'Sosyal medya narsisizmi körüklüyor'

Sosyal medya insanlığın iletişimde yeni ve en çok kullandığı araçlardan biri haline geldi. Ne var ki sindirilmesinden çok daha hızlı bir biçimde her kesimden insanın kullanımına giren sosyal medya, alışkın olmadığımız bazı yeni kurallarla bizi karşı karşıya bıraktı. Psikiyatri uzmanı Esra Koçak, bu yeni toplum ve iletişim biçimini Yeni Şeyler Rehberi'nde anlattı:

‘SOSYAL MEDYA BİR İKAME ARACI OLDU'

"Paylaşmanın mantığı konuşmaktan çok farklı değil. İnsan konuşmayı yalnızlığına çare olarak buldu. İletişim yalnızlığın ilacı. Ben kahvede oturmakla sosyal medyada yazmak arasında fark olduğunu düşünmüyorum. Bizim iletişim kanallarımızdan biri. Sanal kimliklerin reel kimliklerden farklı olduğunu düşünmüyorum. Sosyal medya yokken de ağlarımız ve kimliklerimiz vardı. Nasılsak öyle davranıyoruz. Sivrilen taraflarımız mutlaka var. Birine küfretme davranışı normal hayatta bunu yapmayacak kişilerden çıkıyor. Sahte kimlikler yaratan da var. Bu insanların gerçek hayatta da sahte benliklerle yaşadığını düşünüyorum. Sinirlilik konusunda şöyle bir boyut var: Yüz yüze iletişimle sosyal medya birbirinden farklı. Yüz yüze iletişimde beyninizde ayna nöronlar dediğimiz karşıdakini anlayıp taklit etme işlevlerini yapıyor. Yüz yüze iletişimde bunlar aktive oluyor. Filmde biri ağlayınca biz de ağlıyoruz gibi. Sosyal medyada bu önemli bir eksiklik. Karşımızdakini insan gibi değil de nesne olarak görüyoruz. Bu da bizi fütursuz ve kaba yapıyor. Trafikte önümüzdeki araç bozuluyor korna basıyor herkes. Ama mesela yolda biri düşse ona kızmaz yardım ederiz. İnsanı nesne gibi algılayınca daha kaba oluyoruz.

Örneğin Twitter'da bir mesaj okuduk. O kişinin o anki duygu haline yönelik bir yorum. Bununla bir insanı anlayıp algılayamayız. Hiçbirimiz orada her halimizle kendimizi bütüncül olarak ifade edemeyiz. İyi ve kötü kutuplarla algılıyor insanı bebekler. Örneğin anne onu doyurmayınca kötü doyurunca iyi. Bunların birleşmesi gelişimsel bir aşama. Splitting denir buna birini tam iyi veya tam kötü olarak görme gibi. Sosyal medya yansıtma yapmayı kolaylaştırıyor ve içimizdeki olumsuzluğu karşıdakine yansıtmayı kolaylaştırıyor. Bir araya gelince daha mı kötü oluyoruz bilemem. Sonuçta topluluk psikolojisi diye bir şey var. İnsanlar kendi benzerleriyle bir araya gelip diğerini öteki yapmaya yatkın. Dijital ortamda bu daha sert yaşanıyor. Biz kendimize yakın olanları ağımıza katınca söylediklerimizi onaylayan insanlar var etrafımızda. Haksız bile olsak karşı taraf ağımızda değilken muhalefet olmadığı için hem kutuplaşıyor hem ötekileşiyoruz. Çok az insan muhalif fikirleri dinler hale geldi. O zaman karşıt fikri hiç duymaz oluyorsunuz. Kendini haklı görme hali sivriliyor.

Her şeyin olumlu ve olumsuz yanları var. Yalnızların bir araya gelmesi gibi bir opsiyon da yaratıyor. Mesela bir taşra şehrinde küpeli ve metalci olmak çok zordu. Şimdi kendilerine benzer insanları buluyor ve yalnızlıktan kurtuluyorlar. Ama hep kendimiz gibi olanlarla zaman geçirirsek ekoçember içinden kurtulamayız. Beğenilmek arzusu insanın temel ihtiyaçlarından biridir. Sosyal medya bunu inanılmaz körükledi. Tek bayına sosyal medyayı da suçlamamak lazım. Sosyolojik bir evrim de var. Mesela eskiden Dallas dizisindeki JR narsist ve kötü adamdı. Şimdiki dizilerde kahraman dediğimiz insanlar narsist. Bu çok ciddi bir değişimi gösteriyor. Hepimiz bir teşhir nesnesi haline geldik. Eskiden nünler 10 çocuk bakıp tarlaya giderdi depresyona girmezdi şimdikiler neden giriyor diyorlar. Ama o ninelerin etrafındaki herkes kendi gibiydi. İlk kırılma televizyonla oldu. Orada insanların yalıda oturduğunu gördüler. Sosyal medya da bunun kat be kat üstü. Rekabeti ve narsisizmi körüklüyor.

‘SADECE SOSYAL MEDYA DEĞİL YAŞAM TASARIMI DA DEĞİŞTİ'

Sadece sosyal medyayı suçlamak istemem. Nüfus çok kalabalıklaştı, insanlar izole oldu. Eskiden komşuluk geniş aileler daha kolaydı. Şimdiki hayat daha zor. Sabah evden çıkıp akyam karanlıkta dönüyorsunuz. Kapitalist dayatmalar var ev al araba al gibi. Bir süre sonra mülk ayağa pranga oluyor. Aldım borcumu nasıl ödeyeceğim. İşten memnun değilim ama borcum var işten ayrılamam. Böyle böyle bir çukura çekiliyoruz. Sadece sosyal medya değil yaşam tasarımı da değişti. Sosyalleşme hali de değişti. İnsanlar neden internetten bu kadar iletişimde? Bir araya gelemiyorlar. Bir arkadaşla tek bir kahve için saatlerinizi harcamanız lazım. İnsanlar nerede sosyalleşecekler bilmediği için sosyal medya bir ikame oldu. Yeterli değil yüz yüze kontak olmadığı için. Sosyal medya üstünden iletişime geçince bende yok onda var ben de alayım demek zorunda kalıyorsunuz. Sosyal medya kapitalist topluma çok uygun bir şey. Prangamızı ağırlaştırıyor."