TÜKONFED Hukuk Komisyonu Üyesi Avukat Baki Öztürk, karşılaştırmalı market fiyatları web sayfası marketfiyati.org.trve fiyat fırsatçılığı hakkında konuştu.
Avukat Baki Öztürk, konuya ilişkin şunları aktardı:
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın TÜBİTAK ile ortak çalışması sonucu ortaya çıkan bir uygulama. Devlete ait Tarım Kredi Kooperatifi’nin içinde bulunduğu yedi zincir marketin fiyatlarını marketfiyati.org.tr üzerinden karşılaştırmalı olarak, her gün güncellenen verilerle görmüş olacaklar. 2022 yılının sonunda çıkarılan bir düzenlemeyle birlikte 200’ün üzerinde şubesi olan tüm zincir marketlerin fiyat verilerini Ticaret Bakanlığı ile paylaşması zorunluluğu getirilmişti. 2025 yılının başında marketfiyati.org.tr hayata geçirildi. Hobi olarak market gezerek fiyat karşılaştırması yapan vatandaşlarımız var. Fakat artık tüketicide fiyat noktasında bir algı kalmadı. Bu algı birkaç sene içerisinde yerle bir edildi. Eskiden bir ürün fiyatını tahmin edebilirdik fakat artık tahmin bile edemeyecek noktaya geldik. Fiyatlar çok sık güncelleniyor, sürekli zam gelmesi nedeniyle fiyat algımız tamamen şaştı. Fiyat algısı kalmadığı için 5 liralık bir ürüne 50 lira denildiği zaman vatandaş itiraz etmeden ödeyecek hale geldi. marketfiyati.org.tr internet sitesi sayesinde market gezmeden fiyat karşılaştırması yapılabilecek. Site üzerindeki fiyatlar her gün güncelleniyor ve marketler fiyat güncellemelerini bildirmek zorundalar. TÜBİTAK, bu sistemle beraber tüm verileri güncel haliyle vatandaşların hizmetine sunuyor. marketfiyati.org.tr internet sitesindeki fiyatla markette karşılaştığınız fiyat farklı olduğu durumda tüketici, yararına olan fiyattan yararlanacak.
‘Vatandaş en büyük denetmenlerden birisidir’
‘En büyük problem fahiş fiyatlar’diyen Öztürk, şöyle konuştu:
Bir ürün bir markette 80 liraya satılırken başka bir markette 240 liraya satılabiliyor. Temizlik ürünler, diş macunları gibi ürünlerde bunlarla karşılaştık. Fahiş fiyatlarla karşılaştıklarında vatandaşlarımızın yapması gereken şeyler var. Ticaret Bakanlığı’nın yaptığı denetimler var. Fahiş fiyat uygulayan satıcılara yönelik idari para cezası kesiliyor. Fakat denetimler bazen yetersiz kalabiliyor. Vatandaş en büyük denetmenlerden birisidir. Vatandaşlarımız fahiş fiyatlarla karşılaştığında ALO 175 Tüketici Danışma Hattı’ndan şikayetlerini iletebilirler. Fahiş fiyatlarla karşılaştıklarında marketlerde ya da internette fotoğrafını çekerek e-devlet bilgileriyle beraber Ticaret Bakanlığı’na ait ‘Haksız Fiyat Yönetim Kurulu’na başvuru yaparak haksız fiyat uygulayan satıcıları şikâyet edebilirler. Vatandaşlar şikayetlerde bulunarak bilinçli bir tüketici davranışı sergilemiş olurlar. Ülkemizde vatandaşlar taşın altına elini sokmak zorunda kalıyor. Bu sayede de tüketicinin üzerinden geçinmeye çalışan fırsatçılara karşı gerekli denetimlerin yapılması sağlanabilir.
‘İdari para cezalarını umursamayan zincir market ve satıcılara yönelik geçici ya da kalıcı olarak kapatmaların yapılması gerekiyor’
Fahiş fiyat uygulayan zincir market ve satıcılara karşı ifşa yönteminin uygulanması gerektiğini söyleyen Öztürk, sözlerine şöyle devam etti:
Cezalar idari para cezası olarak kesiliyor. Bu konuda bir problem yok ancak bu para cezaları zincir marketler için devede kulak kalıyor. Ertesi gün belli bir oranda anlaşarak zam yapıyorlar. Kesilen para cezasını vatandaşın üzerinden yeniden çıkartıyorlar. Bakanlığın gerekli düzenlemeler yapması, kanun maddelerinin çıkarılması ve ifşa yöntemine gidilmesi gerekiyor. Fahiş fiyat uygulayan zincir market hangisiyse, hangi şubesinde fahiş fiyat uygulanıyorsa burada bakanlık tarafından idari para cezası uygulansın ve bu şubelerin giriş kapısında net bir şekilde fahiş fiyat uygulandığına dair bir ibare asılsın ki vatandaş kendisi üzerinden geçinmeye çalışan fırsatçıları net bir şekilde görsün ve boykot hakkını kullanabilsin. İdari para cezalarını umursamayan zincir market ve satıcılara yönelik geçici ya da kalıcı olarak kapatmaların yapılması gerekiyor. Türk Ceza Kanunu’nun 237.maddesinde ‘Fiyatları Etkileme Suçu’ maddesinde net bir şekilde fahiş fiyat uygulayan, kendi arasında rekabeti belirleyen tüm işletme ve sahiplerine yönelik 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ve para cezası var. Halk tabiriyle yatarı olmayan bir ceza. Düzenleme yapılması ve yatarı olacak şekilde cezaların uygulanması gerekiyor.
Ambalaj üzerinde tavsiye edilen satış fiyatı yazılması konusuna da değinen Baki Öztürk, sözlerini şöyle sonlandırdı:
Ambalaj üzerinde tavsiye edilen satış fiyatı yazılmasının zorunlu hale gelmesi gerekiyor. Artık vatandaşlarımızda fiyat algısı kalmadığı için tavsiye edilen satış fiyatının ambalaj üzerinde yazması fahiş fiyat uygulanıp uygulanmadığı konusunda yardımcı olacaktır. Marketler, ambalaj üzerinde fiyat yazdığı için fiyat artışı yapmakta zorlanacak ve haksız fiyat uygulayamayacaktır. Bitmeyen bir zam dönemindeyiz. Vatandaşın yararına olabilecek düzenlemelerin gelmesi gerekiyor. Ambalaj üzerine tavsiye edilen satış fiyatının yazılması vatandaşı koruyan tedbirlerden biri olacaktır. ‘Hal Yasası’ yıllardır konuşuluyor fakat bir türlü çıkmadı. Bu yasasının çıkması çok önemli. Limon fiyatları tarlada 1,5 – 2 lira arasında ancak market fiyatlarına baktığımızda 10 katı fiyat görüyoruz. Çiftçiye bu fiyatlar neden bu kadar arttı diye soruyoruz ancak hallerde çok farklı işler dönüyor. Taşıyıcı firma ve satışa sunan fason firmalarıyla birlikte fiyatı kendi kılıflarına uydurarak tarlada 2 lira olan ürünü soframıza 40 liraya satıyorlar. Hal Yasası’ndaki düzenlemeyle birlikte hallerde bulunan üçte birlik alanda üretici bizzat kendisi bulunabilecek. Aradaki komisyoncuları devre dışı bırakacak. Üretici ya da çiftçi bizzat bulunduğunda vatandaş uygun fiyatlara kavuşmuş olacak.