Stratejik Düşünce Enstitüsü Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Mehmet Şahin’e göre ise Esad, kendisine bir çıkış yolu gösterebilecek gücün Rusya olduğunu düşündüğü için dört yıl sonra ilk yurtdışı gezisini Moskova’ya gerçekleştirdi. Şahin, Moskova ziyaretinin, Rusya’nın Esad’ı “çöpe atmak” gibi bir niyetinin olmadığını da gösterdiğini ifade etti.
‘TÜRKİYE BAŞ AKTÖR ROLÜNÜ KAYBETTİ’
Atlıoğlu, Sputnik’e yaptığı değerlendirmede Rusya’nın askeri operasyonlara başlamasının, Suriye’deki dengelerde bir değişime yol açacağını, bu yıl sonuna kadar Rus hava operasyonları ve Suriye ordusunun karadan ilerlemesiyle özellikle İdlib ve Halep’te istenen başarı sağlanabilirse Rusya ile ABD arasında Suriye konusunda bir uzlaşmanın ortaya çıkmasının mümkün olduğunu belirtti.
Türkiye’nin Esad’ın içinde olduğu geçiş sürecine şartlı da olsa destek verme kararında bu gelişmelerin etkili olmuş olabileceğini kaydeden Atlıoğlu, “Türkiye aslında Suriye’deki oyunda birinci aktör konumunu uzun bir süre önce kaybetti. Benim tahminim, Rusya ile ABD arasında bir uzlaşı, muhaliflerle yönetimin masaya oturtulmasına yol açabilir. Esad’ın sahadaki hakimiyeti sağladıktan sonra iktidarı bırakıp bırakmayacağı da muallakta, Rusya’nın burada etkili olacağını düşünüyorum” diye konuştu.
Rusya ile ABD arasında bir uzlaşma sağlanması durumunda Türkiye’nin de bu uzlaşma çerçevesinde bir karar vermek zorunda kalacağını belirten Atlıoğlu, “Bu yumuşamanın nedeni o gibi görünüyor. Zaten bu daha önce yapılması gereken bir yumuşamaydı. İki sene önce bunlar yapılsaydı olaylar bu düzeye gelmeyebilirdi” dedi.
Suriye’deki savaşta Esad’ın son dönemde askeri açıdan bazı kayıpları olmasına rağmen hala ordu ve devlet üzerindeki hakimiyetini koruduğunu dile getiren Atlıoğlu, “Dört yıllık bir mücadelenin sonunda Esad’ın bir milli kahraman olarak da algılanma ihtimali yüksek Suriye içinde. Türkiye’nin dediği gibi altı ayda geçiş hükümeti, ondan sonra Esad’ın tamamen bırakması çok mümkün görünmüyor” ifadesini kullandı.
‘RUSYA İLE ABD ARASINDAKİ GÖRÜŞMELER ÖNEMLİ’
Geçiş süreci ve Esad’ın geleceği konusunda Rusya ile ABD arasındaki görüşmelerin önemli olacağını vurgulayan Atlıoğlu, şöyle konuştu:
“Bu geçiş hükümetinde kimlere görev verilecek, muhaliflerden kimler temsil edilecek, Baas Partisi üyelerinin oranı ne olacak, yeni anayasa nasıl hazırlanacak, devlet başkanlığı nasıl tanımlanacak, parlamenter sistem mi olacak, başkanlık sistemi devam mı edecek, bunlar önemli. Benim kişisel görüşüme göre, görev süresinin bitimine kadar Esad’ın kalması, belki yeni anayasada devlet başkanının görevlerinin sınırlandırılması söz konusu olabilir. Şu anki geniş yetkilerle donatılmış devlet başkanının yerine yetkileri sınırlandırılmış, kabinenin daha güçlendirildiği, başbakanın biraz daha ön plana çıktığı anayasal model söz konusu olabilir ama bunlar öncelikli olarak Rusya ve ABD arasındaki pazarlıkların sonuçlanması ve Esad’ın da bu konuda ne düşüneceğine bağlı.”
Rusya’nın hava operasyonu desteğiyle Suriye ordusunun Halep ve çevresini kontrol altına alması durumunda geçiş hükümeti planlamasının hızlanacağını söyleyen Atlıoğlu, “Ama basında çıktığı gibi altı aylık geçiş süreci, sonrasında Esad’ın gitmesi çok da mümkün görünmüyor” dedi.
Esad’ın Suriye Devlet Başkanlığı’nı bırakmak istemeyeceğini kaydeden Atlıoğlu, “Dört-beş yıllık bir çatışmanın sonunda avantajlı bir konumda hissediyor kendini. Ona razı etmek, Baas’ın alt kadrolarını bunun kabul etmesi çok mümkün gözükmüyor. Rusya’nın da bunu çok isteyeceğini zannetmiyorum. Masada bunlar tartışılacaktır, karşılıklı tavizler verilerek bir uzlaşma sağlanırsa bir geçiş hükümeti olabilir. Ama önümüzdeki 2-3 aylık süreç içindeki askeri operasyonların sonuçlarına da bakmak gerekiyor” diye konuştu.
‘SURİYE’NİN GELECEĞİNDE ESAD OLMAYACAK’
Sputnik’e konuşan Stratejik Düşünce Enstitüsü (SDE) Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Mehmet Şahin’e göre ise geçiş süreci Esad’lı, ancak Suriye’nin geleceği Esad’sız olacak. Şahin, şöyle konuştu:
“Geçiş süreci Esad’lı ama Suriye’nin geleceği değil. Böyle bir şey görüyorum. Hem Türkiye’deki yetkililerin yapmış olduğu açıklamalara baktığım zaman hem iki gündür sızan veya yayınlanan haberlere baktığımız zaman bir geçiş hükümetinden bahsediliyor. Bu 6 aylık bir süre olabilir deniliyor. Bu 6 ay olmaz, 5 ay olur, 6 ay olmaz 7 ay olur. Ama üç aşağı beş yukarı 6 aylık süreden bahsediliyor. Bu sürede de Esad geçiş sürecinin içerisinde olabilir ama süreci yönetirken bir aktör noktasında olmayacağı yönünde haberler sızıyor. Benim gördüğüm kadarıyla hem Esad tarafı yani Esad’ı destekleyen belli ülkeler de var, muhalifleri destekleyenler de var. Bunlar bir çözüm bulma noktasında bir çaba içinde. Benim anladığım kadarıyla burada geçiş Esad’lı ama gelecek değil. Öyle bir izlenim alıyorum.”
‘RUSYA’YA ÇOK ŞEY KAZANDIRIR’
Türkiye ve ABD’nin de aralarında olduğu dokuz ülkenin Suriye’de Esad’lı geçiş süreci için uzlaşmaya vardığı iddialarının gündeme geldiği bir dönemde Esad’ın Moksova’da Putin ile görüşmesinin ne anlama geldiği sorusuna Şahin, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın son Moskova ziyaretini hatırlatarak yanıt verdi:
“Biliyorsunuz Sayın Cumhurbaşkanı’nın Moskova ziyareti vardı. Arkasından Putin ile Obama’nın görüşmesini gördük. Orada gündeme geldiği gözüküyor. Bundan sonraki süreçte Rusya’nın Esad’a destek veren hava operasyonları oldu. Bu operasyonları beraber okuduğum zaman benim aklıma şöyle bir şey geliyor. Bir geçiş süreci noktasında bazı görüşmeler yapıldı, ama Rusya bu geçiş sürecinde daha kritik ve daha belirleyici rol oynamak için yeni Suriye’de ‘Ben de varım’ demek için bu operasyonlara başladı. Burada tabi ki Rusya’ya çok ciddi şeyler kazandırır bu. Şunları kazandırıyor. “Rusya’nın çıkarları da yeni bir geçiş süreci veya sonrasındaki süreçte dikkate alınması gerekir” diye bir mesaj verdiğini söyleyebilirim. Yani Esad ile birlikte resim verilmesini ve bunun Moskova’dan verilmesini böyle okuyabiliriz.”
'SURİYE’NİN ESAD’A TESLİM EDİLMESİ ZOR’
Suriye konusundaki tüm gelişmeleri masaya koyarak değerlendirme yaptığını vurgulayan Şahin, “Hepsini masaya koyuyorum çünkü bir sürü şey var. Gördüğüm kadarıyla şöyle. Geçiş sürecinde olumluyum ama Suriye’nin Esad’a teslim edilmesi, Esad yönetimiyle devam edilmesi noktasında ipucu göremiyorum. Bunun kabul ettirilmesi çok zor gibi gözüküyor. Hem Türkiye’ye hem muhaliflere bunu kabul ettirmek çok zor gibi gözüküyor. Ama mevcut durum da sürdürülebilir değil. Bu kadar katliamdan sonra ‘Buyurun Suriye’yi siz yönetin tüm desteği vereceğiz ‘ dediğiniz zaman bu daha da çıkmaza doğru götürebilir. Ben böyle bir işaret bulamadım. Geçiş sürecinde Esad olabilir ama rolü çok belirleyici olmayabilir. Ama Rusya’nın Esad’ı da tamamen devre dışı bırakıp “’çöpe atmak’ gibi bir niyetinin de olmadığı gözüküyor” diye konuştu.
Doç. Dr. Şahin, bundan sonraki süreçte Suriye konusundaki olası gelişmelerle ilgili soru üzerine de, “Hem ABD’den hem Türkiye’den hem de Rusya’dan gelen açıklamalara baktığımızda, eğer gerçekten samimi iseler buradan bir çıkış yolu bulunabilir. O da şu. Geçişin içinde Esad olabilir ama Suriye’nin geleceğinde ben Esad’ın varlık göstereceği bir programın uzun vadeli sonuç vereceğini düşünmüyorum. Çatışmayı tekrar artırır” dedi.
