2024’ün ilk günlerinde çok kutuplu dünyanın önemli enstrümanların başında gelen BRICS’le ilgili önemli gelişmeler yaşandı. İran ve Suudi Arabistan’ın katılımıyla gruptaki ülke sayısı 10’u buldu. Açılımı, kurucu 5 ülke olan Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika Cumhuriyeti’nin isimlerinin ilk harflerinden oluşan grupta bugün 10 tane ‘baş harf’ oldu bile. Üstelik kapıda da üyelik kabulü bekleyen onlarca olası üye ülke de var. Beklemedeki onlarca ülkeden birisi de devlet başkanı, 1 Ocak’ta resmileşmesi beklenen üyeliğini reddeden Arjantin yönetimine ‘aptal’ benzetmesi yapan Venezüella.
Şimdiden dünya nüfusunun yarısına yakınına sahip BRICS, 10 yılı aşkın süredir baraj sorunu sebebiyle aralarındaki gerilimi düşüremeyen Mısır ve Etiyopya gibi ülkeleri de aynı çatı altında toplamayı başarmış durumda. Yine Ortadoğu’daki en sert gerilimlerde uzun yıllar karşı karşıya gelen İran ve Suudi Arabistan’ı da aynı grupta resmen yer almaya başladı.
BRICS’e üye ülke sayısı 10'a yükseldi
© Sputnik / Kerimcan Malaz
Türkiye, BRICS üyeliğine yakın mı?
BRICS'e katılmak isteyen ülkeler arasında Bahreyn, Bangladeş, Beyaz Rusya, Cezayir, Endonezya, Fas, Honduras, Kuveyt, Küba, Meksika, Nijerya, Suriye, Tacikistan, Tayland, Tunus, Vietnam ve Yunanistan gibi pek çok ülke var. Genişleyen söz konusu birlik, Türkiye’nin de önünde önemli bir seçenek olarak bekliyor.
27 Temmuz 2018'de Güney Afrika'nın Johannesburg şehrinde gerçekleştirilen 10. BRICS Zirvesi'nde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da yer almış, Erdoğan, zirveye 'İslam İşbirliği Teşkilatı Zirve Dönem Başkanı' sıfatıyla özel olarak katılım göstermişti.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından BRICS’e davet edilen Türkiye zamanında söz konusu davete yeşil ışık yakmıştı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye'nin BRICS'e dahil edilmesi gerektiğini yönünde beyanatta bulunmuştu. Türkiye’nin resmi üyelik sürecinin 2024 başlayıp başlamayacağı ise merak konusu.
‘Çok kutuplu dünya 2024’te pekişmeyi sürdürecek’
Peki, 2024 yılının ilk günlerinden itibaren olumlu gelişmelerin birbirini takip ettiği BRICS’in yakın gelecekte çok kutuplu dünya düzenindeki rolü ne olacak? BRICS’ın dününü ve olası geleceğini Tarihçi Mehmet Perinçek, Sputnik’e anlattı. Genişleyen BRICS’in artan önemine işaret eden Perinçek “2023 yılının bize gösterdiği en önemli olgulardan bir tanesi artık çok kutuplu bir dünyanın pekiştiğidir. 2024 yılında da bu eğilimin çok daha güçleneceğini görüyoruz. Çok kutuplu dünya kurulurken bunun araçları da örgütlenmeleri de uluslararası planda kendini göstermektedir. Şangay İşbirliği Örgütü ve BRICS bunun en önemli örneklerindendir. Özellikle BRICS’in son dönemde genişlemesi ve genişlemesinin ötesinde çok daha fazla katılım açısından taleplerin olması bunu net bir şekilde göstermektedir” ifadelerini kullandı.
‘BRICS’in sömürgeci amaçlar taşımaması, Batı’dan muzdarip ülkeler için adeta bir umut’
Perinçek sözlerine “BRICS’in eşitler arası bir ilişkiye dönüşmesi ve BRICS ülkelerinin onun dışında kalan ülkelere yönelik Batı Bloku’nda olduğu gibi sömürgeci amaçlar taşımaması BRICS’in bir odak noktası olmasına yol açmıştır. Hatta batı bloku karşısında çıkarları ortadan kaldırılan ya da batı planlarından muzdarip olan ülkeleri BRICS adeta bir umudu haline gelmiştir. Özellikle son genişlemeyle birlikte BRICS Ortadoğu’da da ciddi bir güç haline gelmiştir. Körfez ülkelerinin buraya katılımı çok önemlidir” diye devam etti.
‘BRICS, Ortadoğu’da büyüyor’
İran ve Mısır’ın katılımın BRICS’in Ortadoğu’daki rolünü de büyüttüğüne işaret eden Perinçek “Bu genişlemelere baktığımızda düşmanların da BRICS içerisinde barıştıklarını görüyoruz. BRICS aralarında sorunu olan ülkeleri dahi yan yana, aynı amaçlar etrafında bir araya getirmektedir. Mısır ile Etiyopya’nın Rönesans Barajı yüzünden iki ülke arasında ciddi bir sorunlar vardır. BRICS bütününde bir araya gelmesi İran ve Suudi Arabistan’ın BRICS’te bir araya gelmesi de aslında bölgesel sorunların nasıl çözülebileceğini de bize göstermektedir. Batı blokunun planları karşısında ülkeler bir araya geldiğinde Batı’nın müdahalesini engelledikleri takdirde bölgesel sorunların çözümünde de ciddi bir örnek oluşturmaktadır” değerlendirmesinde bulundu.
‘BRICS, Türkiye için zorunluluk haline geldi’
Ortadoğu’nun BRICS açısından bir ‘merkez’ haline gelmesinin Türkiye için de çok önemli olduğuna değinen Perinçek “Bu, Türkiye’yi de ciddi perspektifler sunmaktadır. Türkiye’nin bunun dışında kalması Ortadoğu’daki gelişmelere veya dünyadaki gelişmelere uzak kalması anlamı taşıyacaktır. Ciddi fırsatların değerlendirilmesini kaçırma anlamı taşıyacaktır. Bu açıdan önümüzdeki dönemde 2024 yılında BRICS Türkiye için de bir alternatif olmanın ötesinde zorunluluktur da. Çünkü Türkiye karşı karşıya olduğu tehditleri ekonomik meydan okumaları BRICS içerisinde aşabilecek imkanlara sahiptir. Bunun da Türkiye açısından değerlendirilmesi zaruri hale gelmiştir” dedi.
‘Dolar hegemonyasının tehditlerine karşı BRICS ortak para birimi projesi hayati önemde’
BRICS’in hem ciddi ekonomik imkanlar sağladığını da hem de ülkelerin milli güvenliklerini sağladığını hem de bölgesel sorunların çözümüne araç olarak öne çıktığını savunan Perinçek şu değerlendirmeleri yaptı:
“Bununla birlikte BRICS ülkelerine baktığımızda ciddi yer altı kaynaklarına sahip ülkeler olduğunu görüyoruz. Büyük dünyanın büyük ekonomilerine sahip ülkeler olduğunu görüyoruz. Bu ülkelerin ekonomilerini uluslararası sömürü sistemine dayanmadığını hatta tam tersine Batı’dan gelen ekonomik tehditleri de aşacak uluslararası ittifaklar manzumesini bize gösterdiğini ifade edebiliriz. BRICS’in önünde belki de ilk başta çözmesi gereken noktalardan bir tanesidir bilinen projelerden bir tanesidir. O da ortak bir para biriminin yaratılmasıdır. ABD’nin dolar hegemonyası karşısındaki ülkelerin hem ulusal güvenliklerini tehdit etmektedir, hem ulusal ekonomilerini tehdit etmektedir. Bunun dengelenmesi ve bir alternatifin yaratılması açısından BRICS’in ortak para birimi projesi belki de önümüzdeki süreçte bu uluslararası örgütlenmenin en önemli projesi, en önemli esprisi de olacaktır.”
‘BRICS’e merkezi bir strateji gerekiyor’
Peki, BRICS’in etkisi nasıl hızla büyür? Perinçek’e göre bu, ‘daha çok kurumsallaşmak’tan geçiyor. “Merkezi bir stratejinin” önemine işaret eden Perinçek “Belki bu ülkeler çok farklı coğrafyalardan olabilir. Farklı yönetim şekillerinden olabilir. Farklı dinlerden, farklı etnik kökenlerden, farklı kültürlerden olabilir. Ama bütün bu ülkeleri birleştirecek bir stratejinin yaratılması da imkansız değildir. Hatta mümkündür. Çünkü bu ülkelerin Atlantik hegemonyası karşısında çıkarları ortaktır. Dolayısıyla, farklı din, kültür, siyasal sistemler, farklı etnik kökenler bu ortak stratejide buluşabileceklerdir. Bu ortak stratejinin yaratılması durumunda BRICS çok daha işlevsel hale gelebilecek” diye konuştu. Perinçek şöyle devam etti:
‘BRICS, Avrupa için de alternatif haline gelecek’
“Belki de ülkelerin iç politikaları açısından da çok daha fazla sıradan insanı hissedilebilir artılar doğurabilecektir. Özellikle son birkaç gündür yaşadığımız Batı’nın terör saldırıları bize bunu çok daha net göstermiştir. İlk başta Lübnanlı Hamas liderlerinden birinin bir suikastle öldürülmesi arkasından İran’da yaşanan patlamalar, bunun öncesinde Türkiye’nin 12 askerini şehit vermesi, bundan birkaç gün önce Rusya’nın Belgorod şehrine yönelik sivil saldırılar bu ortak stratejinin yaratılması ve BRICS’ın kurumsallaşması ihtiyacını çok daha ciddi bir şekilde dayatmaktadır. BRICS önümüzdeki dönemde sadece gelişmekte olan ülkeler ve ezilen ülkeler açısından değil Avrupa için de bir alternatif haline gelecektir.
Bugün Avrupa, Avrupa içi politikasını gütmemekte, ABD için Avrupa politikasını gütmekte, Avrupa planlarının peşinden sürüklenmektedir. ABD’nin savaş arabasının peşine takılıp ona sürünülmüşlerdir. Ancak Avrupa halkları da hatta Avrupa’nın büyük ticaret ve sanayi merkezleri de bundan ciddi zarar görmekte ve Avrasya için de BRICS gibi bu tür bütünleşmeler alternatif haline gelecektir. Ama bütün bu görevlerin başarılması BRICS’in kurumsallaşmasından daha da merkezi, ortak bir strateji yaratılmasından geçmektedir.”
BRICS nedir?
Gelişen dünyanın beş büyük ülkesi Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’nın baş harfleriyle oluşan BRICS, Batı'nın tek taraflı ekonomik işbirliğine alternatif olarak ortaya çıkan ve üye ülkeler arasında hem ekonomik hem de kültürel işbirliğini amaçlayan bir organizasyon.
'BRIC' terimi ilk kez 2001 yılında ABD'li yatırım bankası olan Goldman Sachs yönetim kurulu başkanı Jim O’Neill tarafından hazırlanan ‘Building Better Global Economic BRICs’ raporunda kullanılmıştı.
Bir sonraki zirve Kazan’da
Rusya'nın öncülüğünde kurulan BRIC, ilk zirvesini 16 Temmuz 2009 tarihinde Rusya'nın Yekaterinburg kentinde gerçekleştirdi. İlk zirvede Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin yer aldı. Ardından 2010'da Güney Afrika'nın da katılımıyla üye ülke sayısı 5'e ulaştı ve BRICS ismine dönüştü. BRICS, dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 40'ından fazlasını ve GSYİH’inin yaklaşık yüzde 25’ini oluşturuyor.
2024'te yapılması planlanan 16. BRICS Zirvesi Rusya'nın Kazan kentinde gerçekleşecek.
BRICS üyeleri hangileri?
Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika'nın üyesi olduğu BRICS, 1 Ocak 2024'te İran, Suudi Arabistan, Mısır, BAE ve Etiyopya'nın resmen katılımıyla birlikte organizasyondaki üye ülke sayısı 10'a kadar genişledi. BRICS ülkelerinin toplam yüzölçümü 2024 itibarıyla yeni ülkelerin katılımıyla birlikte 45 milyon metrekare, nüfusu ise 3.4 milyar kişiye ulaşmış durumda.