Haziran ayında Guinness Rekorlar Kitabı'na girmek için eş zamanlı organize edilen 5 karaciğer naklini başarıyla tamamlayan Malatya İnönü Üniversitesi Turgut Özal Tıp Merkezi’nde her yıl 300 civarında karaciğer naklinin yanısıra böbrek, ince bağırsak ve pankreas nakli de yapılıyor. Kurulduğu 2002’den bu yana yaklaşık 3000 başarılı nakil gerçekleştiren merkezin hedefleri de oldukça büyük. Toplam 25 transplant cerrahının bulunduğu ve 100’ün üzerinde çalışanı olan merkez, donörden hastaya yapılan karaciğer nakillerini beş yıl içerisinde hayvanlardan insanlara yapmayı planlıyor. Konunun detaylarını, İnönü Üniversitesi Karaciğer Nakil Merkezi Müdürü Prof. Dr. Sezai Yılmaz Sputnik’e anlattı.
‘Türkiye’de hayvandan insana karaciğer naklini başlatmak istiyoruz’
Türkiye’de henüz hayvandan insana organ nakli yapılmadığına işaret eden Prof. Dr. Yılmaz “Hayvandan transplantasyon henüz başlamadı. Bizim merkezimizin en önemli hedeflerinden bir tanesi de farklı türler arası nakil (xenotransplantasyon) başlatabilmek. Bunu dünyada sayılı merkez yapıyor. Bizim de bununla ilgili hazırlıklarımız var. ‘Genetic editing’ yaparak domuzun karaciğerini insan karaciğerine dönüştürmeyi hedefliyoruz. Özellikle domuz diyorum, çünkü maymunu yakalamak, manipüle edip ameliyathaneye götürmek zor. Ayrıca çıkan organ da insana göre küçük kalıyor. Ama domuz öyle değil. Bir seferde 8-10 tane üreyebiliyor. Yeni doğanlar 6 ay sonra meme çağına geliyor ve çok uysal hayvanlar. Üstelik karaciğerinin anatomisi insan karaciğeriyle birebir aynı” diye anlattı.
‘Hayvan veya ölüden organ almak, sağlıklı insanın donör olmasından çok daha iyi bir yol’
Türkiye’de organ bağışının düşük oranda seyrettiğine işaret eden Prof. Dr. Yılmaz “Biri hastalandığında sağlıklı birisi ona donör oluyor. Sağlıklı bir insan neden ameliyat olsun? Bu sebeple bu merkezi biz sadece bir hastane olarak görmeyip bizim hedefimiz bunun önüne geçebilmek. Bunun için de en güzel yol xenotransplantasyon. Ölüden de alabiliyoruz fakat Türkiye’de bağış son derece az. Kültürel sebeplerden insanlar kendi yakınlarının organlarını bağışlamıyor” diye devam etti.
‘İnönü Üniversitesi Karaciğer Nakil Merkezi, Avrupa’nın en fazla karaciğer nakli yapan yeri’
Prof. Dr. Yılmaz “İnönü Üniversitesi, son on yıldır Türkiye’nin ve Avrupa’nın en fazla karaciğer nakli yapan yeri. Muhtemelen dünyadaki birkaç merkezden birisiyiz. Burada farklı bir yapı var. Bir enstitüleşme gerçekleşti. Olay, bir hastanenin üstüne bilimsel bir ayağı da oldu. Yani burada karaciğer nakli ile alakalı doktora ve yüksek lisans programları açıldı. Yılda 300 civarında karaciğer nakli yapılıyor. Bunların yüzde 80 kadarı canlıdan yapılıyor. Bunun nedeni ülkemizde kadavradan, ölüden organ bağışı oranları son derece yetersiz. Dolayısıyla biz ancak canlıdan organ nakli ile bu sorunu çözmeye çalışıyoruz. Biz 5 yıl gibi bir hedef koyduk kendimize. Ama bunun için ‘genetic editing’ laboratuvarı açmamız şart. Bunu da hükümetten başka kim yapabilir bilmiyorum” dedi.
Rusya’dan 9 tıp doktoru Malatya’da ağırlanıyor
İnönü Üniversitesi Karaciğer Nakil Merkezi’nin Rusya’dan 9 tıp doktorunu ağırlayacağını söyleyen Yılmaz “Merkezimiz 12 Kasım’a kadar Rusya’dan organ nakli alanında çalışan 9 tıp doktorunu ağırlayacak. Bu doktorların 3’ü merkezimize geldi, kalan 6’sı da önümüzdeki günlerde gelecek. Bu programın amacı aslında tanışmak, onların bizi görmesi. Rus-Türk İşadamları Birliği’nin (RTİB) organizasyonuyla gerçekleşen bu etkinlik ileride farklı alanlarda işbirliğinin de önünü açabilir. Zira, bizim daha önce de Bakü Medicine Üniversitesi, Almanya Giessen Üniversitesi’yle işbirliğimiz söz konusu oldu” ifadelerini kullandı.
‘5 organ naklinin birden yapılabileceğini kanıtladık’
Aynı anda 5 organ naklinin altından kalkabileceklerini kanıtladıklarını söyleyen Yılmaz “5 tane naklinin aynı anda yapıldığı ameliyat, çok zor bir işlem. En fazla 1-2 karaciğer naklini götürebilecek timler var. Biz enstitü olarak çok güçlü bir ekibe sahibiz. Çok güçlü teçhizata ve fiziki koşullara sahibiz. Bu dünyanın hiçbir yerinde yoktur. Biz bunu göstermek için o ameliyatı yaptık. Geçmiş Nobel ödüllerinden biri bir matematikçiye verildi, çapraz nakiller konusunda. Aslında onun arka planında çalışan Türkler de vardı. O, ödülü çapraz böbrek nakilleriyle almıştı. Biz de Boston’daki Türk matematikçilerle bir anlaşma yaptık. Bu çapraz nakillerin yapılabilmesi için hepsinin aynı anda olması gerekiyordu. Biz bunun burada yapılabileceğini göstermek için yaptık bunu” diye ekledi.
