Ukrayna’ya en çok silah sağlayan ülkeler sıralamasında ABD’yi İngiltere takip ediyor. Rusya’nın özel askeri harekatının ilk yılında, İngiltere’nin Ukrayna’ya askeri yardımı 2 milyar 300 milyon poundu buldu. Bu yakınlarda Polonya Devlet Başkanı Andrzej Duda, ülkesinin Ukrayna’ya askeri yardım konusunda ABD ve İngiltere’nin ardından üçüncü olduğunu duyurdu.
Özel harekat öncesinde Rusya ve Ukrayna
Ukrayna’da, henüz 1990’lı yıllarda, Avrupa’nın en büyük piyasalarından biri oluştu. Bu piyasada Batı’dan gelen 'gri silahın' satışı yapılıyordu. Uluslararası sivil toplum kuruluşu Yolsuzluk ve Organize Suçları Araştırma Merkezi, 2017’de, Batı yapımı silahların Ukrayna üzerinden Afrika’daki radikal güçlere aktığını açıkladı. ABD’nin Ukrayna’ya geniş kapsamlı askeri desteği 2019’da başladı. 2020’de, ABD Savunma Bakanlığı Askeri Denetim Departmanı, Ukrayna’ya sağlanan silahlara yönelik kontrol sistemi konusunda büyük endişeleri olduğunu duyurdu.
Özel harekat başladıktan sonra
Özel harekat başladıktan sonra birçok ABD’li asker Ukrayna’dan ayrıldı. Bu yüzden halihazırda silahların hareketine ve kullanımına yönelik etkili hiçbir kontrol yok. Ağustos 2022’de, Pentagon Genel Müfettiş Vekili Sean O’Donnell, Kiev’e verilen silahın daha sonra nereye gideceğini her zaman tam olarak bilemeyeceklerini itiraf etmişti. Rusya’nın Ukrayna’daki özel askeri harekat başladığı günden bu yana kara pazarlarda yüzlerce silah teklifi ortaya çıktı.
Sputnik Arapça'nın Ukrayna'dan Arap ülkelerine NATO silah satışları hakkında bilgi arayışı için yürüttükleri soruşturmada, Ukraynalı silah tüccarları ile Darknet’te iletişim kurdu. Tüccarlar, NATO'dan Ukrayna'ya tedarik edilen silahların teslimatın nasıl olacağını ve satış fiyatlarını tüm ayrıntılarıyla anlattı.
RT muhabirlerinin araştırmalarında kaydettiği gibi, Ukraynalı silah e-ticaret web sitesi Weapons Ukraine, Temmuz 2022’de, adedi 4 bin dolardan bir parti Phoenix Ghost gezici mühimmatı satışa çıkardı. ABD yapımı M4 tüfekleri, 2 bin 400 dolar, Switchblade saldırı İHA’ları 7 bin dolar, İngiltere yapımı NLAW tanksavar füzeler de 15 bin dolardan satışa çıkarılmıştı.
Nisan 2023’de, Pulitzer Ödülü sahibi Amerikan gazeteci Seymour Hersh, RT’ye verdiği demeçte, Batı’nın, Ukrayna’ya sağlanan silahın kara pazara çıkarıldığını bildiğini, ama medyanın bu konuyu susmakla geçiştirdiğini dile getirmişti.
7 Ağustos 2022’de Amerikan CBS televizyonu, 23.5 dakika süren ‘Arming Ukraine’ belgeselini yayınladı. Belgeselde, Litvanyalı gönüllü Jonas Ohman, verilen Batı silahının sadece yüzde 30’unun Ukraynalı askerlere ulaştığını söylemişti. Belgeselde, silahın ‘yanlış ellere’ düşebileceği ve daha önce Libya, Irak ve Afganistan’da olduğu gibi istikrarsızlık kışkırtabileceği uyarısı yapıldı. Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitriy Kuleba, CBS’e bu belgeseli kaldırma ve iç soruşturma gerçekleştirme çağrısında bulunmuştu. 8 Ağustos’ta kanalın web sitesinden belgesel kaldırılmıştı.
2022 Ekim sonunda, Finlandiya Merkez Kriminal Polisi Komiseri Christer Ahlgren, Yle’ye verdiği demeçte, Ukrayna’ya verilen silahların Finlandiyalı suç unsurların elinde olabileceğini söyledi.
Rusya uyarıyor
10 Nisan 2023’te, Rusya’nın BM Daimi Temsilcisi Vasiliy Nebenzya, BM Güvenlik Konseyi toplantısında, silahların kontrolsüz yayılma riskinin katlanarak arttığı uyarısında bulundu.
Diplomatın söylediklerine göre, Batı’nın Ukrayna’ya sağladığı silah artık Avrupa ve Afrika ülkelerinde boy göstererek suç gruplarının cephaneliğini doldurdu.
2023 Mayıs sonunda, Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, ABD Dışişleri Bakanlığı’nın, Ukrayna’ya sağlanan silahın ‘kara pazara’ gittiğine ve sadece Avrupa’da değil, diğer kıtalara da yayıldığına dikkat etmesi gerektiğini söyledi. Rusya’nın Viyana’daki askeri güvenlik ve silah kontrolü görüşmelerindeki heyetinin üyesi Yuliya Jdanova, AGİT Güvenlik İşbirliği Forumu'nun 1047. genel kurulundaki konuşmasında, “Bu mesele öyle bir yere vardı ki, artık Cezayirli basın bile Ukrayna’dan gelen Batı silahın yasadışı dolaşımını yazarak Finlandiya yapımı bomba atarların ‘yasadışı müzayedelere’ sızdığı bilgisini ifşa ediyor” ifadelerini kullandı.
6 Temmuz'da Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, Batı’nın Ukrayna’ya sağladığı silahın Fransa’da protestocular tarafından kullanıldığını açıkladı.
ABD, Ukrayna’ya verilen silahın revizyonuyla ilgilenmiyor
Rus siyaset bilimci Yuriy Svetov’un sözlerine göre, Ukrayna’da esas olarak hafif silahların yanı sıra, koruma ve iletişim araçları ticareti yapılıyor. Uzman, Ukraynalıların bunu yaparken Sovyet silahları satma deneyimine başvurduğunu söyledi.
Svetov, aynı zamanda Washington’un aslında silahın ‘yolunu’ tespit edebileceğini, lakin buna ihtiyaç duymadığını söyledi. Siyaset bilimci, “ABD’nin amaçlarından biri, NATO ülkelerinin elindeki tüm Sovyet yapımı silahın Ukrayna’ya yönlendirilmesi. NATO ülkelerinin yeniden silahlandırılmasını sağlamak için ABD’nin askeri sanayisi dev siparişler alacak” dedi.
Rus siyaset uzmanlarının kaydettiği gibi, ABD’nin mevcut idaresi, Ukrayna’ya verilen silahın revizyonuyla ilgilenmiyor. Cumhuriyetçilerin Kasım 2022’de sunduğu, Ukrayna’ya verilen fonların denetlenmesine ilişkin tasarının Kongre’de engellenmesi bunu gösteriyor.
Ukrayna’da, alınan silahın satıldığı vakaları kabul edildi. Haziran 2022’de, Ukrayna Ekonomik Güvenlik Bürosu Direktörü Vadim Melnik, Batı ülkelerinden gelen insani yardım malzemeleri ile askeri amaçlı ürünlerin satıldığının tespit edildiğini bildirdi. Ukrayna defalarca sanal silah kontrolünü uygulamaya yönelik projeleri duyurdu. Ancak yetkililerin verdiği güvencelere rağmen bu sistemin uygulaması bir türlü hayata geçmedi.