüde günlük iaşe bedelinin uygun görülecek miktarda artırılması yönünde çalışmalar yapılması uygun olacaktır.
Çocuklar için gıda maddelerinin miktarları artırılmalı
- Özellikle kurumda annesiyle kalan çocukların beslenmesi için verilen gıda maddelerinin miktarlarının artırılması ve çeşitliliğin sağlanması yönünde Adalet Bakanlığı tarafından gerekli çalışmanın yapılarak, zorlu koşullarda yaşanan çocukların bedensel ve zihinsel gelişimlerinin sağlanması gerekir.
Annesiyle kalan çocuklara uygun yatak, oyuncak, kitap temin edilmeli
- Annesiyle kalan ve aynı yatakta yatmak zorunda kalan çocukların yaşına ve haline uygun yatakların temin edilmesi ve yine çocukların yaş ve gelişim düzeylerine uygun oyuncak, boya, defter ve kitapların bedelsiz olarak temin edilerek zaten çocuklar için zorlu yaşam koşullarına neden olan ceza infaz kurumu koşullarının bir nebze de olsa hafifletilmesinin sağlanması tavsiye olunmaktadır.
Sıcak su sorunu giderilmeli, günlük kota uygulamasına geçilmeli
- Sıcak su temini konusunda yaşanan sorunun ısıtma sistemine bağlı bir sorun olması nedeniyle, bu sorunun giderilmesi amacıyla gereken tedbirlerin ivedilikle alınarak günlük bir saat uygulamasının günlük kota uygulamasına geçilecek şekilde düzeltilmesi ve kota uygulamasında Diyarbakır bölgesinde günlük ortalama su tüketim miktarları esas alınarak bir düzenleme yapılması gerekmektedir.
Herkese ekonomik durumuna göre alışveriş imkanı sağlanmalı
- Birçok temel ihtiyaç maddesinin tedarik edilemediğine ve kantinden alınan ürünlerin fiyatlarının piyasa rayicinden yüksek olduğuna dair şikâyetlerin önüne geçilmesi adına aynı ürün grubunda, marka çeşitliliğinin sağlanarak farklı fiyat aralıklarında ürün temin edilerek herkese ekonomik durumuna göre alışveriş yapma imkânın sağlanması uygun olacaktır.
Sigara içilmeyen koğuş sayısı artırılmalı
- Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun uyarınca yapılan gruplandırmalar göz önünde bulundurularak kurumlardaki imkânlar elverdiği ölçüde sigara içilmeyen koğuş sayısının artırılarak sigara içmeyen hükümlü ve tutukluların sigara içenlerle bir arada barındırılmamasına yönelik tedbirlerin alınmasına yönelik çalışmalar yapılması uygun olacaktır.
Güvenlik amacıyla kullanılan kameralara dikkat
- Kurum güvenliğini temin etmek amacıyla kullanılan kameraların mahremiyete ihlal edecek şekilde kayıt yaptığı iddiaları yoğun olarak ileri sürülmüştür. Bu uygulama, Komisyonumuzun yasama döneminin başından itibaren ceza infaz kurumlarında yapmış olduğu incelemelerde kadın kapalı ceza infaz kurumlarında barındırılan hükümlü ve tutuklular başta olmak üzere yoğun olarak şikâyet konusu edilmiştir. Özellikle kadın koğuşlarında ortak alanı gözetlemek için kullanılan kameraların banyo ve tuvaleti görmeyecek şekilde yönlendirilmesi yönelik çalışma yapılması gerekir.
Cezaevlerinde TRT-2 merkezi kanal listesine alınabilir
- Komisyonumuz yasama döneminin başından itibaren ceza infaz kurumlarında yapmış olduğu incelemelerde görüştüğü hükümlü ve tutukluların büyük bir çoğunluğu, TRT-2 kanalının, kanal listesine alınması yönünde talepte bulunmuşlardır. TRT-2 kanalın ekseriyetle kültür, sanat, edebiyat, müzik, sinema ve tarih konularında yayın yapan bir kanal olması ve hükümlü ve tutuklulardan gelen yoğun taleplerde göz önünde bulundurulduğunda kurumlardaki merkezi kanal listesine anılan kanalın alınmasının uygun olacağı düşünülmektedir.
Verilmeyen kitaplarla ilgili Anayasa Mahkemesi kararları hatırlatması
- Hakkında toplatma veya yasaklama kararı verilmemiş süreli veya süresiz yayınların talep edilmesine rağmen hükümlü ve tutuklulara verilmemesinin düşünce ve ifade hürriyeti bakımından ağır bir ihlal olduğu iddiaları, yapılan incelemelerde ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlü ve tutuklular tarafından yoğun olarak dile getirilen bir başka şikâyet konusunu oluşturmaktadır. Komisyonumuz, süreli veya süresiz yayınlardan yararlanma hakkının kısıtlanmasında göz önünde bulundurulması gereken ve Anayasa Mahkemesinin birçok kararında da ifadesini bulunan kriterleri bu konuda karar verecek olan mercilere bir defa hatırlatmaya ihtiyaç duymaktadır.
Görüş süresinin fiilen kullandırılması için gereken tedbirler alınmalı
- Hükümlü ve Tutukluların Ziyaret Edilmeleri Hakkında Yönetmelikte görüş sürelerinin ne kadar olacağı düzenlendikten sonra görüş süresinin görüşmenin fiilen başladığı andan itibaren işletileceği hükmüne yer verilmiştir. Bu hüküm uyarınca kurum yetkililerinin belirlenen bu sürelerin tam olarak kullandırılması konusunda gereken her türlü tedbiri almaları gerekmektedir. Dolayısıyla yapılan görüşmelerde yoğun bir şikâyet konusu olan görüş için belirlenen sürenin çoğunun görüş alanına gidiş ve gelişte geçtiği iddialarının araştırılması ve sonuç olarak görüş süresinin fiilen kullandırılması yönünde gereken tedbirlerin alınması gerektiğine işaret edilmiştir.
Kitap okuma alışkanlığının artırılması için kitap sayısı artırılmalı
- Kitap okumanın infaz kurumundaki sürenin iyi halli geçirilmesine sağladığı katkının önemi göz önünde bulundurulduğunda kitap okuma alışkanlığının artırılması için kitap sayısının artırılması uygun olacaktır. Hükümlü ve Tutukluların Ödüllendirilmesi Hakkında Yönetmeliğin 8 inci maddesinin birinci bendinde 'tutum ve davranışları ile diğer hükümlü ve tutuklulara iyi örnek olmak' ödülü gerektiren tutum ve davranış olarak belirlenmiştir. Bu hüküm kapsamında en çok kitap okuyan hükümlü ve tutukluların ödüllendirilmesi yoluna gidilebilmesi mümkün olmakla birlikte, hükümlü ve tutukluları kitap okumaya daha çok teşvik etmek için ödül yönetmeliğine kitap okumaya ilişkin açık bir hüküm konulmasının uygun olacağı düşünülmektedir. Diğer taraftan; özellikle hükümlü ve tutuklular tarafından tedarik edilmek istenen ve mevzuata aykırılık teşkil etmeyen yayınlar hakkında da sorun giderici bir çözüm yolunun benimsenmesi uygun olacaktır.
Yeni mahrem alanları inşa edilmeli
- 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Kanunda kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan evli hükümlülerin, en geç üç ayda bir kez olmak üzere, üç saatten yirmi dört saate kadar eşleri ile kurum veya eklentilerinde ceza infaz kurumu personelinin yakın nezareti olmaksızın mahrem şekilde görüştürülebileceği hükme bağlanmış olmasına rağmen, yapılan incelemelerde mahrem görüşmenin yapılacağı alanın kullanıma elverişsiz olması nedeniyle bu ödülün kullandırılmasının fiilen imkânsız olduğu müşahede edilmiştir. Bu ödülün kullandırılabilmesi için ivedi bir şekilde yeni mahrem alanların inşa edilmesi ve inşa edilecek alan sayısının da kurum kapasiteleri göz önünde bulundurularak belirlenmesi elzemdir.
Kişilik haklarını ihlal edecek hitap iddiaları
- Gerek daha önce farklı dönemlerde yapılan incelemeler neticesinde izleme kurulları tarafından tanzim edilen raporlarda belirtildiği üzere gerek hükümlü ve tutuklularla yapılan görüşmelerde görevli personelle ilgili olarak, bazı istisnai durumlar haricinde şikâyette bulunulmaması memnuniyet vericidir. Ancak isim zikredilememekle birlikte kimi infaz ve koruma memurlarının, hükümlü ve tutuklulara insan onuruyla bağdaşmayacak ve kişilik haklarını ihlal edecek şekilde hitap ettiği iddiaları varit olduğundan, bu iddiaların araştırılması ve bu şekilde tavır sergileyen personel var ise haklarında gerekli takibatın yapılması gerekmektedir.
