Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kıbrıs Barış Harekatı'nın 50. yılı dolayısıyla Kuzey Kıbrıs'tan dönüşte gazetecilerin sorularını yanıtladı. Emeklilik sistemiyle ilgili soruya verdiği yanıtta, ekonomik dengeleri bozmayacak bir reform için çalıştıklarını belirterek, "Yeni yasama döneminde inşallah bu konuyu gündeme alacağız" dedi. Erdoğan, detayların Grup Başkanı tarafından açıklandığını ve diğer söylentilerin gerçeği yansıtmadığını vurguladı.
Bu açıklamanın ardından 'kademeli emeklilik ne zaman, ademeli emeklilik gelecek mi' soruları da gündeme geldi.
Fert başına asgari bir gelir garanti
2024-2026 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Program'da (OVP), sosyal güvenlik sisteminin daha sürdürülebilir hale getirilmesi için düzenlemeler yapılacağı belirtildi. OVP’de, sosyal yardım sisteminin aile odaklı ve fert başına asgari bir geliri garanti edecek şekilde yeniden kurgulanacağı ifade edildi.
Emekli aylığı neden düştü?
Türkiye'de emekli aylığı, sigortalı hizmet dönemlerine göre üç farklı yöntemle hesaplanıyor. 2000 öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere üç dönem bulunuyor. Emekli aylığı hesaplanırken prime esas kazancın tutarı ve aylık bağlama oranı (ABO) dikkate alınıyor. 2008 sonrası dönemde prime esas kazançların güncelleme katsayısı, önceki dönemlere göre daha düşük hesaplandığı için emekli aylıkları düştü.
Aylık bağlama oranı düşürüldü
Aylık bağlama oranı 2000 ve 2008 yıllarında indirildi. 2000 öncesinde 9000 gün prim ödeyen bir kişi için ABO yüzde 76.7 iken, 2008 sonrası dönemde bu oran yüzde 50'ye düştü. Bu değişiklik, emekli aylıklarının dramatik şekilde azalmasına neden oldu.
Alt sınır aylığı aşağı çekildi
Emekli aylığı hesaplamasında alt sınır 2000 öncesinde en düşük göstergenin yüzde 70'i, 2000-2008 arasında asgari ücretin yüzde 35'i, 2008 sonrasında ise ortalama aylık kazancın yüzde 35'i olarak belirlendi. Bu, özellikle düşük ücretle çalışanların emekli aylıklarının düşmesine neden oldu.
Düşük ücretlilerin durumu kötüleşti
2008 sonrası prim günleri arttıkça düşük ücretle çalışanların emekli aylıkları azalırken, yüksek ücretle çalışanların prim günlerinin artması emekli aylıklarını artırıyor. En düşük emekli maaşı 2008 sonrası dönemde daha da düştü.
Emeklilik reformu nasıl olacak?
Sosyal güvenlik sisteminde nimet-külfet dengesini gözeten, prim günü ile emekli aylığı arasında bağı yeniden kuran düzenlemeler yapılması planlanıyor. 2008 öncesi ve sonrası dönemleri kapsayan yeni düzenlemelerle, emekli aylığı bağlama oranları ve güncelleme katsayılarının yeniden belirlenmesi gerekiyor. Ancak, böylesi bir düzenlemenin bütçeye yük getireceği ve hemen hayata geçirilmesinin zor olduğu belirtiliyor.
Emeklilik yaşı artacak mı?
Sosyal güvenlik sisteminde değişiklik yapılırken, emeklilik yaşının kademeli olarak 65'e çıkacağı ifade ediliyor. Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesiyle, 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlar için yaş şartı kaldırıldı. Ancak, 1999-2008 arasında sigortalı olan kadınlar 58, erkekler ise 60 yaşında emekli olabilecekler. 2008 sonrası sigortalı olanlar ise kademeli olarak 65 yaşında emekli olabilecekler.