Hazar Denizi'ne kıyısı olan ülke sayısı, önce Sovyetler Birliği (SSCB) ve İran olmak üzere ikiyken SSCB'nin dağılmasıyla beşe yükseldi. Ülke sayısının artması, Hazar'ın statüsüyle ilgili tartışmaları da beraberinde getirdi. 'Hazar Beşlisi' olarak da adlandırılan Rusya, Azerbaycan, İran, Kazakistan ve Türkmenistan arasında devam eden müzakerelerde, Hazar'da kara sularının belirlenmesi hedefleniyor. Uzun zamandır farklı düzeylerde devam eden müzakereler sonunda tarafların, Hazar'ın ekonomik ve ticari alanları da kapsayan yasal statüsünü belirleyecek anlaşmaya imza atması amaçlanıyor.
'ASKERİ VE JEOPOLİTİK ÇIKARLAR ANLAŞMAYI ENGELLİYOR'
Taraflar, Hazar'daki ekolojik ortamın korunması, kullanılması ve olağanüstü hallerde işbirliği yapılması yönünde mutabakat sağladı. Ancak Hazar'ın 'göl olarak mı yoksa deniz olarak mı' kabul edileceği, dibinde ve yüzeyinde sınırların nasıl belirleneceği, petrol ve doğal gaz yataklarının kime ait olacağı, deniz dibinden boru hatlarının nasıl döşeneceği gibi konular belirsizliğini koruyor.
RUSYA: ORTADAKİ ALAN 5 ÜLKE TARAFINDAN ORTAK KULLANILSIN
Hazar'a kıyısı olan ülkelerden Rusya, Azerbaycan ve Kazakistan'ın, deniz dibinin bölünmesi yönünde anlaşması bulunuyor.
Rusya, her ülkenin 25 mil kara suyu bulunması gerektiğini, ortadaki alanın da beş ülke tarafından ortak kullanılmasını öneriyor.
İRAN: HAZAR'IN YÜZEYİ BEŞ EŞİT PARÇAYA AYRILMALI
İran, hem daha fazla deniz arazisi elde etmek hem de yeni doğalgaz yataklarına sahip olmak için Hazar'ın dibinin ve yüzeyinin beş eşit bölüme ayrılmasını istiyor.
Sovyetler dönemindeki sınırından daha fazlasını isteyen İran, olası sınır bölgesinde bulunan ve henüz işletilmeyen Alev doğal gaz yatağı konusunda da Azerbaycan ile anlaşmazlık yaşıyor.
TÜRKMENİSTAN, KEPEZ DOĞALGAZ YATAĞINDA HAK İDDİA EDİYOR
Hazar'da bir diğer anlaşmazlık da Kepez (Serdar) doğalgaz yatağı ekseninde Azerbaycan ve Türkmenistan arasında yaşanıyor. Hazar'ın ulusal bölgelere bölünmesini savunan fakat gerek duyulduğunda da ortak yönetime sıcak bakan Türkmenistan, şu an kullanılmayan Kepez yatağında hak iddia ediyor.
Kazakistan ve Azerbaycan ise her fırsatta Hazar'ın ulusal bölgelere ayrılmasından yana olduklarını açıklıyor.
BEŞLİ YÜZDE 80-90 ORANINDA ANLAŞMIŞTI
Hazar'ın statüsüne ilişkin daha önce farklı seviyelerde yapılan görüşmelerde her ne kadar ilerleme sağlandıysa da henüz nihai bir anlaşmaya imza atılmadı.
2014 yılında Rusya'nın Astrahan şehrinde düzenlenen Hazar Ülkeleri Devlet Başkanları 4. Zirvesi'nde, ülkelerin 'yüzde 80-90' uzlaştığını bildirilmişti.
Zirvede nihai statü belgesinin kabul edilmesi yolunda önemli uzlaşı sağlandığını ve hidro-meteoroloji alanında işbirliği, olağanüstü hallerde karşılıklı haberleşme ve yardımlaşma ile Hazar'ın biyolojik kaynaklarının korunması ve rasyonel kullanılmasını öngören anlaşmaların imzalandığını belirtilirken zirvenin sonuçlarına dair bildirinin ayrıntıları da paylaşılmıştı.
LİDERLER BİLDİRİ İMZALAMIŞTI
Liderler, Hazar'ın hukuki statüsünün belirlenmesi aşamasında önemli bir bildiriye de imza atmıştı. Bu bildiride, ülkelerin bağımsızlık ve toprak bütünlüğüne vurgu yapılmış ve Hazar'ın sadece barış için kullanılması vurgulanmıştı.
Bildiride, sabit ve dengeli silahlanma konusu yer alırken, Hazar'da beş ülkenin dışında başka bir ülkenin askeri gücü bulundurulmaması gibi prensipler üzerinde anlaşılmıştı.
