ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'ın Çin'le gerilimi frenleme ziyaretinden dönmesinin ertesi günü Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'e 'diktatör' diyen ABD Başkanı Joe Biden, bu sefer Hazine Bakanı Janet Yellen'ı Pekin'e gönderiyor.
Nisanda yaptığı açıklamada Çin ziyaretinin uzun süredir beklendiğini ancak 'uygun zamana' dek ertelendiğini söyleyen ABD Hazine Bakanı Yellen'ın temmuz başında Pekin'de Çinli mevkidaşıyla ilk kez görüşeceği basına yansıdı. Ancak henüz resmi açıklama yapılmadı.
Biden yönetiminden Blinken'ın 20-21 Haziran'daki temaslarının ardından Pekin'i ziyaret edecek ikinci isim olacak Yellen, Çin Maliye Bakanı Liu Kun ve martta göreve başlayan Ekonomi Politikasından Sorumlu Başbakan Yardımcısı He Lifeng'le üst düzey ekonomik görüşmelere hazırlanıyor.
Ama aynı zamanda Biden yönetimi, Çin'e yönelik yatırımlara yeni kısıtlamalar getirmeye hazırlanıyor.
Bloomberg'in adını açıklamadığı kaynaklara dayandırdığı haberinde, Biden yönetiminin Yellen'ın Pekin ziyareti planlamasına koşut Çin'deki belirli ABD yatırımlarını düzenleyecek ve potansiyel olarak kesecek bir başkanlık kararnamesi üzerinde çalıştığını söyledi. Tamamlanmak üzere olan kararnamenin temmuz sonlarında hazır hale gelmesinin hedeflendiği belirtildi.
Yarı iletkenler, yapay zeka ve kuantum bilgisayarlarına makas
Habere göre Biden yönetimi, ABD'den Çin'e giden ve yarı iletkenler, yapay zeka ve kuantum bilgisayarlarını kapsayan yatırımları kısıtlamaya ilişkin kararname üzerinde neredeyse 2 yıldır çalışıyor.
ABD basınına göre girişim, Pekin'in belirli teknolojilerde askeri avantaj elde etmesini engellemeyi amaçlıyor. Ancak bu, Washington'un Çinli telekomünikasyon devlerine baskı yaparak ve Çin'in yarı iletkenler, süper bilgisayarlar ve yapay zeka teknolojilerine erişimini engelleyerek teknolojik yükselişini kontrol altına alma yönündeki daha geniş çabasının bir başka adımı gibi görünüyor. Tıpkı Biden'ın CHIPS Yasası ve Ticaret Bakanlığı'nın Ekim 2022'de yarı iletken teknolojilerine yeni ihracat kontrolleri getirmesindeki gibi.
Üstelik ABD tek başına hareket etmiyor, dünyanın dört bir yanındaki müttefiklerini ve ortaklarını onların ulusal çıkarlarıyla açıkça çelişse bile benzer yaklaşımlar ve politikalar benimsemeye zorluyor.
Son G7 zirvesinde, üye ülkeler, Çin'le ilişkilerini 'riskten arındırmak' ve 'çeşitlendirmek' olarak adlandırdıkları birleşik bir yaklaşım üzerinde çalıştıklarını ilan etti.
Bunun üzerine G7'yi 'Çin karşıtı toplantı düzenlemekle' suçlayan Pekin, Japonya'nın Çin Büyükelçisini dışişleri bakanlığına çağırıp uyardı.
Washington'ın Asya-Pasifik'te Çin'e karşı askeri yığılması, NATO benzeri askeri ittifaklar kurması ve Pekin'in 'Tek Çin' politikası uyguladığı Tayvan'ı hem kışkırtıp hem silahlandırması da cabası.
ABD medyası, Blinken'ın şubatta 'Çin casus balonu' krizi çıkarıp erteledikten sonra bu ay en üst düzeyde ağırlandığı ziyaretinin, 'her iki ülke yetkilileri tarafından açık sözlü görüş alışverişlerine sahne olan verimli ziyaret olarak değerlendirdiğini' yazmıştı. Çin devletine bağlı medyadan Global Times ise Yellen'ın ziyaretini, "Muhtemelen ABD'nin borç sorunundan kaynaklanıyor; Washington'ın ABD-Çin ilişkilerini düzeltmek için daha samimi adımlar atması lazım" diye değerlendirdi.
'Nadir görülen rasyonel ABD'li yetkililerden'
Global Times, "Ziyaret muhtemelen ABD borç tavanı ile ilgili sorunlardan kaynaklı" diyerek ekledi:
"Ancak bazı Çinli uzmanlar, ABD-Çin ilişkilerini onarmak için hala bir fırsat penceresi bulunsa da bunun uzun süre açık kalmayacağı, bu nedenle Washington'ın yeni sorunlar yaratmaktansa samimi adımlar atması gerektiği konusunda uyardı."
"Çinli uzmanlar, Fed (ABD Merkez Bankası) Başkanı geçmişli profesyonel bir makro iktisatçı olarak Çin hakkında daha az şahin görüşe sahip, rasyonel bir ABD yetkilisi olarak görülen Yellen'ın özellikle de Trump döneminden kalma gümrük vergilerinin Amerikalı tüketicileri kötü şekilde vurduğu ve yüksek enflasyon ile büyüyen borç tavanı sorunlarıyla uğraşıldığı dönemde, ABD ekonomisi için ikili işbirliğinin ne kadar önemli olduğunu anladığını söyledi."
"Yakın geçmişte Kongre'de Çin ile sağlıklı ekonomik ilişki çağrısında bulunarak, Çin ile bağları koparmanın büyük bir hata olacağını söyleyen Yellen, nisanda yaptığı bir konuşmada ise Çin ile ekonomik ilişkiler üzerinde etkisi olsa bile ulusal güvenliğin her şeyden önce geldiğini vurguladı."
Global Times'a konuşan Pekin'deki Çin Sosyal Bilimler Akademisi'nden uzman Gao Lingyun, "Yellen'in ziyareti muhtemelen ABD'nin borcuyla ilgili endişelerden kaynaklanıyor. ABD'nin borç tavanını yükseltmesi ile birlikte borca alıcı bulma ihtiyacı doğdu. İlaveten gelişmekte olan ülkeler için borç geri ödemeleri de Çin'in müdahalesi olmadan çözülemeyeceğinden ele alınabilir" dedi.
Haziran başında ABD Başkanı Biden, o sırada 31.4 trilyon dolar olan ülkenin borç limitini 1 Ocak 2025'e kadar askıya alan bir yasa tasarısını imzaladı. Bu, piyasalar tarafından yeni bir tahvil ihraç dalgasının başlangıcı olarak okundu.
'Çin'den anlamayan ABD'li diplomasi ve güvenlik yetkililerinden değil'
Global Times'a konuşan Çin Sosyal Bilimler Akademisi'nden araştırma görevlisi Lü Xiang, şunları söyledi:
"Blinken'ın ziyaretinin ardından Yellen'ın ziyareti için şartlar olgunlaştı. ABD'nin sorunlarının nerede olduğunu bilen ve istikrarlı bir ABD-Çin ilişkisinin ülke ekonomisi için ne kadar önemli olduğunu anlayan profesyonel bir iktisatçı olarak Yellen, Çin'in sorunları hakkında çok az şey anlayan veya hiçbir şey anlamayan diplomasi ve güvenlikten sorumlu ABD'li yetkililer gibi davranmayacaktır. Ziyaretindeki aciliyeti hissedebiliyoruz."
'Çin'e yönelik ana kuşatma stratejisi değişmez'
Gazeteye göre Yellen'ın ziyaretinin ekonomik alanda bazı olumlu sonuçlar doğurmasını bekleyen uzmanlar bile Biden yönetiminin her zaman temel stratejik hedef gördüğü Çin'e yönelik ana kuşatma stratejisini değiştirmeyeceğini söyledi.
Çin Dışişleri Üniversitesi profesörü Li Haidong, şu değerlendirmeyi yaptı:
"Resmi iletişim kanalı yeniden açılmış olsa da, ABD'nin Çin'le rekabet ve karşı karşıya gelme konusunda ısrar ettiği dönemde, bu kanalın iki taraf arasındaki herhangi bir sorunu çözmeye yardımcı olup olmayacağı bilinmiyor... Washington'ın Çin politikasının keyfi yanlış karar ve hükümlere dayanıyor olması, gelecekteki angajman için yeni belirsizlikler yaratıyor."
Yellen'ın ziyaret haberi ile Biden yönetiminin Çin'e yönelik yeni yatırım kısıtlamaları haberlerinin eşzamanlılığını, uzmanlar, hem Washington'ın Pekin'le muhatap olma konusunda dürüstlük ve samimiyetini sorgulatması hem de iki ülke yetkilileri arasında yapılacak üst düzey görüşmeler için pazarlık kozu olarak kullanılması bakımından değerlendirdi.
Lü, "Henüz 'ya şimdi ya da asla' demenin zamanı değil, çünkü iki ülke, ilişkileri düzeltmek için hâlâ bir fırsat penceresinden geçiyor. Ancak bu fırsat uzun sürmeyecek ve ABD tarafı bunun farkında olmalı" dedi.