AK Parti hükümetlerinin ilk dışişleri bakanı olan ve 4 yıl Şam'da büyükelçilik yapan Yaşar Yakış, "Bazı büyük devletler Türkiye'yi savaşa çekmek istiyor. Suriye'de Ruslarla savaşmak zorunda kalabiliriz. Türkiye, Suriye'ye girerse Arap dünyasını karşısına alır. NATO, Suriye müdahalesinde 5. maddeyi işletmeyebilir. Saldırı bizden olacağı için bizi savunmayabilir" ifadelerini kullandı.
Zaman gazetesinden Mesut Çevikalp'e konuşan Yaşar Yakış, "Uçağı düşürülen Ruslar Ankara'ya ağır bir karşılık vermek için Türk askerinin Suriye'ye girmesini bekliyor" diyerek, Arap dünyası ve uluslararası toplumun da böyle bir müdahaleyi kabul etmeyeceği ve NATO'nun Türkiye'yi yalnız bırakabileceği iddiasında bulundu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın sözleriyle geçtiğimiz günlerde yeniden gündeme gelen ‘1 Mart tezkeresi'nin reddedildiği 2003 yılında Dışişleri Bakanı olan ve tezkere sürecini yöneten Yaşar Yakış'ın değerlendirmeleri şöyle:
1 Mart tezkeresi sürecinde AK Parti genel başkanı sıfatı taşıyan Tayyip Erdoğan, milletvekillerini etkileyecek bir girişimde bulunmadı. Ancak oylamadan önce parti içi bir anket yaptı. Milletvekillerinden isimli veya isimsiz şekilde reylerini sordurdu. Anketin sonucu tezkerenin Meclis'ten kolayca geçeceği yönündeydi. Nitekim oylamada da kabul oyu fazlaydı; 264 'evet'e karşı 250 hayır oyu vardı. Çoğunluk sağlanamadığı için tezkere geçmedi. Meclis Başkanı Arınç, ilk sonucu 'geçti' diye verdi. Hatta ABD büyükelçisi sefarete koşup 'tezkere geçti' bilgisini vermiş.
‘GÜL VEKİLLERİ HİSSİYATLARIYLA BAŞ BAŞA BIRAKTI'
Abdullah Gül'ün tereddütleri vardı. Ancak tezkereyi Meclis'e sevk eden hükümetin başbakanı olarak olumsuz oy verdiğini tahmin etmiyorum. Dürüstlük bunu gerektirir. Ancak Gül oylama öncesinde vekilleri kendi hissiyatlarıyla baş başa bıraktı. Herhangi bir yönlendirmede bulunmadı.
‘CİDDİ PÜRDÜZLER YAŞANIYORDU'
‘AMERİKALILAR BİZE O POZİSYONU ASLA VERMEDİLER'
Erdoğan, yeni Irak şekillenirken masada olmayı öngörüyordu. Amerikalılar bize o pozisyonu asla vermediler… 1 Mart öncesinde Beyaz Saray'da üst perdede ağırlanmıştı. Amerikalılar o dönemde çok itibar gösterdiler ona. Irak müdahalesini tasarlayan ekipten olan dönemin savunma bakan yardımcısı Paul Wolfowitz ile bizzat görüşmüştü. Erdoğan'ın özel danışmanı Cüneyd Zapsu da devredeydi.
‘DEVLET ÇÖKERSE SONRASINI YÜRÜTEMEZSİNİZ DEDİK'
Verdiğimiz son mesaj şuydu: 'Türk hükümeti ABD'nin Irak'a girmesini istemez. Ancak siz müdahalede kararlısınız, bari ülkeyi ayakta tutan Baas yapısını dağıtmayın. Devlet çökerse sonrasını yürütemezsiniz' dedik. Tam tersine Baas'ı dağıttılar, Irak'ın hali ortada, bölünmenin eşiğinde. Ancak Irak'tan çıkardıkları dersle Suriye'de Baas'a vurmadılar. Hatta şimdi Esad'lı geçişe yeşil ışık yaktılar.
Parti tabanında ABD ile birlikte hareket etme hissiyatı vardı. Ama bu tam anlamıyla 'Irak'a asker gönderelim' duruşu değildi. Kabinede Başbakan Yardımcısı Ertuğrul Yalçınbayır, Bayındırlık ve İskân Bakanı Zeki Ergezen'in karşı çıkışlarına şahit oldum. Irak'a asker göndermenin sakıncalı olacağını söylüyorlardı. Bakanlar, vekiller kamuoyundaki 'Irak'a asker göndermeme' hissiyatının farkındaydı.
‘HÜKÜMET ÖNGÖRDÜĞÜ KAZANIMLARI ELDE EDEMEYECEKTİ'
Hata değildi. Tezkerenin çıkmaması ülkeye menfaat getirmedi. Ancak çıksa da hükümet öngördüğü kazanımları elde edemeyecekti. Masada olmayacaktık. Ayrıca Türkmenlerle ilgili bilgilerimizin eksik olduğunu gördük. Nüfusları bildiğimizden düşük çıktı. Aralarında Şii-Sünni bölünmüşlüğü vardı. Oysa Iraklı Kürtler, Kürt davası etrafında tek vücut olmuşlardı.
Girdiğimizde Suriye'den başarılı çıkmamız çok zor. ABD, Rusya cepheye inmeden önce bile Türkiye'nin Suriye'nin kuzeyindeki Kürt kuşağını bölme girişimine müsaade etmedi. Uçuşa yasak alan, güvenli bölge taleplerini geri çevirdi. Zira iç savaş ortamında Suriye içinde böylesi bir alan oluşturmak, güvenliğini sağlamak mümkün gözükmüyor. Bugün uçağı Türkiye tarafından düşürülmüş Rusya sahada. Onlar Türkiye'nin tek taraflı müdahalesine katiyetle karşı duracaktır. Dahası o bölgeyi Ruslar, Şam'ın rızasını alarak kurdu.
‘DÜNYA TSK'NIN MÜDAHALESİNİ KABULLENMEZ'
TSK Suriye'ye girse bile bir müddet sonra geri çıkmak zorunda kalacak. Dünya müdahaleyi kabullenmez. Sınırı tek taraflı yeniden düzenlemesine de izin vermez. Dahası eğer Türk askeri cephede bozguna uğrarsa Suriye, Hatay'ın kendisine ait olduğu konusunu yeniden gündeme getirebilir. Dimyat'a pirince giderken evdeki bulgurdan olabiliriz
TSK NE DÜŞÜNÜYOR?
SURİYE'DE TÜRK ASKERİNİ NE BEKLİYOR?
Şırnak, Cizre, Sur gibi küçücük bölgede Türkiye toprağında, 70 gündür arzulanan hedeflere ulaşamayan Türk askeri, Suriye'de ne ölçüde başarılı olabilir? Suriye'de PKK'dan katbekat daha güçlü bir Rusya karşılayacak bizi. Dahası PYD, IŞİD gibi asimetrik terör grupları da gelecek üzerimize. Askerimiz çok zorlanır.
SUUDİLERLE ORTAK OPERASYON MÜMKÜN MÜ?
Riyad büyükelçiliğim döneminde Suudi ordusunu yakından inceleme fırsatım oldu. Mevcut kabiliyet-kapasiteleri Suriye cephesinde varlık göstermelerine yetmez. TSK gibi savaş deneyimleri de yok.
(Saldırıya uğrayan üye ülkeye yardım edilmesini öngören) NATO'nun 5. maddesi işletilmeyebilir. Saldırı bizden olacağı için İttifak bizi savunmayabilir. ABD de Kıbrıs'ta olduğu gibi Türkiye'yi yalnız bırakabilir. Rusya ve bazı Batılı devletler de Türkiye'nin Suriye cephesinde burnunun sürtülmesini arzu ediyor. PYD veya IŞİD tehdidi köpürtüp, Türkiye'yi Suriye'ye çekmeye çalışan devletlerin olduğunu görüyorum.
‘ARAP DÜNYASINI KARŞIMIZA ALIRIZ'
Hariciyenin Ortadoğu'da en uzun süre görev yapan diplomatı benim. 4 yıl Şam, 4 yıl Riyad ve 4 yıl Kahire olmak üzere bilfiil 12 yıl bölgede yaşadım. Araplar sokağındaki Osmanlı karşıtlığı silinmiş değil. Türk askeri Başika'da olduğu gibi Suriye'de de istenmeyen adam ilan edilecektir. Gerekçe ne olursa olsun Türkiye'nin Suriye'ye girmesine karşı duracaklardır.
