‘İsrail’in gönlü Trump’tan yana’

“Netanyahu, Gazze operasyonları ile dünyaya ne kadar ileriye gidebileceğini gösterdi. Ama nihayetinde İsrail, kendi rasyonelliğini yitirmemiş bir devlet. Tabii bu İsrail rasyonelliği, insan ölümlerinin artması bağlamında bakmıyor olaya. Kendi ulusal güvenlik sınırları hangi boyuta erişebilir, nerelerde ilerlerse daha büyük riskler altına girebilir bunun hesaplaması var. Yani çoklu cephede savaşmanın uzun vadede İsrail’e çok büyük bir getirisi yok. Ama bir realite daha var: İran’ın bölgedeki vekil üç siyaseti aşama aşama genişliyor. İsrail’in Gazze politikalarına şiddetle karşı çıktığımız için, İran’ın yaptıklarını biraz daha önemsememiz gereken boyutta göremiyoruz. ABD’nin 2003 Irak işgali ile İran bir nüfuz kazandı. 2011’deki Arap halk hareketleri ile İran bunu maksimum seviyeye çıkardı. Bölgedeki Arap başkentlerinde milis kuvvetleri olan ve bölge ülkelerine gerilim yaratan bir İran var. Bunun da sınırlanması bir şekilde gerekiyordu. Aslında kapasitesinin çok üstüne çıkmış bir İran vardı. Şimdi herkes aslına rücu ediyor ve esasında olması gereken sınırlara çekiliyor gibi görünüyor. İran’ın savaş istediğini pek düşünmüyorum. Kendisine dönük bir saldırıya karşı kendisini hazırlıyor. En kötü senaryoyu da hesaplıyor.

Fakat İbrahim Reisi ölümü sonrası seçim sürecine, Pezeşkiyan kabinesine bakarsanız, Batı ile diplomasiyi canlandırmak isteyen bir ekip görüyoruz. Hamaney’e rağmen kurulmuş bir ekip değil bu. İran müesses nizamının en temelini Hamaney oluşturuyor. Burada savaştan ziyade belirli oranda müzakereyi devreye sokarak tansiyonu düşürmek zorunda hisseden bir İran var. İsrail’in de gücü belirli sınırlar içerisinde. ABD’nin mutlak desteği olmadan ilerleyemediklerini gördük. Taraflar canlı tatbikatlar yapıp birbirlerinin askeri kapasitesini yokluyor. Ben burada tansiyonun inmesi için ABD ve Rusya’nın diyalog başlatması gerektiğini düşünüyorum.”

“Türkiye’de bu konunun gereği kadar tartışılmadığını düşünüyorum. İran’ın nükleer bomba üretecek aşamaya gelmesi sanki Türkiye için hiç risk yaratmayacakmış gibi bir kanaat var. Bu neden kaynaklanıyor bilemiyorum. İran’ın Türkiye’ye savaş açmak veya saldırı yapmak için bir sebebi yok tabii. Ama komşumuzun böyle bir kapasiteye erişmesi, Ortadoğu denklemini altüst edecek bir durum. Ayrıca İran, belirli bir askeri kapasiteye ulaştıktan sonra revizyonist yaklaşımı benimseyen bir ülke. Devrimden beri yaptıkları tüm eylemler devrim ihracı, milis güçleri oluşturma vs. ile yayılmacılık söz konusu. Basra Körfezi’nde devam eden adalar krizi ve kıta sahanlığı sorunu gündeme geliyor. Askeri kapasitesini yükseltmesi İran’a özgüven sağlıyor. İsrail’e yaptıkları son saldırıda da katı yakıt teknolojisinin kullanılmasının ciddi bir karşılığı olduğunu gördük.

Fakat İran askeri kapasitesini artırırken, içeride de ekonomik ve siyasi kırılganlıkları var. Halka karşı hamle yapabilmeleri mümkün değil. İran’da kimi sendikalar, savaş karşıtı açıklamalarda bulunmuş. İran halkı içerisinde, Suriye iç savaşına neden para harcandığını sorgulayan gruplar da vardı. Muhalif sesler dinmiş değil. İran hareketli bir toplum. Halka rağmen gözünü karartıp savaşa girecek bir İran görmüyorum. Fakat koşullar sebebiyle İran, askeri kapasitesini olası senaryoya dönük hazırlamış. Biz Türkiye olarak bundan belirli noktalarda endişe etmeliyiz. İran belki düşmanımız değil ama dost kategorisinde görebileceğimiz bir devlet de değil. İran’ın Türkiye’ye karşı agresif hareketleri var. PKK ile mücadelede ters pozisyonları var. Suriye’ye, Irak’a, Güney Kafkasya’ya bakış açıları tamamen bizimkinden farklı. O sebeple de tansiyonun dinmesinin, Türkiye’nin güvenlik politikalarını yeniden şekillendirecek bir bakış açısına dönüştüreceğini düşünüyorum. Uzun bir sürecin içindeyiz. İran-İsrail krizi belli bir süre için dinse dahi iki ülkenin askeri doktrinleri bu açıdan şekillenmeye devam edecek. Bu da Türkiye’nin kendi doktrinini ve askeri kapasitesini gözden geçirmesi için yeterli bir sebep.”

“ABD seçim sonuçlarının Ortadoğu denkleminde fark yaratacağını düşünüyorum. Bir kere Kamala Harris’in net bir dış politika söylemi yok. Seçimleri kazanabilmek için bir koalisyon ile yol alıyor. Ve bu koalisyonun içerisinde giderek artan bir neocon varlığı görüyoruz. Özellikle Cheney’leri görmek tüylerimi diken diken ediyor. Otuz beş yaş üstü herkes Cheney’leri biliyor. Bunun ne anlama geldiğini biliyoruz. Kamala Harris’in kendi bekası için bu gruplara teslim olacağı algısı oluştu bende. Ama Trump’a baktığımızda, Amerika’nın gerileyen gücünün farkında ve bu gücü tekrar var etmek için küreselci müdahale politikalarının durması gerektiğini düşünüyor. Trump, ABD’nin kendisine ve kendini yeniden inşa etme sürecine odaklanması gerektiğinin farkında. Trump, enerji bağımsızlığını sağlayan bir Amerika’nın askeri harcamaları bu kadar yüksek tutması gerekmeyeceği düşüncesinde.

Eğer Trump seçilirse ben ilk önce Rusya-Ukrayna krizine odaklanacağını ve bunun da İsrail-İran krizine de olumlu yansıması olacağını düşünüyorum. İran’da bir rejim değişikliği hedeflemediğini söylemesi de önemli. Yani İran müzakere masasına oturduğu müddetçe ve ABD’nin talepleri oranında bölgedeki milis güçlerini sınırladığı müddetçe orta noktada buluşabilirler. Öte yandan Trump’ın, Netanyahu’ya karşı kişisel bir kızgınlığı var. Özellikle Netanyahu’nun Kasım Süleymani suikastında geri adım attığını unutmadı. Diğer yandan Trump, bölgedeki Arap ülkelerini de dengede tutmak istiyor. Yani burada Filistin konusu bu denli sıcakken, bu ilişkilerin belirli bir seviyeye gelmesi gerektiğini söylüyor. Nitekim İsrail basınına göre Trump ve Netanyahu arasındaki son konuşmada, Trump seçilirse göreve başlamadan Gazze operasyonlarını durdurma talimatını vermiş. Bunlar önemli açıklamalar.

Hep Trump’ın öngörülemeyen bir siyasi olduğu düşünülüyor ama bence öngörülebilir bir adam; yapacağı şeyi söylüyor ve yapıyor. Ama ABD’nin kendi içerisinde ciddi bir tartışma da var. Askeri-bürokratik mekanizmalarda bir kavga var. Ortadoğu’daki operasyonları yürüten CENTCOM’un, Doğu Akdeniz’deki askeri varlığı artırma amacı güttüğünü düşünüyorum. İsrial burada kullanışlı oldu. Yani İsrail mi ABD’yi kullanıyor yoksa ABD mi İsrail’i? Burada hatlar karışıyor. Trump’ın burada mücadele etmek zorunda olacağı bir klik var. Burada ikinci dönemi olduğu için Trump daha iddialı bir yaklaşım sergileyebilir zira bir daha seçim kazanma iddiası olamayacak. Klasik bir Amerikan siyaseti tabii ki de devam edecek. Ama Kamala mı, Trump mı derseniz, Ortadoğu’da istikrar için ben Trump’ı daha pozitif karşılıyorum. Bu sebeple seçim sonuçlarının etkileri olacaktır şüphesiz.”