Rusya Savunma Bakanlığı’nın, Smolensk’in Nazi işgalinden kurtuluşunun 80. yıldönümü vesilesiyle oluşturduğu multimedya sayfasında, arşiv belgeleri yayınlandı.
Kızıl Ordu, 25 Eylül 1943’te, Dinyeper Nehri’ni geçerek kararlı eylemlerle Nazi Almanya’sının Moskova yönündeki önemli kalelerinden birini bozguna uğratıp Smolensk şehrini işgalden kurtardı.
Rusya Savunma Bakanlığı’nın açıkladığı arşiv belgelerinden birine göre, Almanlar bu olaydan bir ay önce şehirde tahliye çalışmalarını başlattı. Bir Sovyet askeri savcı yardımcısı, “Sovyet ordusu Smolensk şehrine girmeden 5-6 gün önce Almanlar şehirdeki tüm büyük evleri patlatarak ve ateşe vererek yok etmeye başladı, geriye kalan evlere çeşitli patlayıcı cihazlar yerleştirildi” ifadesini kullandı.
Şehir sakinlerinin silah zoruyla ve ölüm tehdidiyle cephenin gerilerine tahliye edildiği, işletme ve kuruluşların varlıklarının yağmalandığı ifade edildi.
Belgede, “Sovyet birlikleri Smolensk şehrine girdiğinde, yerel halktan en fazla bin kişi kalmıştı. Smolensk şehri tamamen yıkıldı, içinde kilise dahil olmak ayakta kalan ve şu anda oturma ve çalışmaya uygun tek bir bina yok. Şehirdeki iletişim yolları (demiryolları, tramvaylar vb.) tamamen yok edildi. Enerji santrali, su temini ve kanalizasyon sistemleri tahrip edildi” dendi.
Askeri savcı yardımcısına göre, kurtuluşun ardından yerel halk Smolensk'e dönmeye başladı ve iki hafta sonra, 10 Ekim 1943 itibarıyla şehre toplamda yaklaşık 30 bin kişi döndü.
Smolensk’in nüfusu 1939 itibariyle, yani savaş başlamadan önce 156 bin 884 kişiydi.
Askeri savcı yardımcısının belgesinde, Nazi güçlerinin Smolensk şehrinde Sovyet vatandaşlara ve esir askerlere yönelik sıkı terör ve Sovyet halkını yok etmeye yönelik politika uyguluyorlardı. Sadece 10 Ekim 2023 tarihi itibariyle yapılan incelemeler sonucu, işgal sırasında şehirde işkenceye uğrayarak, kurşuna dizilerek, asılarak, boğularak ve açlıktan ölen kişi sayısı 10 bin ilâ 12 bin olarak belirlendi. Belgede, “Araştırma devam ederse, Smolensk şehrinde Alman zulmünden hayatını kaybedenlerin sayısının on binlerce artacağını tahmin ediyoruz” dendi.