İran ile BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ve Almanya’dan oluşan P5+1 ülkeleri arasında yapılan nükleer anlaşmanın önceki gün yürürlüğe girmesi ve İran’a yaptırımların kaldırılmasının ardından, ABD ilk adımı attı. İran’ın diplomatik ilişkiler bozulmadan önce askeri ekipman almak için ABD’ye ödediği 400 milyon doların geri verileceği duyuruldu.
ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, İran ile ABD’nin, Lahey’deki mahkemede, İran’ın dondurulmuş parasının aradan geçen 35 yılın ardından iade edilmesine ilişkin anlaşmaya vardığını belirtti. Yazılı açıklamasında ‘yapıcı ikili görüşmelerin ardından adil bir çözüme ulaştıklarını’ söyleyen Kerry, şu ifadeleri kullandı: “İran, vakıf fonunda yer alan 400 milyon doları, kabaca 1.3 milyar dolar olan faiziyle birlikte alacak. İran’ın alacağı, makul bir faiz oranıyla belirlendi. Dolayısıyla, İran bize karşı daha büyük bir tazminat peşinde koşamayacak. ABD’nin vergi mükelleflerinin daha büyük miktarlarda para ödemesi önlenmiş oldu.”
Öte yandan Kerry, ABD’nin İran’a açtığı yaklaşık 4 bin 700 özel davanın bulunduğunu ve mahkemenin, davaların ilk 20 yılında bunları çözüme kavuşturduğunu anımsatarak, süreç içerisinde de ABD vatandaşları ve şirketlerinin 2.5 milyar dolar tazminat kazandığını kaydetti. ABD aleyhine İran tarafından açılmış çok sayıda davanın bulunduğu bilgisini veren Kerry, bu davaları uygun şekilde sonuçlandırma gayret edeceklerini ifade etti.
NE OLMUŞTU?
ABD ile İran ilişkileri, İran’da 1979’daki devrimle ABD’nin desteklediği Şah Rıza Pehlevi’nin devrilmesinin ardından çıkmaza girmişti. İran’da devrimi destekleyen öğrenciler, ABD'nin Tahran Büyükelçiliği’ni basmış, 52 ABD’li 444 gün boyunca elçilikte rehin tutulmuştu. ABD’nin askeri operasyonuna rağmen başarısızlıkla sonuçlanan rehine krizi de diplomatik ilişkileri tamamen koparmıştı. Bunun üzerine ABD’nin İran’a yönelik yaptırımları başlarken, İran da 1981’de, Lahey’de, askeri ekipman almak için ödediği 400 milyon dolar karşılığında siparişin teslim edilmemesi ve paranın da iade edilmemesi nedeniyle dava açmıştı.
Bu arada Irak Başbakanı Haydar İbadi, P5+1 ülkeleri ile İran arasında imzalanan anlaşmanın yürürlüğe girmesi ve ekonomik yaptırımların kaldırılması dolayısıyla İran yönetimini tebrik etti. İbadi, yaptığı yazılı açıklamada, İran'a yönelik yaptırımların kaldırılması kararının, 'halkların çıkarlarına hizmet etmek ve barışı tesis etmek için işbirliği yapılmasını gerektiren büyük sıkıntıların yaşandığı bir dönemde' alındığını kaydetti.
Bu tarihi anlaşmanın, bölge ülkelerinde güvenlik ve istikrarı sağlamasını istediklerini belirten İbadi, "Ekonomik yaptırımların kaldırılmasından ve nükleer anlaşmanın yürürlüğe girmesinden ötürü Irak hükümeti ve halkı adına, İran'ı tebrik ediyorum" ifadesini kullandı.
