Görüşme sırasında Çin’in güvenliğinin Türkiye için önemini vurgulayan Çavuşoğlu ayrıca, “Çin’in güvenliğini kendi güvenliğimiz gibi görüyoruz. Gerek ülkemizde gerek bölgemizde Çin’e yönelik hiçbir olumsuz faaliyete izin vermiyoruz.” ifadelerini kullandı.
Uzmanlar bu açıklamaların, Türkiye’nin hem Çin’le artan temasları açısından hem de Şanghay İşbirliği Örgütü ile gelişen ilişkileri açısından çok önemli olduğunu söylüyor.
Ankara’nın, Batı ile ilişkileri gerginleşirken, Moskova ve Pekin’le artması, Türkiye’nin ŞİÖ perspektiflerini nasıl etkileyebilir?
Konuyla ilgili Sputnik’e konuşan TÜRKSAM Başkanı Ahmet Gencehan Babiş, şu değerlendirmelerde bulundu.
Dışişleri Bakanı sayın Mevlüt Çavuşoğlu’nun Çin ziyaretine bakıldığı zaman, aslında ilk incelenmesi gereken noktalardan bir tanesi, ziyaretin zamanlaması. Özellikle Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri ile ciddi sıkıntıların yaşandığı bir süreçte bu ziyaretin yapılması, bunun analizini daha da elzem bir noktaya taşıdı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ABD ziyaretinden, gidilen ajanda ekseninde bir sonuç çıkmaması, tam aksine orada Cumhurbaşkanı’nın korumalarına gösteriye müdahale etmesi ve bu müdahalenin daha sonra uzun süreçte ikili ilişkilerde ana gündem maddesi olması, aslında hiç kimsenin beklemediği bir durumdu.
Diğer taraftan Türk Bakanlarının Avrupa ülkelerine ziyaretlerinde çıkan problemler ve anlaşmazlıklar, zaman zaman restleşmeye kadar giden gerginlikler, ‘Türk dış politikasında AB ve ABD ikilisinin karşısında acaba bir Rusya-Çin alternatifi mi devreye giriyor?’ sorusunu getirdi.
Sayın Çavuşoğlu’nun Çin’de güvenlik eksenli yaptığı açıklamalar da, Şanghay İşbirliği Örgütü’nün kuruluşunda kollektif güvenlik olduğu varsayıldığında, ‘acaba ŞİÖ yeniden Türk dış politikası sahnesine daha açık ve net olarak mı çıkıyor?’ sorusunu beraberinde getirdi.
Bu durumda özellikle son süreçte baktığımızda NATO bünyesinde İncirlik ve Konya üsleri üzerinden çok ciddi anlaşmazlıklar yaşandı. Almanya ile çok ciddi gerginlikler yaşandı. Ve hatta Almanya, bir üssünü Ürdün’e taşıma kararı da aldı.
Genel olarak Şanghay İşbirliği Örgütü’ne bakıldığında, Avrupa Birliği’nden farklı olarak ŞİÖ’de insan hakları, demokratikleşme gibi kavramlar yerine daha çok sınır güvenliği, ekonomik ve siyasi işbirliği gibi konular üzerinde yoğunlaşılıyor.
Şu anda Türkiye’nin, Batı ile ilişkilerinde sıkıntı yaşadığı konuların ve söylem bazında gerginliklerin çıktığı noktalardan bazıları işte bu insan hakları ve saire gibi konuların iki taraf açısından farklı yorumlanması. Bu farklı yorumlanma devreye girdiğinde Türk dış politikası açısından şu an için belki Şanghay İşbirliği Örgütü daha tercih edilebilir bir noktaya doğru taşınıyor.
Yalnız şu ana kadarki ilişkilerin alt yapısı, Türkiye’nin tamamen Şanghay İşbirliği Örgütü’ne angajlı bir politika izlemesini de zorlaştırıyor. Öbür taraftan Türkiye elli yıldan uzun bir süredir Avrupa Birliği kapısında bekliyor.
Sayın Çavuşoğlu’nun son Çin ziyaretindeki ifadeleri incelendiğinde ve bunlar Şanghay İşbirliği Örgütü çerçevesinde yorumlandığında aslında sayın Bakan orada uluslararası örgütlerin tamamlayıcı rolüne işaret ediyor. Daha önce Türk devlet yetkilileri tarafından yapılan bazı açıklamalarda Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Batı’ya bir rest, Batı’ya bir blöf olarak gündeme getirildiğini görmüştük. Yalnız son açıklamalar daha itidalli ve ilişkileri daha çok bir denge siyasetine oturtan bir havada, böyle bir çizgide devam ediyor. Yine bugüne kadar Türkiye’nin Şanghay İşbirliği Örgütü’ne tutumuna yönelik birçok tartışması vardı. Türkiye, Şanghay İşbirliği Örgütü’nü bir dış politik manevra alanı olarak mı görüyor, ya da konjönktürel bir yakınlaşma alanı olarak mı tasavvur ediyor, ya da bunların tamamen tersinde uzun vadede bir ittifak merkezi olarak mı algılıyor? Bu noktada Türkiye’de hep bir tartışma vardı.
Tabi Türkiye sonuçta bir NATO ülkesi ve savunma sistemi de NATO’ya entegreli. Ancak şu anda Rusya’nın S-400 hava savunma sistemlerinin Türkiye’de konuşlandırılması da gündemde. Bu süreçte S-400’lerin rolü ne olacak, entegrasyonu nasıl olacak, “know-how” gelecek mi, gelmeyecek mi? Bu konular hepsi birer tartışma konusu. Yalnız, nihayetinde şu söylenebilir: S-400 füzeleri tabi ki Türkiye’yi ŞİÖ’ye biraz daha yaklaştırabilir. Ama tabi ki bunun için anlaşmanın kesinleşmesi ve alımın gerçekleşmesi gerekiyor.
Diğer taraftan da yine Çin’le ilişkiler özellikle ticari noktada ilerliyor. Türkiye’nin konumuna bakıldığında, Asya’nın Avrupa’ya bağlandığı nokta. Çin mutlaka Türkiye vasıtasıyla bu çıkış güzergahında kendi etkinliğini artırmak isteyecek. “Tek Kuşak – Tek Yol” gibi “İpek Yolu”nun yeniden canlandırılmasına ilişkin çeşitli projeler var. Türkiye’nin buralarda etkin rol oynaması ilerleyen süreçlerde söz konusu olabilir. Bununla ilgili bazı çalışmaların devam ettiği ortada.
Ayrıca enerji, turizm gibi konular var. Türkiye ve Rusya arasında ciddi bir enerji ilişkisi var. Çin’le yeni santralin ortak yapımıyla alakalı anlaşmanın gündeme geldiğini görüyoruz.
Bütün bu konular Türkiye’yi Şanghay İşbirliği Örgütü’ne yakınlaştıran sebepler olabilir. Bununla birlikte Türkiye’nin hala bir NATO üyesi olduğunu, NATO’dan da bir anda çıkabilecek durumda olmadığını ve uluslararası ittifak, uluslararası müttefikliklerin bir anda kurulmadığını da söylemekte fayda var.
