Türkiye'nin 2016 yılında hem iç hem de dış politikada yaşadığı dönüşümü ve 2017’de olası gidişatı Bilgi Üniversitesi’nden Prof. İlter Turan ile konuştuk.
Prof. Turan, Türkiye’nin 2016’da izlediği dış politikanın yürümediğini gördüğünü ve değişikliğe gittiğini belirtirken, Türkiye’nin, Esad’ın gitmesi yönündeki Suriye hedefinden 'savunma hattına' geçtiği saptamasında bulundu. Turan, "Esad’la bir barış yapılması Türkiye’nin dış politikadaki ilişkilerinin yeniden düzenlenmesi ve bu çerçevede geçmişe göre dar hedefler olan, Kuzey’de bir Kürt koridorunun engellenmesi ve PKK’nın kontrol altına alınması, bunun için de Rusya ve İran ile işbirliği yapılması noktasına gelinmiştir" dedi.
Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın da ‘meşruluğu kabul edilen’ bir aktöre dönüştüğüne dikkat çeken Turan, "Bu tabi bir başarı hikayesi değildir. Yine de değişime ayak uydurmak bakımından önemlidir. Benim kanaatime göre de doğru istikamette bir değişikliktir" vurgusu yaptı.
'ÖSO UNSURLARININ TÜRKİYE'YE YERLEŞTİRİLME RİSKİ VAR'
Bu dönüşümün maliyetsiz olmayacağına işaret eden Turan, Türkiye’nin şu ana kadar desteklediği grupların akıbeti konusunda soru işaretleri olduğunu söyledi.
Turan, bu gruplardan bazılarının yeni kurulacak müzakere masasına oturmayı kabul ettiğini, IŞİD ve Nusra’nın anlaşma dışı bırakıldığını, kimininse müzakereyi kabul etmediğine dikkat çekerek, "Ateşkes daha sonraki bir siyasi çözüme zemin hazırlamak üzere, ateşin kesilmesidir. Nihai bir duruma işaret etmemektedir. Her an bozulabilecek bir ilişkiyi ifade etmektedir. Bizim karşımızda DEAŞ’a biz de vaziyet almış durumdayız ve temizlemek için uğraşıyoruz. Fakat bu insanların Türkiye’de uzantıları var. Bu uzantılar Türkiye’nin iç barışını tehdit edecek girişimlerde bulunacaklar mıdır? Bir miktar canlı bomba şeklinde iç barışımıza ve güvenliğimize meydan okuyan girişimleri oldu. Bunun dışında daha neler yapabileceklerdir, yapabilecekler midir? Bilmiyoruz. İkincisi bir takım ÖSO unsurları sonunda Suriye’de barınması çok güç olacağı için bunların da Türkiye’ye gelmesi, yerleştirilmeleri, zaten mevcut olan göç dalgasına bir miktar daha insanın eklenmesi söz konusu olabilecektir. Bu sorun var” tespitini yaptı.
'TÜRKİYE, DENGE SİYASETİ GÜTMEK ZORUNDA'
29 Aralık 2016, 20:13
Türkiye’nin şu anda Rusya ile işbirliği yapıp Batı’ya, özellikle de ABD’ye karşı çok açık ve kesin bir vaziyet aldığına dikkat çeken Turan, şu değerlendirmeyi yaptı: "Buna karşılık Rusya ile bu dayanışmamız içinde, Rusya Türkiye’nin pek de istemediği şeylerin olabileceğini ifade etmiş vaziyette. Suriye’de bir federal sistemin olabileceğine işaret etmiş vaziyette. Türkiye’nin PYD’ye karşı aldığı vaziyeti Rusya paylaşmıyor. Bu açıdan bakıldığında belki ABD siyasi tercihleri ile Rus siyasi tercihleri çok da birbirinden uzak değil. Trump yönetimi özellikle Rusya ile anlaşmaya gidecek olursa bu daha da belirgin hale gelebilir. Dış politikada hele Türkiye gibi orta boy bir gücün hatırlaması gereken bir husu vardır. Bu büyük devletlerin her biri ile dengeli ilişkiler yürüteceksiniz ki, birine karşı diğeri sizi destekleyebilsin. Şu anda Türkiye Batı ile ilişkisini fazla sarsacak şekilde ilerliyor. Endişem odur ki sonunda Batı ile ilişkiler çok zayıflarsa, Batı’yı Rusya’yı dengelemek için kullanabilme imkanını da elden kaybedecek. Bu Türkiye boyundaki bir ülke için iyi bir konum değildir. Haklı olarak ABD ile çok şikayetimiz var. Fakat benzer şikayetlerin başka ülkeler, Rusya da dahil yapabileceğimiz şikayetler olduğunu unutmamak lazım.”
'AB BİR ŞEY YAPMADAN SÖZ SAHİBİ OLMAK İSTİYOR'
AB’nin Türkiye’den, Türkiye’nin de AB’den vazgeçemeyeceğini savunan Turan, AB ilişkilerinde vize serbestisi ve Gümrük Birliği anlaşmasının değiştirilmesinin de en az üyelik müzakereleri kadar önemli konular olduğu görüşünde.
Turan, dünya siyasetinde özellikle Ortadoğu siyasetinde şu anda ciddi bir aktör olmaktan olan AB’nin "Ben hiçbir şey yapmayacağım ama ben kendi başıma önemli olduğum için söz sahibi olmak istiyorum" dediğini belitti.
'TÜRKİYE, AB İÇİN ÖNEMLİ BİR İHRAÇ PİYASASI'
Vize muafiyeti konusunda zaten AB’nin isteksiz olduğunun altını çizen Turan, öte yandan AB’nin öngördüğü 72 koşuldan bir bölümünü Türkiye’nin yerine getirdiğini, ancak 7’sinin hala yerine getirilmediğini söyledi: “Bununla birlikte ‘Niye bana vize muafiyeti vermediniz’ diye de şikayetçi oluyor. AB öngördüğü koşullardan bazıları diğer vize muafiyeti sağladığı ülkelerde öngörmediği koşullar. Mesela Gürcistan ve Ukrayna’ya vize muafiyeti verirken, onların iç rejimleri hakkında koşullar getirmedi. Dolayısıyla Türkiye açısından da bir istisna tanınabilirdi. Ama yapmadılar. Belki adaylığımız söz konusu olduğu için yapmadılar. Buna karşılık kısa süre önce Gümrük Birliği anlaşmasını yenilemek ve değiştirmek konusundaki görüşmelerin açılmasını tavsiye eden bir karar alındı. Burada karşılıklı ve önemli iktisadi menfaatlar söz konusu. AB ülkelerinin Türkiye’de önemli yatırımları var. Türkiye AB için önemli bir ihraç piyasası.”
'GÜMRÜK BİRLİĞİ'NİN DEĞİŞMESİ GEREKTİĞİNİ AB DE HİSSEDİYOR'
Üyeliğin ilerlemesi konusunda ne Türkiye’nin ne de AB’nin istekli olduğu yorumunu yapan Turan, “Fakat ilişkilerin kopmaması için lafzen ‘Şimdi askıya alırız ama sonra devam ederiz’ gibi bir vakit geçirici formüller üzerinde duruluyor” dedi.
Türkiye’nin Gümrük Birliği konusundaki isteklerinin haklı olduğunu ve AB’nin de bunun farkında olduğunu dile getiren Turan, şöyle devam etti: “Türkiye iki yönden şikayeti ve istekleri var. Bunlardan biri bu anlaşmanın kapsamının genişletilmesi. Çünkü ilk imzalandığı dönem ve belli sınai ürünlerin serbest piyasa ve ticarete konu olması öngörülmekteydi. Şimdi mesela Türkiye hizmet sektörünün de bunun içine alınmasını istiyor. Belki tarım ürünleri de bunun bir parçası olacaktır vs. İkinci bir konu var çok da önemli. Türkiye bu gümrük birliğinin bir parçası olarak AB’nin serbest ticaret yaptığı ülkelere kendi piyasasını da o koşullara uygun olarak açmak mecburiyetinde. Buna karşılık o ülkelerle kendisinin bir anlaşması olmadığı için, o ülkeler ancak Türkiye ile kendileri razı olurlarsa AB’nin aynısı bir serbest ticaret anlaşması imzalayabiliyorlar. Ama böyle bir mecburiyetleri yok. Ortaya çıkan sorun şu. Biz gümrük birliği dolayısıyla AB’nin anlaşma yaptığı ülkelere piyasamızı açıyoruz, karşılığını alamıyoruz. Bunun mutlaka giderilmesi lazım. Bunun değiştirilmesi gerektiğini AB de hissediyor. O alanda bir gelişme olacaktır. Vize konusunda belirli yumuşamalar olabilir ama pek bir gelişme olmasını beklemiyorum.”
