Borsa Piyasası ve İşletme Enstitüsü Baş İktisatçı Dr. Mihail Belyayev, bu sürecin esas sebeplerinden birinin, ABD’nin liderlik konumunu kaybetmesiyle Amerikan dolarına karşı kuşkuların artması olduğunu söylüyor.
Belyayev, “Dünya ticaretinin doğuya doğru kaydığı bir ortamda Amerikan dolarından vazgeçme sürecini teknik olarak kolaylaştırmıştır. Bununla birlikte dolardan arındırılmış uluslararası ticarete katılan ülkeler arasındaki para akışlarının karşılıklı olarak dengelenmesi gerekir” açıklamasını yaptı.
Genellikle uluslararası hesaplarda ve ülke içi rezervlerde ABD dolarından vazgeçme olarak tanımlanan dedolarizasyon sürecinde özellikle BRICS ülkeleri ve İran kilit rol oynamaktadır. Türkiye de bu sürece aktif bir şekilde katılmaya istekli olduğu görünüyor. Peki bu ne kadar mümkün?
'TİCARETİN YEREL PARAYLA YAPILMASI, ALTERNATİF ÇÖZÜMLERDEN OLACAK'
Ekonomi ve Dış Politika Araştırma Merkezi (EDAM) Genel Müdür ve Yönetim Kurulu üyesi Can Selçuki’ye göre, “Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın özellikle BRICS toplantısı sırasında yaptığı açıklamalarda çok ciddi mesajlar yer aldı. Şöyle ki; Türkiye, eğer Batı tarafından tabiri caizse sıkıştırılmaya devam ederse, alternatifler aramaktan çekinmeyecek ve ticaretin yerel para birimiyle yapması da bu alternatif önlemlerden bir tanesi olacak. Ancak bu ne kadar bir uyarı veya ne kadar gerçekçi bir politika henüz kestirmek çok zor. Çünkü her ne kadar Türkiye’nin ithal ettiği ürünlerin büyük bir kısmı Çin, Almanya, Rusya’dan gelse de birçok bu ithalat ürünlerinin fiyatları sonuçta Amerikan dolarına endekslenmiş vaziyette.
Dolayısıyla bu ticareti, para birimi değiştirilse dahi, Amerikan dolarındaki volatiliteden ne kadar ayrı tutabilirsiniz, o çok açık değil. Ama buna mukabil yerel üretimin fiyatlandırılması tamamen yerel para birimiyle yapılabilirse o zaman dolardan vazgeçilebilir. Ama bu pek mümkün gözükmüyor. Sonuç itibariyle Türk Lirası son dönemde çok ciddi baskılar altında ve değer kaybediyor, özellikle Batı para birimlerine karşı, yani Amerikan dolarına ve Euro’ya karşı. Dolayısıyla Türkiye’nin bazı ülkelerle ticaretini kendi para birimiyle yapmak istemesi, Lira’nın dolar baskısından kurtulmasına yönelik bir hamle. Nitekim gerginleşen Türkiye-ABD ilişkileri daha fazla gerginleşirse ve Amerikan yönetimi Türkiye’ye karşı birtakım ambargolar uygularsa, Lira üzerindeki baskı daha da artacaktır. Bu nedenle Ankara’nın ikili ticareti ulusal para birimiyle yapmaya yönelik adımları, bir rahat nefes alma yöntemi olarak ön plana çıkıyor.”
'DOLARSIZLAŞMA ADIMLARI, SİSTEMATİK VE AŞAMALI OLARAK ATILMALI'
''Dedolarizasyonun, etkili olması bakımından, sadece uluslararası ticarette değil ülke içi ticarette de uygulanması gerektiği fikri'', Moskova Devlet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü (MGIMO) Uluslararası Finans Bölümü öğretim görevlisi Prof. Dr. Valentin Katasonov tarafından da savunulmakta. Katasonov'a göre dolarsızlaşmaya doğru adımlar, parçalı olarak değil sistematik ve aşamalı olarak atılmalı. Katasonov, gerçekleşmesi gereken aşamaları şöyle sıralıyor: “Birinci olarak, parasal emisyon modelinin değiştirilmesi gerekir. Şöyle ki, ulusal para birimi, Amerikan para birimi tarafından değil, kendi ekonomisinin reel sektöründeki projeler tarafından desteklenmeli. İkinci olarak, ülke içindeki parasal işlemlerde yabancı paralardan vazgeçilmesi gerekir. Üçüncü olarak da sınır ötesi işlemlerde doların kullanımı durdurulmalıdır.”
