150 yıllık kasrın talihsiz kaderi

Diyarbakır-Mardin karayolu üzerindeki Diyarbakır'ın Çınar İlçesi'ni bağlı Güzelşeyh Köyü'nde bulunan ve aynı ismi taşıyan 150 yıllık Güzelşeyh Kasrı, aradan geçen yıllarda, bakımsızlık ve ilgisizlik yüzünden büyük bölümü yıkılarak tahrip oldu.

Bir dönem medrese olarak da kullanılan kasrın altında 12 oda, kiler, mutfak ve yukarıya çıkan bir merdiven koridoru bulunuyor. Ortadoğu’da pek çok mezunu bulunduğu bilinen Altoxerê medresesi kurucusu olan Şeyh Kasım’ın adıyla da biliniyor.

Köyde aynı zamanda Şeyh Kasım ve çocuklarının defnedildiği bir türbe de bulunurken, medresenin eski öğrencilerinden biri olan ünlü Kürt şair Cegerxwîn kendi biyografisini yazdığı ‘Hayat Hikayem’ kitabında aile ve medrese hakkında bazı bilgiler veriyor.

Buna karşılık yazılan Diyarbakır eski Milletvekili Mahmut Altunakar’ın ‘Reddiye’ isimli eserinde ise dönemin ve ailenin sosyolojik durumu ve tarihi bir sözlü tarih çalışması olarak derlenmiş önemli bilgiler içeriyor.

Süryani Mimar Lole’nin eseri olan Gozelşex Kasrı’nın bölgede bulunmayan oyma taşların yakınlardaki köylerden elden ele taşınarak yapıldığı belirtiliyor.

Kasrın yapımı iki kez Osmanlı tarafından durdurulduğu belirtilirken, ilk seferinde dönemin İstanbul hükümeti bölgede bir şato inşa edildiği ve bunun da ayaklanma hazırlığı olduğunu düşündüğü için, ikincisinde ise ailenin sürgün edilmesi üzerine inşaat duruyor.

Kasırda o dönem Almanya’dan getirilen teknoloji ile yaklaşık 2 kilometre mesafedeki Dicle’ye bağlı atık su ve içme suyu tesisatının olduğu ancak zamanla tahrip olduğu biliniyor.

Aile daha sonra Diyarbakır’ın önde gelen aileleri ile birlikte ikinci kez Kütahya’ya sürgün edildiği için kasır zamanla bakımsız kalmış ve kısmi olarak yıkılmıştır.

Kasrın geçici bir dönem karakol olarak kullanıldığı ve başka bir dönem köyün toprakları da aralarında bölüştürülen 28 Bulgaristan göçmeni ailenin kasırda ikamet ettiği biliniyor.

Sürgündeki ailenin tüm kitapları ve kimi şahsi eşyalar yok olurken, kurtulan belgeler içerisinde iki şey dikkat çekiyor. Birincisi Amerikan Ermeni Kilisesi’nin Şeyh Mehmet Neytullah’ın 1915 olaylarına karşı verdiği fetva için teşekkür mektubu, diğeri ise daha sonra askerler tarafından el konulacak olan ve eskiden gökbilim araştırmalarında kullanılmış bir teleskop.