Bin 700'den fazla kişi üzerinde yapılan bir araştırmaya göre, insanların alarmlarını sıfırlamak ve ertelemekten keyif almak için verdikleri en yaygın neden, uyanamayacak kadar yorgun olmaları. Bilim insanları, bu nedenle ertelemenin 'uyku ataleti' adı verilen bir durumla, yani sabahları zihinsel olarak harekete geçmek için mücadele ettiği anlarla ilgili olduğunu belirtiyor. Peki bu erteleme gün içerisinde nasıl bir beyin işlevi etkisi ortaya çıkarıyor?
Tüm Uyku Tıbbı ve Araştırmaları Derneği (TUTDER) Genel Başkanı Doç. Dr. Vural Fidan, sabahları uyanmak içim kurulan alarmın uyanılacak saate kurulması, ötelenmemesi gerektiğini açıklayarak, "Biyolojik saatin dışında uyanmamız gerektiği için söz konusu 4 fazın derin fazına ne yazık ki giremiyoruz. Giremediğimiz bu fazı alarmla bölmeye başlarsak bu süreç daha da zorlaşıyor. Kişinin hem zihinsel hem de bedensel dinlenmesinde problem yaratıyor. 'Alarm' denilen uyandırma sistemlerini sabah erken zamanlara ayarlayıp 5'er 10'ar dakika geciktirmek uykuyu bozan bir durum. Uykunun derin fazı, sabaha doğru oluyor. İlla ki alarm kurmamız gerekiyorsa uyanmamız gereken saate ayarlamak ve bunu iptal edip süreci uzatmamak gerekiyor. Çünkü ne kadar uzatırsak uyku kalitemizin ve uyku süremizin bozulmasına neden oluyor" ifadelerini kullandı.
Kadınlar daha çok alarm erteliyor
ABD'nde yapılan başka bir araştırmada, sabahları alarmlarını sıklıkla erteleyen kişilerde görülen olumlu ve olumsuz etkiler incelendi. Indiana eyaletindeki Notre Dame Üniversitesi'nden araştırmacılar, bu amaçla 450 yetişkinin uyku alışkanlıklarını izledi.
Katılımcıların uyku süreleri ve alarmlarını ne sıklıkla erteledikleri, giyilebilir cihazların kaydettiği verilere ve anket sonuçlarına göre belirlendi. Bilim dergisi Sleep'te yayımlanan araştırma bulguları, alarmlarını sürekli erteleyen katılımcılarda uyku bozukluklarına işaret eden belirtilerin daha fazla görüldüğünü ortaya koydu.
Kadınların erkeklere göre yüzde 50 daha fazla erteleme eğilimi gösterdiğini vurgulayan Sinirbilimci Stephen Mattingly, "Katılımcıların yüzde 57'si alarmını erteliyordu. Pek çok kişi alarmını erteliyor çünkü çoğu kronik yorgunluk çekiyor" dedi.
Alarm erteleme sendromundan nasıl kurtulunur?
Uzmanlar, alarm ertelemekten kurtulmanın formüllerini ise şöyle listeliyor:
Yorulduğunuzda yatağınıza gidin ve uykuya orada dalın.
Uyku saatini, en azından yorulunca yatağa giderek dinlenme ihtiyacını karşılama alışkanlığını oturtmak, alarmı işlevine uygun olarak kullanmayı da beraberinde getirecektir.
‘Yoruldum uzanayım biraz telefonu kurcalayayım’, ‘biraz televizyonun karşısında dinleneyim’ gibi sizi daha da yoracak ve dinlenmenizi engelleyecek aktivitelerle uyku ihtiyacınızı ertelerseniz sabahları alarmı ertelemek de kaçınılmaz olur.
Herkes için ertelemenin farklı sebepleri olabilir. Sıkça alarm ertelemenin sebeplerden biri, ‘anlam eksikliği’ olarak biliniyor. Yapılması gereken iş anlamlı görünmüyorsa, o işe başlamak için yeterli motivasyon da bulunamıyor.
Ertelemenin öz-disiplinin zayıf olmasından kaynaklandığına dair görüşler de var. Kişi anlık keyiflere kapılarak, yapması gereken işleri erteliyor.
Erteleme davranışı duygusal bir durumdan kaçınarak, keyifsiz durumdan koruma amaçlı bir davranış olarak da ortaya çıkabiliyor.