Tıp alanındaki gelişmelerin önemli bir kısmı, anestezi teknolojisine çok şey borçlu. Zira Anestezi sayesinde cerrahi operasyon geçiren hastalar, işlemi ağrı duymadan rahatça atlatabiliyor. Ancak bu alandaki tüm yeniliklere rağmen bazı kişiler anestezi uygulanmasından endişe duyabiliyor. Bu kaygının çoğu zaman yanlış bilgilere dayandığı görülüyor. Peki anestezi uygulamasında yanlış bilinenler neler? Anestezi uygulamasında nelere dikkat edilmesi gerekir? Anestezinin yan etkileri neler? Güvenli anestezi nasıl yapılır? Hastalar nasıl bilgilendirilmeli? Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği Başkanı Prof. Dr. Ali Fuat Erdem Sputnik’e özel konuştu.
‘Kötü haberler almak istemiyorsak iki şeye dikkat etmemiz gerekiyor’
Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği Başkanı Prof. Dr. Ali Fuat Erdem, anestezi uygulamalarının sağlıklı yaşama şansı elde etmek için, insan vücudu üzerine uygulanan tahripkar ve hayatla bağdaşmayan işlemleri, hayatla bağdaşır hale getiren uygulamalar olduğunu belirtirken dikkat edilmesi gerekenleri şöyle sıraladı:
“Anestezi uygulamalarını doğru tanımlamak gerekir. Cerrahi işlemler vücut bütünlüğünü bozan ve anestezi altında yapılmadığı takdirde hayatla bağdaşmayan işlemlerdir. Anestezi kavramını tanımlayacak olursak; Anestezi, sağlıklı yaşama şansı elde etmek için, insan vücudu üzerine uygulanan tahripkar ve hayatla bağdaşmayan işlemleri, hayatla bağdaşır hale getiren uygulamalardır. Geçtiğimiz yüzyılda hastaların hayati işlevleri izlenmeden yapılmak zorunda kalınan ameliyatlar ve anestezi uygulamalarını bir yana bırakırsak, günümüzde hastanın kanındaki oksijen doygunluğundan, vücut sıvı dengesine, nefesindeki oksijen ve karbondioksit miktarına kadar izlediğimiz bir ortamda, anestezi uygulamalarının hatalı uygulanmasından bahsetmek oldukça zordur. Ticari kaygılar gözetilerek, anestezi uzmanı doktorların bulunmadığı ortamlarda ve yetersiz donanımda ameliyathanelerde yapılan uygulamalar elbette hatalara açık olacaktır.”
“Kötü haberler almak istemiyorsak iki şeye dikkat etmemiz gerekiyor. Birincisi işlem esnasında uygulanacak anestezinin, uzman anestezi doktorları tarafından uygulanacak olması, ikincisi işlemin günümüz şartlarında yeterli teknolojik donanıma sahip, modern bir ameliyathanede gerçekleştirilecek olması. Sön cümle olarak şunu söyleyebiliriz; usulüne uygun anestezi uygulamalarında hata payı son derece düşüktür ancak merdiven altı tabir edilen yerlerde, anestezi uzmanı doktor bulunmaksızın uygulanan işlemlerde elbette kötü haberler alabiliriz.”
Yaşanan komplikasyonlar neye bağlı?
Erdem, yaşanan komplikasyonların ciddiyeti uygulanan anestezi yöntemi ve ilaçlarından ziyade hastanın durumu, kronik hastalıkları ve işlemin ciddiyetine bağlı olduğunu söyleyerek yaşanabilecek yan etkileri şöyle anlattı:
“Hastaya uygulanan anestezi türüne, kullanılan ilaçlara, hastanın önceden var alan kronik hastalıklarına bağlı olarak bu etki ve komplikasyonlar çok hafif olabilir veya hayatı tehdit edebilir. Anestezi sırasında farkındalık yaşanabilir, hastalar hareket edemese de olan bitenin farkında olabilir ve sonrasında hatırlayabilir, ameliyat sırasında acı veya rahatsızlık hissi yaşanabilir, solunum veya dolaşım sistemiyle ilgili sorunlar yaşanabilir, kalp atışlarında düzensizlik, tansiyon değişiklikleri veya solunum sıkıntısı gibi belirtiler gözlenebilir.”
‘Hasta anesteziyi kaldıramadı şeklindeki bir ifade sıkça yanlış kullanılmaktadır’
Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği Başkanı Prof. Dr. Ali Fuat Erdem, “hasta anesteziyi kaldıramadı” şeklindeki bir ifadenin sıkça yanlış kullanıldığını belirtti:
“Toplumda, ameliyat sırasında meydana gelen üzücü kayıpların ardından ‘hasta anesteziyi kaldıramadı’ şeklinde bir ifade sıkça yanlış olarak kullanılmaktadır. Hastaların yaşamsal fonksiyonları, özel ekipmanlar ve deneyimli anestezi uzmanları tarafından titizlikle izlenir. Anestezi uygulamaları, tıp alanındaki son gelişmeler ve teknolojik donanımlar ve kullanıma giren yeni anestezik ajanlar sayesinde oldukça güvenli hale gelmiştir. Bundan dolayı anesteziden kaynaklanan komplikasyonlar, günümüzde son derece nadirdir. Eğer bir hasta ameliyat sırasında hayatını kaybederse, bu durum genellikle kişinin önceden var olan ciddi sağlık sorunları ya da ameliyatın doğasında bulunan riskler nedeni iledir. Bu yüzden “anesteziyi kaldıramama” gibi ifadelerin, gerçekte anestezinin kendisinden çok hastanın mevcut sağlık durumundan kaynaklandığının bilinmesi önemlidir.”
‘Hastaların anestezi ile ilgili endişelerini gidermek başarılı ameliyatın parçası’
Erdem, hastaların anestezi ile ilgili endişelerini gidermenin başarılı bir ameliyat sürecinin olmazsa olmaz bir parçası olduğunu anlatarak hastaları bilgilendirmek için neler yapılabileceğini şöyle sıraladı:
“Hastaların anestezi ile ilgili endişelerini gidermek, başarılı bir ameliyat sürecinin önemli bir parçasıdır. Bu endişeler, genellikle bilinmeyenin yarattığı korku, geçmiş deneyimler veya yanlış bilgilendirmelerden kaynaklanır. Bu nedenle, hastanın doğru ve yeterli bilgiye sahip olması hem psikolojik olarak rahatlamasını hem de işbirliğine açık olmasını sağlar. Hastayı ameliyat öncesi değerlendirme sırasında uygulanacak anestezi türü (genel, bölgesel, lokal), her uygulamanın avantajları ve dezavantajları, hastanın durumuna uygun olarak anlatılmaktadır. Ayrıca ameliyat öncesi hastanın yapması gerekenler (ne kadar süre aç kalacağı, hangi ilaçlarına devam edip hangilerini keseceği, vb.) hakkında detaylı bilgi verilir. Ameliyat sırasında neler yaşanacağı, anestezi uygulamasının nasıl yapılacağı, ameliyat sırasında ne hissedecekleri gibi konularda bilgi verilir. Ameliyat sonrası dönemde beklenebilecek durumlar (ağrı, bulantı, sersemlik) da önceden anlatılır. Sadece neler yapılacağı değil, uygulanacak olan anestezi tekniğinin de olası riskleri hakkında bilgi verilir. Bu risklerin ayrıntılı olarak yazılı açıklandığı Bilgilendirilmiş Rıza Formu bulunmaktadır. Bu formu hasta okuduktan sonra kabul ettiğine dair imzalaması gerekmektedir.”
‘Hasta güvenliğini sağlamak, hem anestezi uzmanının hem de cerrahi ekibin en öncelikli görevi’
Türk Anesteziyoloji ve Reanimasyon Derneği Başkanı Prof. Dr. Ali Fuat Erdem, hem anestezi uzmanının hem de cerrahi ekibin en öncelikli görevinin hasta güvenliğini sağlamak olduğunu belirtip anestezide hasta güvenliğinin nasıl sağlandığını şu sözlerle aktardı:
“Anestezide hasta güvenliği, bir ameliyata alınacak hastanın, anestezi süreci boyunca ve sonrasında optimal koşulları sağlayarak herhangi bir zarar görmeden sağlıklı bir şekilde iyileşmesini sağlamak için alınan tüm önlemlerdir. Bu, hastanın ameliyat öncesi değerlendirmesinden, anestezi uygulamasına, ameliyat sonrası takip ve taburcu edilmesine kadar süren tüm süreçleri kapsar. Hastanın yaşı, kilosu, genel sağlık durumu, mevcut rahatsızlıkları ve ameliyatın türüne göre kişiye özel planlanır. Bu süreç, hastanın ameliyat boyunca ağrı hissetmemesini ve ameliyat sırasında tüm yaşamsal fonksiyonlarının stabil kalmasını sağlamayı amaçlar.”
“Anestezi sürecinde hasta güvenliğini sağlamak, hem anestezi uzmanının hem de cerrahi ekibin en öncelikli görevidir. Güvenli anestezi uygulamaları, hasta güvenliğine yönelik çeşitli önlemler ve standart prosedürler eşliğinde yürütülür. Hastanın anesteziye hazırlanmasından başlayarak, ameliyat sürecinin her aşamasında dikkatle izlenmesi ve kontrol edilmesi güvenliğin sağlanmasında kritik bir rol oynar.”