'Uygur Türklerinin hakları yasalarla güvenceye alınmalı'

Çin'in Uygur Türklerine baskı yaptığı gerekçesiyle son bir haftadır, Türkiye'nin çeşitli yerlerinde protesto gösterileri düzenleniyor. Geçen günlerde Doğu Türkistan'da yaşayan Müslümanlara destek olmak isteyen bir grup Tophane'deki Çin lokantasına saldırdı. Ülkü Ocakları İstanbul İl Başkanlığı'nın Sultanahmet'te yaptığı yürüyüş sonrası ise Çinli zannedilen Koreli turist kafilesi tartaklandı.

Pekin yönetimi Çinli turistlerin son dönemde rahatsız edildiği ve saldırıya uğradığını belirterek, Türkiye'ye gelecek vatandaşlarından dikkatli olmalarını istedi. Çin Dışişleri'nin web sitesine konulan uyarı notunda, "Kesinlikle protestolara yaklaşmayın ve gösterileri filme çekmeyin. Dışarıda tek başınıza hareket etmemeye azami dikkat gösterin" ifadeleri kullanıldı. Türk Dışişleri de geçen hafta yaptığı  bir açıklamayla Uygur Türklerinin Çin'de baskı gördüğünü belirtip, bu konuda 'kaygılarını' dile getirmişti. Ankara bu kaygıların Çin Büyükelçiliği'ne de iletmişti. Çin Dışişleri de buna Uygur Türklerinin gördüğü baskılar için "Türkiye'nin bu haberleri doğrulamasını istedik ve Türk Dışişleri Bakanlığı'nın yaptığı açıklamaya ilişkin endişemizi ilettik" yanıtını vermişti.

Doğu Türkistan'da neler yaşanıyor? Uygur Türkleri seslerini neden duyuramıyor? Çin, saldırıların devamı durumunda ne tür önlemler alır? Türkiye'deki Çin karşıtı gösteriler iki ülke ilişkilerine zarar verir mi?  Uluslararası kuruluşların Doğu Türkistan'daki faaliyetleri yeterli mi? Türkiye bu konuyla ilgili neler yapabilir?

Doğu Türkistan Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Eser Saka ve Stratejik Düşünce Enstitüsü dış politika uzmanı Doç. Dr. Erkin Ekrem, Sputnik'in konu hakkındaki sorularını yanıtladı.

'ÇİN'İN VERDİĞİ BİLGİLER YANLIŞ'

Doğu Türkistan'da yaşananların yeni olmadığını belirten Eser Saka,  şunları söyledi:  "Olanların yeni gündeme gelmiş olması teknolojinin gelişmesiyle ilişkili.  Orada insan hak ve özgürlüklerinin tamamı Çinlilerin söylediği gibi ‘çok güzel' yaşanmıyor. Öyle olmuş olsaydı binlerce Uygur Türkü niçin feryat etsin? Niçin başka ülkelere kaçmaya çalışsın? Çin hükümeti doğal olarak böyle açıklamalar yapmak zorunda. Doğu Türkistan yaşayanların ibadetlerin çok rahat yapıldığına ilişkin açıklamalar var. Bu mümkün değil. Sadece yaşlıların ibadetlerini yerine getirmesine izin veriliyor. Fakat memursanız, öğrenciyseniz, öğretmenseniz ibadetlerinizi yerine getiremiyorsunuz. Önemli olan gençlerin milli kimliklerini, benliklerini, dini vecibelerini yerine getirebilmesi. Çin'in verdiği bilgiler yanlış."

Dünya Uygur Kurultayı'nın çeşitli ülkelerde gösterdikleri faaliyetlere dikkat çeken Saka,  dünyanın duruma sessiz kaldığı görüşünde: "Bu sessizliğin siyasi nedenleri var. Çoğu ülke,  özelliklede son yıllardaki dünya ekonomisinde ve siyasal konjonktürde belli bir noktaya gelen Çin'i karşısına almak istemiyor.  Olay Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu'na taşındı. Türkiye'de  bu konuda bir şeyler yapıyor.  Fakat bunlar yeterli değil. Uygur halkının hakları kağıt üstünde kalmamalı, bu haklar  yasalarla güvence altına alınmalı."

Türkiye'nin Çin'le yaptığı görüşmelerde bu hassasiyeti dile getirmesi gerektiğini düşünen Saka, "Sadece Türkiye değil, bütün dünya ülkeleri konunun üzerine gitmeli. Doğu Türkistan'a  gözlemciler gönderilmeli fakat Çin buna müsaade etmiyor. Bu da orada sıkıntı olduğunu gösterir" dedi.

'KORELİLERE SALDIRI GERÇEKLEŞTİRİLMEDİ'

Yaşanan ırkçı saldırıları tasvip etmediklerini söyleyen Saka, "Türkiye'de hassasiyeti olan vatandaşlar, etkiye tepki gösteriyorlar. Fakat basına yansıyanlar doğru değil. Korelilere asla saldırı gerçekleştirilmemiştir. Olanlar abartılıyor. Sadece Türkiye'de değil dünyanın her tarafında yavaş yavaş bir duyarlılık başladı. Uygur halkının Türkiye'de, Çin ürünlerine boykot uygulanması ya da gösterilerle, tepki konulduğu sürece daha rahatlayacaktır. Böylece Çin hükümetinin de olumlu tavır alacağını düşünüyorum" ifadelerini kullandı.

'DOĞU TÜRKİSTAN COĞRAFİ KONUMU NEDENİYLE DIŞA KAPALI'

Erkin Ekrem ise, Doğu Türkistan'ın bulunduğu coğrafya nedeniyle dışa açık bir alan olmadığına işaret ederek,  şöyle konuştu:

"Doğu Türkistan'ın çevresinde Rusya da dahil olmak üzere sekiz tane devlet var. Dolayısıyla kapalı bir alandı. Fakat Çin'in dışa açılma politikasıyla birlikte, Doğu Türkistan'ın Çin'le olan bazı sorunları da dünyaya yansımaya başladı. Uluslararası toplumun tamamen sessiz kaldığını söyleyemeyiz. Doğu Türkistan'da bir olay olduğu zaman ABD ya da Avrupa da kınama mesajları yayımlıyor. Uluslararası insan hakları kuruluşlarının yıllık raporlarında da Doğu Türkistan'ın sorunlarına yer veriliyor. Fakat uluslararası ilişkilerde bir gerçek var; birçok ülke Çin'le olan ticari ve ekonomik çıkarlardan dolayı yeterince adım atamıyor."

Batılıların Doğu Türkistan meselesiyle ilgilenirken, sadece Uygurlara odaklandığını belirten Ekrem, "Batılıların Doğu Türkistan meselesiyle ilgilenirken sadece olayın insan hakları boyutuyla ilgilendiğini görüyoruz. Fakat Doğu Türkistan'ın toprak ve bağımsızlık sorunu da var.  Türkiye dahil Batı ülkeleri genellikle Uygur sorununu dile getiriyorlar. Çin hükümeti de genellikle Uygur davası ile Doğu Türkistan davasına birlikte bakıyor" dedi.

'ÇİN VE TÜRKİYE İLİŞKİLERİ OLUMSUZ ETKİLENEBİLİR'

Türkiye'de Çin vatandaşlarına yönelik yapılan saldırılar ve Çin karşıtı gösteriler nedeniyle iki ilişkilerinin darbe almayacağını ama olumsuz  etkilenebileceğini düşünen Erkin Ekrem, Türkiye'nin Doğu Türkistan'da yaşanan durumun iyileşmesi için bazı girişimlerde bulunabileceğinin altını çizdi.