Hürriyet muhabiri Tolga Tanış'ın izlenimleri şöyle:
IŞİD'in elindeki Musul'a sadece 12 km mesafede, savaşın en kritik cephelerinden biri Başika. Hattı peşmerge koruyor. Komuta Barzani peşmergesinde ama bazı mevzilerde Talabani peşmergesi de var. İki tarafın birbirlerine uzaktan ateş ettikleri 30 km'lik bir çizgi. 2015'in başında bölgeye intikal eden, geçen aralıkta takviye yapılan Türk birliği ise işte bu hattın 5 km arkasında. Anlatılanların aksine, IŞİD'in ulaşabileceği, örgütle burun buruna bir yer değil bu kamp. Nitekim Türk askerinin bulunduğu üssün girişinde bir köy var. Ve köyde halen insanlar yaşıyor. Savaş bölgesi sayılmadığından boşaltılmamış. Ancak Türkler, bu kampın 5 km ilerisinde, IŞİD ile savaşın sıfır noktasında bazı peşmerge mevzilerinde de bulunuyor. Ve IŞİD, Türk askerlerini işte bu mevzilerde hedef alıyor.
BAĞDAT, TÜRK ASKERİNİN ÜSSE KONUŞLANMASINI EGEMENLİK İHLALİ SAYDI
Türkiye'nin Irak Hükümeti'yle 6 aydır yaşadığı krizin sebebi burası. Türkiye sınırından 100 km içeride, IŞİD'in 2014 Haziranı'nda ele geçirdiği Musul'un hemen yanındaki Başika kasabasının yakınlarındaki Gedu Üssü. Türk askeri, Musul bölgesindeki Sünni güçlere eğitim vermek için 2015'in başında intikal etti bölgeye. Irak Hükümeti dahil, başta kimsenin de bir rahatsızlığı yoktu. Ancak ne zaman ki Ankara geçen aralık bölgedeki artan güvenlik risklerini gerekçe göstererek üsse ilave asker, tank ve zırhlı araç sevk etti… O zaman işin rengi değişti. Ve Bağdat, Türk askerinin üsse konuşlanmasını egemenlik ihlali saydı.
Kamp, peşmerge mevzilerinin arkasında, bir tepenin gerisinde yaklaşık 250 dönümlük bir araziye kurulmuş. Kampın etrafında Türk askerinin eğitim verdiği Sünni güçlerin koruduğu bir kuşak var. Kampın girişinde, çevresindeki gözetleme kulelerinde bu milisler duruyor. Türk askeri ise bu kuşağın içindeki, etrafı ayrıca çevrilmiş korunaklı bölümde. Ancak sorun, Türk yetkililer bilgi vermiyorlar. İçeri de kimseyi almıyorlar. Ve Türk halkının bilgilenmesi için Başika'da ne yaptıklarını Türk gazetecilere yerinde göstermiyorlar.
KAMPTA RİSK YOK
O yüzden ben de kampın girişine kadar kendi imkânlarımla gittim. Ve bölgedeki peşmergelerle de konuştuğumda, durumun şimdiye kadar kamuoyuna yansıtıldığı gibi olmadığını fark ettim. Çünkü herhangi bir tehlikenin yaşanmadığı kamp alanı değil, Türk askerinin sınıra sıfır peşmerge mevzilerinde görev yapması oluşturuyor aslında tehlikeyi. Nitekim peşmergenin anlattığına göre bir Türk askerinin martta hayatını kaybetmesi ve bir Türk tankının nisanda IŞİD tarafından vurulması da bu mevzilerde gerçekleşti. Amerikalılar, topçu bataryalarını cephe gerisinde korunaklı alana kurarken, Türkler kendi kuvvetlerinin bir kısmını Musul'a tepeden bakan ön cepheye neden konuşlandırdı, konuşmadıkları için bilmiyoruz.
Peki ya PKK? Çünkü Türkiye Başika'daki mevcudiyetin arttırılmasının bir sebebinin de PKK olduğunu söylüyor. Ancak peşmerge komutanları, bu bölgede PKK'nın bulunmadığını, PKK'nın girmesine izin vermeyeceklerini belirtiyor.
PEŞMERGE SALDIRIYA HAZIR
Tabii asıl önemlisi, peşmerge güçleri Irak Ordusu'nun güneyden ilerleyişi sayesinde yakında başlayacağı düşünülen Musul kuşatmasına kendilerinin hazır olduklarını söylüyor. Peşmergenin Başika'daki ön cephesinin komutası General Berham Yasin'de. Yasin'le mevzilerde görüştük.
"Peşmerge Musul kuşatmasına katılacak mı?" dedim. Zira bu konuda Erbil-Bağdat-Washington üçgeninde süren sıkı bir pazarlık var. Kürtler, kuşatmaya 3 birlikle destek olma karşılığında ağır silah yardımı, ekonomik destek ve Musul'un yönetiminde söz hakkı talep ediyor. Yasin, "Biz hazırız. Harekât planımız belli. Kuşatma sırasında mevzilerden çıkıp yaklaşık 10 km ilerleyeceğiz ve Musul'un kuzeyini saracağız" dedi. Ama tabii anlaşma olursa. Çünkü Yasin, "İki şartımız var. Musul'un yüzde 30'u Kürt. Bize ağır silah sağlayıp Musul'un yönetiminde söz hakkı verirlerse operasyona katılırız" diye ekledi.
Yasin, Musul düştükten sonra aylarca cephede yatıp mevziler kazdıklarını anlatırken, IŞİD'in zaman zaman cephe gerisine Katyuşya füzeleri fırlattığını ve şimdiye kadar bu yüzden kayıplar verdiklerini de anlattı. Türklerle ilişkileri çok iyi. Katyuşya saldırılarında Türk subaylarla hedef belirlemek için beraber çalıştıklarını söylüyor. Amerikalı danışmanlar ise bu bölgede yok. Peşmergeye Başika'da Kanadalılar destek oluyor. Ama mevzide Amerikalı gönüllüler var. Yasin, Amerikalı bir doktorun savaşta kendilerine destek olmak için gönüllü yazılıp cepheye geldiğini söyledi.
Şimdi IŞİD'in kontrolündeki Başika kasabasında halkın yarıdan çoğu Şabak. Çoğunluğu Şii olan bu grup, bazılarına göre İran Kürtleri, Irak Hükümeti'ne göre bir Arap topluluğu, bazı Şabaklara göre ise başlı başına bir etnik topluluk. Başika, IŞİD'e geçince, köydeki Şabaklar kaçıp, peşmerge mevzilerinin gerisinde kendileri için kurulan bir kampa yerleşmişler. Peşmerge, kampa girişe izin vermiyor. Geçen yıl "Biz Kürt değiliz, Şabak'ız" diye gösteri yapan Şabaklar da, köylerinin kurtarılıp evlerine dönecekleri günü bekliyor.
BAŞİKA KOMUTANI BAĞIMSIZLIK İSTİYOR
— IŞİD'in 2014 Haziran'da Musul'u aldıktan sonra Erbil'e ilerleyişine direnen peşmerge güçlerinin başı, 84 yaşındaki Hamid Efendi. 2000'de Peşmerge Bakanı olup sekiz yıl bu görevde kalan Efendi'yle cephenin yaklaşık 10 km gerisinde Başika yakınlarındaki karargâhında görüştük. Yaşı nedeniyle bazı detayları hatırlamakta güçlük çektiğinden yanında yardımcıları da vardı. Ancak 80 km'lik bir hatta IŞİD'e karşı mevzilenen 30 bin peşmergeye komuta eden Efendi, yaşı ilerlese de politik konuşmayı sürdürüyor. Peşmergenin içeride alamadığı beş aylık maaşına rağmen dışarıya sorun yansıtmıyor:
"Peşmergenin morali iyi. Saldırı için emir bekliyoruz." Peki, bölgedeki Türk askerleri? Erbil'deki Barzani Yönetimi gibi Efendi'nin de Türkiye'ye bakışı çok olumlu. Ancak silah ve mühimmata ihtiyaçları olduğunu anlattı. "Neler?" dedim. "Hem tank hem de tanksavar. Gece görüş dürbünü de istiyoruz" dedi. Her peşmerge lideri gibi o da Kürdistan'ın bağımsızlığı için zamanın geldiğine inanıyor. "Çok fedakârlık yaptık. Artık bağımsız olmanın zaman geldi" dedi. Fakat bunu zorlaştıran, Erbil'deki ekonomik krizin de etkisiyle Talabani ve Barzani grupları arasında yeniden artan görüş ayrılıklarını hatırlattığımda, "Eskisi gibi çatışma olmaz. Artık sorunları konuşarak çözebilecek bir noktaya geldik" diye konuştu.
AMERİKAN ÜNİFORMASIYLA
— Kürdistan'ın başkenti Erbil'de süren siyasi krizin etkisiyle Kuzey Irak'taki peşmerge güçleri arasında halen bir birlik sağlanmış değil. Mesud Barzani'ye bağlı peşmergelerle eski Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani'ye bağlı peşmergeler bu yüzden Başika'da da birbirlerinden ayrı duruyorlar. Bölgede komuta Barzani peşmergesinde. Ama bazı mevziler Talabani peşmergesine verilmiş. Amerikan üniforması giyen bu peşmerge de, Talabani'ye bağlı birliklerden. Başika'da harekâtı Barzani komutanları yönetirken, güneydeki Kerkük'te ise kontrol Talabani'nin güçlerinde.
ÖNDE BAŞİKA ARKADA MUSUL
— Bölgedeki mevziler Musul'u tepeden görüyor ve bu haliyle IŞİD'e karşı en elverişli cephelerden birini oluşturuyor. Peşmerge, mevzilerde IŞİD'in keskin nişancılarına karşı dikkatli davranıyor. Kafanızı uzattığınızda önde IŞİD'in kontrolündeki Başika'yı görüyorsunuz. Hemen gerisinde ise Musul'u.
‘MUSUL'A OTONOMİ'
Başika'da Türk askerinin yer aldığı kampı onun adamları koruyor. Musul IŞİD'in eline geçtiğinde, bölgeyi içine alan Ninova Eyaleti'nin valiliğini yürüten Esil El Nuceyfi (58). Nuceyfi'yle Erbil'in lüks sitelerinden birinde tuttuğu ve ofis olarak kullandığı villasında görüştük. Dışarıda silahlı korumaları, geçen yıl Irak Meclisi tarafından görevden alınsa da halen politika yürütüyor. Bir yandan Irak'ta Meclis Başkanı olan abisi Usame El Nuceyfi (60), bir yandan abisinin kurduğu siyasi parti Muttahidun (Birleşikler) Koalisyonu'na mensup Savunma Bakanı Halit El Ubeydi'nin etkisi, halen bölgede bir güç olmaya çalışıyor. Bölgede Türkiye'nin en yakın olduğu isimlerden.
- Musul Operasyonu için hazırlıklar ne durumda?
— İlk önce Musul izole edilecek. Şu anda bunun hazırlıkları yürütülüyor. Biz de buna hazırlanıyoruz.
- Sizin kaç kişilik bir gücünüz var?
— Dört tugayın eğitimi tamamlandı. Şu anda beşinci tugayın da eğitimi sürüyor. Bir aylık bir eğitim. Toplam 2 bin kişilik bir kuvvetimiz var. Ayrıca Musul'un içinde de 1000 kişilik bir gücümüz işaret bekliyor.
- Kim bu Musul'un içindeki güçler?
— Bizim adamlarımız. Sıradan insanlar değiller. Askerler. Operasyon başladığında içeriden savaşacaklar. Ayrıca Musul halkını da ayaklanmaya teşvik edecekler.
- Hepsi silahlı mı?
— Musul'un içindekiler silahlı değiller. Bunları uyuyan hücre olarak tutuyoruz. Dışarıda eğitim görenlerin de hepsi silahlı değil.
- Nereden silah ediniyorsunuz?
— Kendimiz karaborsadan temin ediyoruz. KDP (Barzani) peşmergesi de yardım ediyor.
- Bu güçler sadece sizden mi emir alıyorlar?
— Biz bu kuvvetlerin nasıl hareket edeceklerini belirlemek için Savunma Bakanlığı ile görüşüyoruz. Bakanlıkla bir koordinasyon olmasını istiyoruz.
-Musul Operasyonu'na Şii milisler de katılacak mı?
— Hükümet katılmasını istiyor. Biz karşı çıkıyoruz. Amerikalılar da Şii güçlerin katılmasını istemediklerini söylüyorlar ama bunu engellemek için bir şey yapmıyorlar. Ayrıca Irak Hükümeti PKK'yı da kullanmak istiyor.
- Siz de kendi kuvvetleriniz için milis gücü olarak Bağdat'tan finansal destek talep ediyor musunuz?
— Görüşüyoruz. Ancak Başbakan Haydar El Abadi, milis gücü olursak bizi Musul'da kullanmayıp Tikrit'e (Musul'un 200 km güneyi) yollayacaklarını söyledi. Ayrıca bizden Ebu Mehdi El Mühendis'in (Şiilerden oluşan Haşd El Şabi milis güçlerinin komutan yardımcısı) emrine girmemizi istedi. Başika'daki kampı boşaltmamızı istiyorlar. Bağdat'taki yönetim Kasım Süleymani'nin (İran istihbarat şefi) emrinde. Biz bunları kabul etmeyiz.
- Musul halkı bu duruma nasıl yaklaşır?
— Şii milislerin Irak Ordusu'ndan daha fazla silahı var ama eğer Musul'a girmeye çalışırlarsa halk kabul etmez. Musul'da 10 bin IŞİD'li var. Halk 2 milyon. Eğer kentin kuşatmasını Şii milisler üstlenirse Musul'u kurtaramazlar.
- IŞİD'in elinde mi kalacak Musul?
— Hayır, kurtarmak mümkün. Doğru adımları atmak lazım. IŞİD de bunu görüyor. O yüzden 2 aydır IŞİD'in birçok üyesi Libya'ya geçiyor. Ben kuşatma başladığında, eğer işin içine Şiiler girmezse IŞİD'in fazla direnmeyeceğini ve Libya'ya kaçacağını düşünüyorum. Ancak Şiiler girerse IŞİD için bir şans doğar.
- Kent kurtarıldıktan sonra ne olacak?
— Musul için bir otonomi oluşturulması gerektiğini düşünüyorum. Kürdistan Yönetimi'nin kontrolündeki bölgeden daha fazla petrolü var. Şengal, Baaj, Telafer'de 60 petrol ve doğalgaz sahası bulunuyor. O yüzden Musul için otonomi ilan edildiğinde ayakta kalmasını sağlayacak kaynakları var.
- Şengal'de PKK da var. Böyle bir otonomi çatışma riski yaratır mı?
— Sorun olacağını düşünmüyorum. KDP'yle birlikte bunu çözeriz. Musul'da Şii milisler ve PKK'nın varlığı hem Türkiye hem de KDP için bir ulusal güvenlik sorunu.
- Geçen yıl valilik görevinden alınmanızın ardından yapılan seçimde desteklediğiniz aday da kaybetti. Neden?
— Yeni seçilen kişiyi (Nevfel Hamadi) Bağdat seçtirdi. Politik vizyonu olmayan biri. Seçim Irak'ta yaşanan yozlaşmanın bir sonucu. Rüşvet ve yolsuzluğun yaşandığı bir seçimdi.
