‘Türkiye’nin masada olması sürpriz değil; İsrail’in olmaması sürpriz’

“Trump İsrail’e, ‘Benim gelmemden dolayı mutlu olduğunu anlıyorum ama beklentilerini çok yükseltme’ diyerek bir mesaj verdi. Son iki haftadır Trump, İsrail’e mesafeli iki anlaşma yaptı. Bunlar da çok büyük şeyler aslında ama nedense medyada altını çok çizemiyoruz. Birincisi Husiler ile yapılan anlaşma. Bu, İsrail’e danışmadan ve haber verilmeden yapıldı. Suriye ile yapılan anlaşma da İsrail’e danışılmadan ve fikri alınmadan yapıldı. İkisi de çok önemli. Husilerle ateşkes önemli. Suriye’de attığı adım revizyonist bile görülebilir. Trump’ın bu kadar hızlı ve agresif adımlar atması, İsrail’e de bir mesaj içeriyor. Tam emin olmasam da Rusya ve ABD’nin, Ortadoğu’da temel politikalar ve pratikler açısından anlaştığını düşünüyorum. Suriye dosyası ve Körfez ilişkileri, Rusya’nın güvenlik ve enerji bağlamında çok önem verdiği ilişkilerdir. OPEC+ ülkeleri, BAE ve Suudi Arabistan, Rusya’yı eleştirmemişti ve yaptırımlara katılmamıştı. O sebeple Rusya ile ABD’nin, Körfez ve Ortadoğu’da uyumlu parametrelerde ilerlediğini gözlemliyorum. İki ülke uyumlu gittiğinde Türkiye hep avantajlı oluyor.

O yüzden Türkiye Rusya-Ukrayna olsun, Suriye olsun, son dönemlerdeki fırsat pencerelerini bu sayede araladı. Donald Trump, Prens Selman ve Ahmed eş-Şera ile üçlü görüşme yapabilirdi ama buraya Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı da dahil etti. Bu çok önemli. Amerika sonrası Ortadoğu denkleminde üç ülkenin pozisyonu, ABD açısından kritik ve kendisiyle uyumlu olmak zorunda. Türkiye, Suudi Arabistan ve İsrail. Bu üç ülke, Amerika sonrası Ortadoğu’da temel başat güçler olarak ortaya çıkıyor. Türkiye’nin masaya oturması sürpriz değil ama İsrail’in oturmaması sürpriz. Lindsey Graham’ın da Türkiye’ye gelmesi, İsrail-Türkiye ilişkilerinin yeniden rotaya sokulması yönünde bir mesaj içeriyor ama daha da önemlisi Türkiye’ye bazı teşviklerin verilip Kongre’de önünün açılacağına dair bir teminat olarak da gözüküyor. Yani Türkiye belirli adımlar atarsa, Graham da Cumhuriyetçi tayfayı halleder ve CAATSA, silahlar vb. gibi konularda hızlıca netice alabilir. Graham’ın bu mesaj için Türkiye’ye gönderildiğini düşünmekteyim. Türkiye’ye hızlı bir şekilde yaptırımların kalkacağını, sorunların çözüleceğini ve eylül ayı gibi ‘bu kadar kolay mıymış sorunların çözümü’ gibi analizler yapılacağını düşünüyorum. Bunun bedeli ise tabii ki Türkiye’nin Çin ile olan ekonomik, ticari, finansal ilişkilerinde daha temkinli gideceğini düşünüyorum.”

“Amerika Birleşik Devletleri, Trump döneminde dış politikada ikiye bölünmüş durumda. Signal sızıntısından Mike Waltz-Pete Hegseth sıkıntısının ön plana çıkarılmasına kadar böyle bir tablo var. Trump’ın bir ekibi, daha çok İsrail’in ulusal güvenlik yaklaşımını, ABD’nin ulusal güvenlik yaklaşımıyla eşleştirme derdinde. Diğer bir ekip ise İsrail’in ulusal güvenlik çıkarları ile ABD’nin ulusal güvenlik çıkarlarının örtüşmediğini düşünüyor. J.D. Vance’in Yemen açıklamasını hatırlayın. ‘ABD’nin gemi geçişi yüzde 8. Avrupa’nın meselesi’ dedi. İran konusunda da bu ekibin yaklaşımı net: İran nükleer silah edinemez fakat bu konuda yapılacak bir anlaşma yeterlidir. İran’a askeri müdahale, rejim değişikliği vs. arzulamıyorlar. Bu tür saldırgan tavırlar, izolasyoncu, ‘Önce Ameirka’ diyen ekip için pek makul değil. Bu da tabii ABD içerisinde iki ekibin çatışmasını görünür kıldı. Cumhuriyetçi, Trump’a yakın yorumcu Mark Levin ile Tucker Carlson arasında çok sert bir tartışma yaşandı. Mark Levin-Tucker Carlson diye aratırsanız bulabilirsiniz. Bu sadece iki ismin çatışması değildi aslında iki fikrin çatışmasıydı. Bir tarafta neocon, diğer tarafta izolasyoncu ekip.

Bu çatışmada yeni yönetimin tam olarak nereye savrulacağı pek net değil. Trump iki tarafa da mavi boncuk dağıtan açıklamalar yapıyor. Mesela Trump’ın, Ahmed eş-Şera’ya İbrahim Anlaşmaları ve Filistinlileri sürme şartı koyduğu iddia ediliyor. Bu gerçek olabilir ve eş-Şera bunlara uymak zorunda olabilir. Ama yarın öbür gün Trump, İran’a farklı şartlar da öne sürebilir. Ama İran meselesini hem ABD hem Rusya halletmek istiyor. Bölgede bir baş ağrısı istemiyorlar. Ama İran’daki sivil yönetim, yani Pezeşkiyan merkezli yönetimin de Trump ile anlaşmaya istekli olduğunu düşünüyorum. Ama orada da İran Devrim Muhafızları’nın jeopolitik ve ekonomik olarak farklı bir yaklaşımı olduğunu düşünüyorum. Yaptırımların onlara yarattığı çeşitli ekonomik faydalar olabilir ve bundan vazgeçmek istemiyor olabilirler. Bu durum İran içinde türbülans yaratabilir. Ama Trump onlar açısından büyük bir fırsat olabilir. Ahmed eş-Şera bunu anlıyor. ‘Şam’da Trump Tower görmek isterim’ diyor.”