Psikiyatr Dr. Enver Demirel Yılmaz'dan 'Liyakat Manifestosu'

Türkiye'de uzunca bir süredir her çevreden siyasetçi ve aydının ülke sorunlarına karşı çözüm olarak önerdiği 'liyakate dayalı bir sistem' talebine yanıt verme iddiasını taşıyan kitap, ilk kez Türk araştırmacılar tarafından Dr. Yılmaz öncülüğünde geliştirilen Dokuz Tip Mizaç Modeli'ne dayanıyor. 

'BİLİMSEL, YERLİ VE ÖZGÜN BİR LİYAKAT MODELİ'

Bir süredir kimi seçkin eğitim kurumlarında kullanılan Dokuz Tip Mizaç Modeli, iş yaşamına uyarlanarak İnsan Kaynakları (İK) uzmanlarının da kullanımına sunuldu. Model, 'Mitelik' ismi verilen bir web yazılım aracılığıyla mizaca dayalı ve liyakat esaslı bir sistem öneriyor. 

'Liyakat' kitapta şöyle tanımlanıyor: 

"Bir insanın herhangi bir işle ilgili ‘liyakat sahibi’olarak değerlendirilebilmesi için; hem fiziksel, duygusal ve bilişsel  işlevleri itibariyle o işte yeterli ve yetkin hem de temsil ettiği pozisyonun gerektirdiği davranışsal olgunluk değerlerine sahip olması bir gerekliliktir. Kimi mesleklerde öncelik sıralaması değişse de, her meslek dalı bu üç özelliğin ‘yerli yerinde’, ‘dengeli’ ve ‘kıvamında’ temsi lini gerektirir. Örneğin, bir öğretmen ya da hekimin yetkinlik ve yeterliliklerinin yanında davranışsal olgunluk değerlerini ne seviyede sergilediği, öncelikli bir öneme sahiptir. Bir fabrikada oto lastiği üreten bir işçinin her ne kadar işlevsel açıdan yeterlilik ve yetkinlikleri daha ön planda görünse de çevresine saygılı ve dürüst olmak gibi temel değerlere de sahip olması beklenir.

Bizce liyakat; 'insan varlığının doğasıyla' ilişkili bir kavramdır. Ya da bir insanın bir şeye 'layık' olması için önce kendi varlığının kaynağına layık olması gerekir diyebiliriz. Yani insanın öncelikle varlığının kaynağının liyakatine ulaşması lazım gelir... Liyakat bize göre, bireyin 'yapı' ve 'işlev' olarak bireysel olgunluğunu ortaya koyabilmesi durumu demektir. Biraz daha açarsak: Liyakat, kişinin kendi bireysel farklılığını keşfetmesi, o bireysel farklılığı meydana getiren kendindeki fiziksel, duygusal, bilişsel ya da manevi yapı ve işlevlerin ne olduğunun farkına varması, sonra da bu unsurları hem olgunlaştırması hem de birbirleri arasında dengeleyebilme yetisi kazanması demektir."

'YA BEYİN GÖÇÜ YA DA DEVLETE KÜSKÜNLÜK'

Dr. Yılmaz’ın çalışmasında, liyakate dayalı bir sistem yokluğunun ülke için ciddi oranda enerji ve işgücü kaçaklarına neden olduğu vurgulanırken siyaset üstü devlet aklının önemine vurgu yapılıyor:

"Ülkemizdeki eğitim sisteminin maalesef bireyleri talim-terbiye anlamında bütüncül bir biçimde 'layığıyla' olgunlaştırdığını söyleyemiyoruz. Organize edici siyaset üstü devlet aklının burada çekinik kaldığını ve bunun bizlere ciddi maliyetleri olduğunu belirtmek gerekiyor. Toplumda liyakat sahibi insanlar öne çıkamadığında; ya beyin göçü olgusuyla karşılaşıyoruz ya da göç etmeyen ama ülkesine bağlı olup devletine küskün, pasif agresif ya da agresif bireylerin ortaya çıktığını görüyoruz. Bu küskünlük maalesef yer yer organize suç örgütlerinin av sahasına dönüşüyor. Ülkede layığıyla bir gelecek inşa etmekten umudunu kesmiş, kendine sistem içinde yer bulamayacağını düşünen insanlar, doktriner ideolojik sistemler içinde mekanize ediliyor ve bu durum insan kaynağı bağlamında çok önemli enerji kaçaklarına ve israflara neden oluyor.

Toplumu oluşturan bütün bireylerin mizacında mündemiç olumlu/olumsuz potansiyelleri ölçebilen ve onlara yön veren; ilgi, yetenek, beceri alanlarına göre bireylerin potansiyellerini açığa çıkarabilecek bir eğitim sürecini organize eden, bireylerin mesleki ve toplumsal yaşama en verimli ve sağlıklı şekilde katılmalarını sağlayan bir liyakat sürecinin hem toplumsal refaha hem de enerji kaçaklarını önleyerek ekonomik kalkınmaya ciddi düzeyde katkı sağlayabileceği açıktır."