‘Bölgede küçük küçük yakılan ateşlerin üstüne benzin dökülürse kontrol kaybedilir’

Suriye’de Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ) önderliğindeki silahlı grupların 8 Aralık’ta başkent Şam’a girerek yönetime el koymasının üzerinden üç hafta geçti.

HTŞ lideri Ahmed eş-Şera, anayasanın hazırlanmasının üç sene ve seçimlere gidilmesinin dört sene sürebileceğini açıkladı. Diğer yandan Şera, geçen hafta Türk, Amerikalı ve Avrupalı yetkililerle yaptığı görüşmelerin ardından bugün de Ukrayna heyeti ile buluştu. Ahmed eş-Şera, Suriye’ye yönelik yaptırımların kaldırılması çağrısında bulundu.

Daha önce ABD tarafından terör listesinde aranan eş-Şera için 10 milyon dolarlık bir ödül bulunuyordu fakat Amerikalı yetkililerle yaptığı temaslardan sonra bu ödül ve arama talebi kaldırıldı.

Diğer yandan Suriye’yi ilgilendiren bir konu da ülkedeki asayiş meseleleri oldu. Suriye’nin çeşitli noktalarında, eski başkan Beşar Esad’a sadık olduğu öne sürülen silahlı hücrelerin gerçekleştirdiği eylemlerden sonra HTŞ birlikleri asayiş operasyonu başlattıklarını duyurdu. Çatışmaların sosyal medyada mezhepsel veya etnik temel üzerinden servis edilmesi ise endişeleri beraberinde getirdi.

Suriye’deki gelişmeleri, Ahmed eş-Şera’nın anayasa ve seçim açıklamasını, kurulacak yeni Suriye ordusunu ve Türkiye’nin sahadaki rolünü, Eski Genelkurmay İstihbarat Daire Başkanı Emekli Korgeneral İsmail Hakkı Pekin ile konuştuk.

‘Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Suriye’nin yeni ordusunun kurulmasına büyük oranda yardımcı oluyor’

Kurulacak yeni Suriye ordusunun eğitilmesinde ve donatılmasında Türkiye’nin kritik bir rol üstlenebileceğini ifade eden İsmail Hakkı Pekin’e göre kurulacak ordunun NATO ile uyumlu olması bekleniyor:

“Evet Türk Silahlı Kuvvetleri ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Suriye’nin yeni ordusunun kurulmasına büyük oranda yardımcı oluyor. Ama HTŞ’nin büyümesinde sadece Türkiye değil; İngiltere ve Amerika’nın da çok büyük etkileri var. Terör örgütünün desteklenmesi suç olmasın diye ABD’nin şu anki dışişleri bakanlığına doğrudan örgütle görüşme yetkisi verdiler. Böyle bir durum var. Suriye ordusu kurulurken nasıl olacak? Büyük ihtimalle Türkiye, NATO’dan elde ettiği birikimleri aktaracak. Kurulacak ordunun da herhalde NATO ile uyumlu olması gerekiyor. Başta ABD olmak üzere NATO silahları gidecektir. ABD’nin YPG’ye verdiği büyük miktarda silah var, onlar Suriye ordusuna dağıtılabilir.

Yeni Suriye ordusunun içerisinde farklı yapılar olacak. Mesela YPG olacak. Benim bildiğime göre orada 50-60 bin kişilik bir güç var fakat bunun 3 bin tanesi doğrudan Kandil’e bağlantılı PKK üyelerinden oluşuyor. Onlar bu işe girmeyebilir ve başka yere gitmek durumundalar. Orada ABD’nin Merkez Komutanlığı’nın eğittiği, teröre ve suça karışmamış çeşitli birlikler var. Onlar Suriye ordusuna girebilir. Tabii nasıl gelecekler? Burada bir çatışma var. YPG, bütün olarak girmek istiyor. Bir Kürt komutanlığı veya YPG komutanlığı istiyorlar ve blok olarak girmek istiyor. Türkiye ve diğerleri blok olarak değil, bölükler ve taburlar halinde orduya dağıtılmaları gerektiğini söylüyor. Öbür türlü iki ayrı ordu meydana gelir. Bu ordunun içerisinde büyük ihtimalle Suriye Milli Ordusu unsurları da bulunacak. Onların görevleri ayrı olabilir, böyle söylemek daha uygun. Ama silah, teçhizat ve malzeme Türkiye’den sağlanabilir. Bir kısmı YPG’den alınabilir, bir kısmı Türkiye’den sağlanır. Türkiye’nin savunma sanayisi büyüdü, ihracat ve yardım yapılabilir. Büyük ihtimalle bir fon kurulacak ve o fonun bir kısmının bu işe ayrılması gerekecek. Çalışmalar devam ediyor fakat hala komuta kademesi sorunu var. Bu kadar büyük bir bölgeyi, 15 bin ile 20 bin arasında olduğu söylenen HTŞ’nin tek başına kontrol etmesi mümkün değil. Suriye ordusu dağıtılırsa bunu yerine koymak çok daha zor olacak.”

‘18-20 bin kişilik bir gücün bu bölgeyi sevk ve idare etmesi çok zor’

Türkiye’nin Bosna Hersek’ten Azerbaycan’a kadar askeri eğitim verme konusunda ciddi bir tecrübesi olduğunu kaydeden Pekin, benzeri bir eğitim Suriye’de kurulacak yeni ordu için verilebileceğini söyledi:

“18-20 bin kişilik bir gücün bu bölgeyi sevk ve idare etmesi çok zor. Onlar İsrail’e karşı bir şey yapmadıklarını, tehdit olmadıklarını vs. söyleseler de bu bölgeyi sonuçta savunacaklar. Upuzun sınırları var Suriye’nin. IŞİD konusu var, her an gündeme getirilebilir. Öyle söyleyelim. IŞİD’in yerleşimi de HTŞ gibi. İngiltere, HTŞ’yi ve diğer grupları Amerika ile birlikte desteklemiş. Eğitim ve teçhizat vermiş. Hatta 27 Kasım’da Halep taarruzu başlamadan üç hafta önce Tanef üssünde toplantı yapılmış. Orada İngilizlerin komando birlikleri var. Diğer grupların komutanları da katılmış. Birkaç hafta bir şey yapılacağını ifade etmişler. Belki Türkiye’nin de haberi vardı. Belki diğerlerinin de haberi vardı. Tanef’te gerekenleri yapmışlar. Türkiye bu konuda tecrübeli. Mesela Türkiye, Azerbaycan ordusunu yeni baştan düzenledi. Evet, Azerbaycan askerleri çok büyük kahramanlık yaptı. Ama okulların kurulması ve ordunun teşkili çok önemli. Türkiye, Gürcistan’da da askeri tesisler kurdu. 2004’teki renkli devrimden sonra Amerikalılar onları kaldırdı. Türkiye orada Gürcistan özel kuvvetler taburu kurmuştu. Türkiye’nin Bosna-Hersek’teki birlikleri alıp, eğitip göndermişliği de var. Bu konuda tecrübeli Türkiye. Avrupa’da da diğer ülkelerde de Türkiye’nin bu faaliyeti var. NATO’nun bize verdiği şeylerden birisi bu. Bir de ‘asker millet’ olmanın verdiği bir avantaj diyebiliriz.”

‘Bir an evvel burada istikrarı sağlayacak ülke olarak Türkiye’yi tayin edip gitmek istiyorlar’

Suriye’nin parçalanmama ihtimalinin de gündemde olduğunun altını çizen İsmail Hakkı Pekin, enerji ihtiyacı duyan Avrupa’ya Körfez gazının ulaştırılması için istikrarlı bir Suriye kurulabileceğini ifade etti:

“Federal Suriye dışında bir sonuç çıkarmak herhalde mümkün olacaktır. Şöyle bir sıkıntı var: Şu anda bu bölgede barışın ve istikrarın derhal gelmesi gerekiyor. Diğer türlü Amerika’nın bir planı var. ABD mesela Avrupa’ya daha pahalı LNG alma baskısı yapıyor. Alman ekonomisi dahil Avrupa ekonomileri çökmek üzere. Bu durumda yapılması gereken şey, en kısa yoldan Körfez gazını ve petrolünü, Suriye ve Türkiye üzerinden Doğu Akdeniz’e aktarmak. Oradan belki boru hattı veya tanker ile Avrupa’ya daha ucuz gaz ve petrol vermek. Böylece Rusya’nın da enerji ihracatını engellemek. Böyle bir planları var. İstikrar olmadan bu işin olması mümkün değil. O yüzden büyük ihtimalle baskı yapacaklar. Avrupalılar da baskı yapacak çünkü buna ihtiyaçları var. ABD ve Avrupa için Asya-Pasifik daha önemli. Burayla uğraştıkları için hem Ukrayna’da hem Asya-Pasifik’te, Rusya ve Çin’e manevra alanı açıyorlar. Bu, Amerika’yı korkutuyor. Bir an evvel burada istikrarı sağlayacak ülke olarak Türkiye’yi tayin edip gitmek istiyorlar. Nasıl tayin edecekler? Türkiye neleri yapacak? Bir taraftan kendi içinde bir taraftan orada yapmaya çalışıyor. Üç yıl sonra anayasa, dört yıl sonra seçimler denildiği zaman aklıma şu geliyor: HTŞ herhalde kendi yönetimini yerleştirecek. Kendi ideolojisini yerleştirecek, ondan sonra anayasayı yazacak ve seçime gidecek diye değerlendiriyorum. Büyük ihtimalle bu üç-dört seneyi sopayla idare edecekler gibi gözüküyor. İnsanlar ve Avrupa alıştıkça işler gelişir. Avrupa neticede bir aldığı enerjiye, ikincisi İsrail’in güvenliğine bakıyor. Avrupalılar için orada demokrasi olmuş vs. çok önemli değil yani.”

‘Amerika Birleşik Devletleri ısrarla güneyimizde YPG devletçiği kurmakla ilgili Türkiye’ye baskı yapıyor’

Türkiye ve ABD arasında Suriye’deki tek anlaşmazlığın YPG/PYD meselesi olduğunu aktaran Pekin’e göre Türkiye destekli SMO gruplarının Ayn el-Arab’a doğru hareket etmemesinin sebebi de Amerika’nın Türkiye’ye yönelik ikazları oldu. İsmail Hakkı Pekin ayrıca Türkiye’nin Suriye için oluşturulacak fonda da söz sahibi olmaya çalıştığını dile getirdi:

“Şöyle bir durum var: Bir defa Amerika Birleşik Devletleri ısrarla güneyimizde YPG devletçiği kurmakla ilgili Türkiye’ye baskı yapıyor. Türkiye ile ABD’nin anlaşamadığı tek noktanın bu olduğunu düşünüyorum. Güvenlik bölgesini ikiye bölüp orada SMO’yu bırakmak, Fırat’ın doğusunda da güvenliği sağlamak üzere o bölgede Türkiye’ye üsler vermek gibi birçok çalışma ve fikir tartışılıyor. İran bölgeyi boşalttı. Rusya’dan da sadece birkaç üs kaldı. Rusya da devreye girdi biliyorsunuz. Rusya, yeni Suriye’nin teşkili için üzerine düşeni yapmaya hazır olduğunu söyledi. Lavrov’un bu minvalde bir açıklaması vardı. Önemli olan şu: Bizim için doğudaki devletçiğin ortadan kaldırılması gerekiyor. Bölgede Ayn el-Arab çevrelenmişti ama SMO’nun taarruzları durdu. Büyük ihtimalle ABD, Türkiye’yi ikaz etti. Böyle bir konu var.

İkincisi, HTŞ’nin Türkiye’nin kontrolünden çıkması söz konusu. İsrail ile vekiller vasıtasıyla karşı karşıya gelinmesi söz konusu. İsrail, bölgede Kürt devletinin kurulmasını açık ve net bir şekilde destekliyor. Türkiye’nin hesabı burada olaylar olurken, aynı amanda bir fon oluşması. O fon bizim paramız olmadığına göre büyük ihtimalle Körfez ve Amerika gibi ülkelerden çıkacak. Türkiye, bu paranın harcanması konusunda etkin olacağını değerlendiriyor. Bu da olmayabilir. Bu konuda ne yaptığımızı bilmiyorum. Ama Türkiye’nin karşısında herhangi bir güç yok şu anda. Bir tek ABD desteklerse PKK/PYD devletçiği ile savaşma konusu var. Onların 100 bine yakın askerleri olduğu söyleniyor ama bir şey yapabilmeleri için arkalarında Amerika’nın durması lazım. İngiltere Dürzileri, Hristiyanları ve diğer azınlıkları kaşıyor. İngiltere’nin hesabı bölgesel savaş çıkartmak ve İsrail’in alanını genişletmeye çalışmak. İngilizler, ‘akil adam’ pozisyonunda duruyor ve ona göre hamle yapıyor. Bizim üzerimizden de aynı şeyi yapıyor İngiltere.

Türkiye üzerinden de bu çalışmaları yapıyor. O bölgede azınlıklarla veya birtakım Aleviler ile Sünniler arasında sorun yaşanabilir. Suriye gerçekten laik bir ülke. Kimse kimsenin kıyafetine de ibadetine de karışmaz. Fransızlardan itibaren böyle. Belki Osmanlı’da da böyleydi. Azalmış olsa da çok sayıda azınlık var bölgede. Dolayısıyla onların durumu gündeme gelebilir. Kışkırtmalar yaşanabilir. Bu konuda da birilerinin müdahalesi gerekebilir. Osmanlı döneminde biliyorsunuz kutsal yerlere el atmışlar. İngilizlerin bu konudaki politikaları bitmez. Birçok yöntemleri ve taktikleri var.”

‘IŞİD’le mücadele Türkiye’ye terk edilebilir’

İsmail Hakkı Pekin’e göre ilerleyen günlerde IŞİD tekrar ortaya çıkabilir:

“Önümüzdeki günlerde bölgede IŞİD ortaya çıkabilir. IŞİD, hem Suriye çöllerinde hem de Irak’taki Enbar bölgesinde gizlenmeye başladı. Buraların savunulması ve IŞİD’le mücadele, Türkiye’ye terk edilebilir. Bu da ayrı bir konu. Onlar da genelde selefi gruplar. Suriye içerisinde de bunlar kendilerine taraftar bulabilir. Böyle bir sıkıntı ortaya çıkabilir.”

‘Bölgede küçük küçük yakılan ateşlerin üstüne benzin dökülürse kontrol kaybedilir’

Arap ülkelerinin HTŞ’yi istediğine dair bir işaret olmadığını kaydeden Pekin, Suriye’nin tamamen dağılması durumunda bölgenin tamamının etkileneceğini vurguladı:

“Ben Arap ülkelerinin HTŞ’yi istediğini sanmıyorum. Ama HTŞ bu hesaba göre yani 3-4 yıl hesabına göre kendi ideolojisini yerleştirmek ve bölgede uzun süre kalmak isteyecektir. Onlara karşı bile birtakım faaliyetlerde bulunabilirler. Özellikle şehirlerdeki Araplar için laiklik önemli. Ama onların dışında mesela Haşimiler var, Mardin’e kadar geliyorlar. Onların bazı şeyleri kabul etmesi mümkün olmayabilir. HTŞ’yi kabul etmeleri veya Araplar dışında bir lider kabul etmeleri çok zor. Bunu Suriye Demokratik Güçleri teşkil edilirken denediler. Arapları dahil edip lider olarak PKK’lıları verdiler. O zaman dahi çok büyük sorunlar çıktı konuyla ilgili. Bu ayrı bir mesele. Bırakın Arapları, Araplar dışında Kürtler var. Kürt konseyi var. Onlar PKK’yı istemiyor. ENSK grubu. Barzani’ye bağlılar. Çok sayıda sorun var. Bunlar alevlendiği anda üzerine benzin döken çok olur. Şu anda herkes duygusal. Ekonomik sorunlar ortaya çıkmaya başladı. İnsanlar yeme içmeye başladı. Daha sonra birçok olaylar olduğunu da görüyoruz. Evlere girildiğini, birtakım kişilere karşı suçlar işlendiğini görüyoruz. Bölgede küçük küçük yakılan ateşlerin üstüne benzin dökülürse kontrol kaybedilir. O zaman bölgesel bir savaş ortamı oluşur. Hem iç savaş ortamı hem de bölgesel savaş ortamı oluşur. Suriye devletinin çöküşü diğer devletlere doğrudur. Oradan Pakistan, Afganistan, İran, Güney Kafkasya ve Körfez ülkeleri dahil hepimiz etkileniriz. Altından kalkamayacağımız bir tablo ortaya çıkar. Biraz tedbirli ve temkinli olmak lazım.”