Geçtiğimiz hafta bir çalışma ziyaretiyle Ukrayna’nın başkentinde bulunan Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (USAK) Avrasya uzmanı Kerim Has, Radyo Sputnik’e yaptığı açıklamalarda Kiev’deki gösterilerin mevcut sosyal huzursuzluğun belirtisi olduğunu söyledi.
Ukrayna’daki sosyal durum son bir yılda ciddi anlamda kötüleşmiş durumda. Bir iki gündür de madencilerin Kiev’de gösterileri söz konusu. Ukrayna’nın özellikle Donbass bölgesinde kömür yatakları var. Bu kömür madenlerinin sayısı 90’ı buluyor. Bunların şu an itibarıyla 45 tanesi bağımsızlık yanlılarının kontrolünde bulunuyor. Ukrayna’nın ekonomik durumu kriz seviyesinde seyrediyor. Dolayısıyla Ukrayna ekonomisinde önemli bir yere sahip olan kömür rezervlerinin sıkıntıya girmesi tabii ki toplumdaki huzursuzluğu artırıyor, bu bir gerçek. Madencilerin de son dönemde kömür üretimine yönelik izlenen politikaya karşı tepkileri var. Özellikle Enerji Bakanı Vladimir Demçişin’in görevden alınmasını istiyorlar. Zannediyorum önümüzdeki günlerde durum biraz daha sakinleşecektir. Ama yine de Ukrayna’daki tepkiler ilerleyen dönemde farklı şekillerde patlak verebilir. Özellikle işsizliğin ve enflasyonun ciddi oranda artması, yine Grivna’nın (Ukrayna para birimi) çok ciddi değer kaybetmesi toplumdaki huzursuzluğu artırıyor. Öte yandan Rusya ile ticarette de düşüşler yaşanıyor. Avrupa Birliği ile de ticarette düşüşler var. Ukrayna’nın ekonomisi şu an itibarıyla AB ve IMF’nın ayırdığı kredi ve borçlanmalarla ayakta duruyor. Bu açıdan Ukrayna risklere gebe diyebiliriz.
UKRAYNA'NIN RUSYA'YA BAĞIMLILIĞI
Uzun yıllar Rusya ekonomisiyle iç içe olan Ukrayna ekonomisi kendine kapanınca zor günler yaşamaya başladı. Bir zamanlar güçlü bir madencilik sektörüne sahip olan Ukrayna ülkedeki huzursuzluktan dolayı bugün enerji kıtlığı yaşıyor. Sanayinin büyük oranda enerji kaynaklarına bağlı olması Ukrayna’yı Rusya'ya bağımlı kılıyor. Ve Ukrayna’nın bu bağımlılığından kurtulması, Kerim Has’a göre kısa vadede mümkün görünmüyor.
Ukrayna’nın özellikle gaz konusunda Rusya’ya karşı ciddi bir bağımlılığı var. Bu sorunun çözümü kısa vadede kolay görünmüyor. En son 2014 Ekim ayında Rusya ile bir gaz anlaşması imzalanmıştı. Bu anlaşmasının süresi Mart sonunda bitiyordu ve anlaşma Haziran sonuna kadar uzatıldı. Şu an gelinen noktada Ukrayna, Rusya’ya yönelik gaz bağımlılığını azaltmaya çalışıyor. 2014 yılındaki istatistiklere baktığımızda, Ukrayna’nın 2013’e göre Rusya’dan ithal ettiği gaz miktarı yüzde 44 oranında azalmış, öte yandan Ukrayna’nın kendi tüketiminde de ciddi bir azalma söz konusu, yüzde 15’e yakın. Sanayiye baktığımızda, 2014 yılında sanayi alanında kullanılan gaz tüketimi yüzde 22 oranında azalmış. Bu da aslında yine Ukrayna ekonomisinin kötü gittiğini gösteren göstergelerden biri.
Ukrayna önceki senelerde Rusya’nın gönderdiği gazdan 4 milyar dolar miktarında transit ücreti olarak gaz geliri elde ediyordu. Gaz geliri 2014 yılında 1-1.5 milyar dolar düşmüş ve 2 milyar dolara gerilemiş durumunda. Gazprom özellikle Ukrayna üzerinden Avrupa’ya sevk ettiği gazı yüzde 50’lerden yüzde 40 seviyesine düşürdü. Gazprom’un stratejisine göre 2019’dan sonra artık Ukrayna’dan Avrupa’ya gaz sevkiyatı yapılmayacak. Bu gelirlerin sonlanmasına ve özellikle Ukrayna’nın enerji sektoründe ciddi yaralanmalara sebep olabilir. Kiev’in Türk Akımı’na karşı olmasının sebeplerden biri, transit gaz sevkiyatı gelirlerinden mahrum kalacak olması. Bu açıdan bakıldığında Kiev yönetimi her ne kadar ekonomide ciddi manada kontrolü sağlamış olsa, Ukrayna'da kriz devam ediyor.
"ZORLU BİR SÜREÇ"
Mevcut durumunda Ukrayna’nın 2015 yılında toplumsal ve ekonomik sorunları çözemeyeceğini söyleyen Kerim Has, önümüzdeki 3-5 yıl içerisinde Ukrayna’nın zorlu bir süreçten geçeceğini düşünüyor.
Hem ekonomik açıdan, hem siyasi açıdan Ukrayna zorlu bir süreçten geçiyor. Ve Donbass’taki kriz çok önemli. Kısa vadede bu sorunun çözülmesini kimse beklemiyor. Bir manada bu dondurulmuş sorun şeklinde, en azından şu an itibarıyla devam etmesi daha çok kabul görüyor. Ancak öte yandan ekonomide yolsuzlukla mücadele gibi hususların çözülmesi de kısa vadede mümkün gözükmüyor. Bir anlamda Ukrayna halkı bir arayış içerisinde, geleceğini şekillendirmeye çalışıyor.
