Taksi, UBER ve korsan üçgeninde İstanbul ulaşımı

İstanbul yediemin otoparkları, yasal düzenleme olmadığı için ‘Yetkisiz yolcu taşımacılığı' gerekçesiyle bağlanan ve sayıları binleri bulan UBER araçları ile doldu. İstanbul genelinde yaklaşık 7 bin araçla hizmet veren UBER uygulamasının sadece yılbaşı gecesinde 250 — 400 arasında aracının bağlandığı söyleniyor. UBER şirketi çalışanları araçlarını geri almak için mahkeme sürecini başlattı. Ancak, araçlar İstanbul'da yollara çıksalar bile ticari taksilerin tepkileri ile karşılaşıyor. Çünkü değeri iki milyon liraya ulaşan ve yenisi üretilmediği için piyasada az sayıda bulunan ticari taksi plakası sahipleri ve şoförleri UBER'i haksız kazanç sağlamakla suçluyor. Ticari taksiciler ve UBER çalışanları tartışadursun, İstanbul genelinde sayılarının 13 bine vardığı düşünülen korsan taksiciler en az aktif olarak çalışmaya devam ediyor.

Gözde Naz Uysal, benzer amaçla yolcu taşımacılığı hizmeti veren ve İstanbul'un trafiğinde etkin rol oynayan bu üç ulaşım sisteminin şoförleriyle sistemlerin farklarını ve sıkıntılarını Sputnik için konuştu.

‘BURADA AMAÇ SUÇ İŞLEMEK DEĞİL'

İstanbul Avrupa yakasında 21 araba ve 33 şoförle hizmet veren bir korsan taksi durağı sahibine göre sadece Halkalı Mahallesinde bilinen en az 150 korsan taksi var. Duraktaki şoförlerin çoğu farklı meslek gruplarından geliyor. Birçoğu geçmişte ekonomik sıkıntılar yüzünden işlerini batırmış, kapatmak zorunda kalmış ve bir süre işsiz kalmış. Hepsi kısa süreli diye başladıkları bu işi ise yıllardır yapar hale gelmiş. Asıl mesleği ziraat mühendisliği olan korsan taksi şoförü de diğer şoförler gibi çalışmaya başlamadan önce bu sistemi müşteri olarak kullananlardan. Kendi aracıyla iki yıldır korsan taksicilik yapan adını vermek istemeyen 32 yaşındaki şoför, İstanbul'da korsan taksiye bilinenden çok daha fazla ilgi ve ihtiyaç olduğunu söyledi. İsmini vermek istemeyen şoför, "İstanbul'da binlerce insan korsan taksicilik yapıyor. Bunun içinde elindeki tek mesleki şeyi ehliyeti olan insanlar var. Yani burada amaç suç işlemek değil. Bunu polisler de biliyor. Fakat ticari taksilerdeki ranttan dolayı bu işin resmileştirilecek bir durumu da yok. Bizim tek sıkıntımız araçlarımızın bağlanması" dedi. İleride tekel dükkânı açmayı planlayan başka bir taksi şoförü ise işinden memnun olduğunu söyledi ve ekledi: "Şu an maddi yönden sıkıntı yok. Gelecekteki iş planlarımda bir aksilik olursa bu işe devam ederim. Asgari ücretli bir yerde çalışmaktansa bu işin yapılması daha mantıklı."

‘KORSAN TAKSİ MÜŞTERİLERİ ARASINDA POLİSLER DE VAR'

Şoförlerin verdiği bilgiye göre korsan taksiyi kullanan müşteriler arasında hâkimler, savcılar, avukatlar, doktorlar, pilotlar, hostesler hatta polisler bile var. Durak sahibine göre müşterilerin korsan taksi kullanma sebebi ucuz fiyatı değil. Durak sahibi her geçen gün artan korsan taksi talebini ise şu şekilde yorumluyor: "İnsanlar bizden memnun olmasa zaten bizimle çalışmazlar ve bu iş yürümez. Arz talep meselesi var burada. Biz de çalışan arkadaşlarımızı özenle seçiyoruz. Sonuçta üniversite mezunu bir şoför sizi bir yerden bir yere götürüyor ve bir ticari taksinin vermediği hizmeti daha ucuza veriyor. İnsanlar dönüp tekrar arıyor, komşusuna söylüyor, kardeşine söylüyor, arkadaşına söylüyor. Müşteri açısından talep artıyor"

‘TİCARİ TAKSİLERİN TAŞIMADIĞI MÜŞTERİLERİ ALIYORUZ'

Her korsan taksi durağı durak ücretini ve yolculuk fiyatını kendisi belirliyor. Durak ücretleri günlük 20 ile 40 lira arasında değişiyor. Yolculuk ücretleri ise kilometre başına 1.45 kuruştan hesaplanıyor. Durak olarak günlük yaklaşık 350 yolcu taşıyorlar. Bir araç günde 15 saatlik bir çalışmayla ayda 3500 lira net gelir kazanabiliyor. Yani asgari ücretten çok daha fazla. İstanbul trafiğinin ciddi bir bölümünü üstlendiklerini söyleyen korsan taksiciler ticari taksinin müşterilerini değil, kısa mesafe gitmeyen veya trafiği bahane ederek onların taşımadıkları insanları müşteri olarak aldıklarını iddia ediyor. Durak sahibi ticari taksiyle aralarındaki farkı ise şöyle anlatıyor: "Biz de şoför anahtarı eline alınca kazancından sadece yakıt parasını düşüp kalan parayı araba sahibi ile yarı yarıya bölüşüyor. Araç kendi arabası ise hepsi cebine kalıyor. Yani herkes eşit kazanıyor" dedi. Sistemde ticari taksi şoförlerini haklı bulan korsan taksiciler, "Orada sistem kazanıyor aşağıdaki insanlar işin hamallığını çekiyor. Ticari taksiye rant sağlayan plaka sahipleri veya galericiler. Hem aylık kira bedeli hem de bir yıllık komisyon parası alıyorlar. Yani ticari takside çalışan şoför para kazanmıyor. Plaka sahipleri ve galericiler para kazanıyor" diye ifade etti.

‘UBER, ‘ŞOFÖRLERİN DE DİNLENMEYE İHTİYACI VAR' DİYOR'

Dünyada 58 ülke ve 300 şehirde hizmet veren UBER uygulamasında çalışan şoförlerin sıkıntıları ise ticari taksicilerin saldırılarından sonra bağlanan araçları. Üyeleri UBER şoförleri olan Taşımacılar Derneği (LİTAŞ) Başkanı Metin Magriso'nun tahminine göre her gün 30-40 UBER uygulaması ile yolcu taşıyan araç bağlanıyor. İstanbul'da sadece yılbaşında bağlanan UBER aracı sayısı 250-400 arası. Yılbaşından iki gün önce aracı bağlanan UBER şoförü Ersen Güner, bir sene önce UBER'de çalışmak için memleketi Malatya'dan İstanbul'a geldi. Güner, UBER'in sürücü sınavını geçtikten sonra şirkete ait araçlarda çalışmaya başladı. Müşterilerin her zaman hizmetten memnun kaldığını belirten Güner, ticari taksilerle sorunlar yaşadığını, kavga ettiğini ve Esenyurt'a müşteri bıraktığı sırada 10 ticari taksinin önünü kestiğini anlattı. UBER'in diğer sistemlerden farklı olduğunu söyleyen Güner, "UBER'de araç sahibi ne kadar kazanıyorsa şoför de o kadar kazanıyor. Günde 12 saatten fazla çalışamıyoruz. 12 saatten sonra sistem otomatik olarak kapanıyor. Yani UBER ‘şoförlerin de dinlenmeye ihtiyacı var' diyor" diye konuştu. Aracı bağlandıktan sonra UBER'in avukatına giden ve belgelerini teslim eden Güner, dava açıldığını ve 1 hafta içinde aracının bırakılmasını beklediğini söyledi ve ekledi: "UBER hiçbir konuda bizi yarı yolda bırakmadı. Başımıza gelen olaylarda kendileri ve avukatları maddi manevi her zaman arkamızda durdu." Yediemin otoparklarında bekletilen araçların zarar gördüğü iddiasını ise onaylayan Güner, bağlanan aracının tamponunun kırıldığını, arkadaşlarının araçlarının ise yağmurda kapıları açık bırakıldığı için ıslandığını söyledi.

‘DEVLET BÜYÜKLERİMİZE GÜVENEREK TAMAMI KREDİLİ UBER ARACI ALDIM'

Anestezi teknisyeni olan ve çalışmak için İstanbul'a gelen Muhammet Kaya ise mesleğini yapamayınca UBER aracı aldı. 2018 yılında son kontenjandan UBER standartlarında özel araç alan Kaya, UBER'i seçme nedenini şöyle anlattı: "Bülent Tüfekçi Bakanımın ‘UBER bir konfordur. Halkımız için iyi bir hizmettir' demesine itimat ettim. Bu noktaya geleceğini hesap etmemiştim açıkçası. Devlet büyüklerimize güvenerek tamamı kredili araç aldım. 180 Bin TL borçlandım. Borcumu ödemek için de mecbur çalışıyorum. Araç çalışmazsa kredim yatmayacak; bu sefer icra yoluyla satışa gidecek. Değerinin çok altına istenecek. O kadar emek verdim bunu da kabul edemem" Aracının hiç bağlanmadığını ama bu konuda tedirginlik duyduğunu ifade eden Kaya, "Araçlar bağlanıyor, UBER mahkeme ediyor, 11 gün içinde araç tekrar çıkıyor. Demek ki yasadışı bir durum yok. Ama yürütmede bir yanlışlık var" dedi.

‘TİCARİ TAKSİLER UBER'İ POPÜLER YAPTI'

Haksız kazanç eleştirilerine tepki gösteren Kaya, damga pulu ve diğer vergiler için her ay 200 lira olmak üzere yıllık 2400 lira muhasebe parası ödediğini söyledi. Kaya, UBER müşterilerinin genelde ticari taksi kullanmayı tercih etmediğini belirterek, "UBER yolcularından şu an İstanbul'daki ticari taksicilerin müşterilere olan kötü tavırlarını ve kısa mesafe gitmediklerini duyuyoruz. Mesela benim UBER aracım hep kısa mesafe gidiyor. Bunlar zaten taksicilerin almadığı müşteriler. Yani almadıkları müşterileri almamıza rağmen itiraz ediyorlar" dedi. İstanbul'da UBER kullanımının ticari taksicilerin tepkisi üzerine popüler olduğunu ifade eden Kaya, bu yolla insanların merak edip UBER kullanmaya başladığını ve şirketin şu an yüzde 99 memnuniyet seviyesine ulaştığını belirtti.

‘UBER'DE AYLIK KAZANÇ 10.000 LİRAYI BULABİLİYOR'

Şoförlerin UBER çalışanı olması için şirketin sürücü sınavını geçmesi yeterli. UBER'e kayıt olurken hiçbir ödeme yapılması gerekmiyor. Şirket ise şoförlerin kazancından yüzde 20 oranında pay alıyor. Araçları bağlanan araç sahipleri ve şoförlere, aracın otoparkta kaldığı her gün için 140 lira ve otopark ücreti, bağlanma işleminden iki hafta sonra hesaplarına yatırılıyor. UBER'de araç sahibi olan Kaya, çift şoför çalışıldığında aylık kazançlarının 10 Bin liraya kadar çıkabildiğini söylüyor.

TİCARİ TAKSİCİNİN GÜNLÜK YEVMİYESİ 90 LİRA

Bireysel taşımacılığın demirbaşları ticari taksilerde ise giderler diğer sistemlere göre iki katına çıkarken, gelirler düşüyor. Bu ücret duraklara göre değişkenlik gösteriyor. Örneğin; Yeni Bosna'da bir ticari taksi durağının durak ücreti haftalık 160 lira. Ticari taksi duraklarında bir taksi şoförü haftada 6 gün çalışırken, taksiler 7 gün işe çıkarılıyor. Pazar günleri ise genelde yeni şoförler çalıştırılıyor. Bir ticari taksi aracı sabahçı ve akşamcı olmak üzere iki kişi tarafından kullanılıyor. Sabahçılar genelde araç sahipleri oluyor. Yani bir taksi şoförü diğer sistemlerdeki gibi günde 12 saat çalışıyor. Ancak günlük kazançları 350-400 lira arası. 7 yıllık ticari taksi şoförü Mahmut Dilmen net gelirinin bundan çok daha aşağıda olduğunu söyledi. Dilmen, "Bunun ortalama 80 lirası yakıta gidiyor. Şoförün yemek gibi kişisel masrafları da 20 lira olsa, bir şoför günde ortalama 90 lira para kazanıyor. Ama tabi bu günden güne değişebilir. Bazen hiç yevmiye kazanmamış da olabiliyoruz. Yani ortalama bir taksicinin aylık geliri 2400 lira" dedi. Ceza, kaza ve arıza ücretlerini ise şoförlerin ödediğini söyleyen Dilmen, ticari taksi plakalarının 2 milyon lirayı bulan fiyatlarının ise normal olduğunu belirtti. Dilmen, artık ticari taksi plakası üretilmemesinden dolayı yüksek olan fiyatların çözümü için herkesin en fazla bir tane plaka sahibi olması gerektiğini söyledi.

‘UBER'E BİR KERE BİNDİM'

UBER uygulaması çalışanlarının haksız kazanç sağladığını iddia eden Dilmen, "Siz bir plaka sahibi olsanız; 2 milyon lira yatırıp bir plaka satın alsanız, şoförlük yapsanız ve sonra biri gelse sadece 180 bin liraya aldığı araçla sizin ekmeğinize ortak olsa bu ne kadar adil olur?" dedi. UBER'i bir kez kullandığını belirten Dilmen, yolculuğunu ve deneyimlerini ise şöyle anlattı: "Aracı çağırırken uygulamanın belirlediği rotaya ödemem gereken tutar 35 lira gözüküyordu. Şoför bizi dolandırdı ve borcumuz 85 lira tuttu. Ben de hemen firmaya şikâyet maili attım. Sonra fazla alınan tutar hesabıma geri aktarıldı ve hesaba 100 TL promosyon yatırıldı. Bu yönü güzeldi. Ama eğer ben şikâyet etmemiş olsam ve bilinçsiz bir müşteri olsam o para benden gitmiş olacaktı. Durak taksisinin böyle şeyleri olmaz."

‘ARTIK HER YERDE METRO VAR'

Günde 20-25 yolcu taşıdıklarını ifade eden Dilmen, değişen düzenle artık taksi kullanımının da düştüğünü söyledi. 20 liranın üzerinde yolculuk yapan kişi sayısının çok az olduğunu söyleyen Dilmen, "Artık her yerde metro var ve insanlarda da ekonomik sıkıntı söz konusu" dedi.