Kanada'daki bir dizi orman yangınının bu hafta dumanla kapladığı ABD'deki New York şehri ve üç eyalet bölgesinde sağlık uzmanları maske takılmadan sokağa çıkılmaması uyarısı yaparken, parlak turuncu bir pusla kaplanan New York çarşamba günü öğleden sonra itibarıyla dünyanın en kötü hava kalitesine sahip şehirdi. Bazı bilim insanlarına göre New York'ta hava solumak günde 6 sigara içmeye eşdeğer.
Bazı bölgelerde hava tehlikeli ve zararlı kategorisinde
New York'un bazı bölgelerindeki Hava Kalitesi Endeksi 300 ölçeğin üstüne çıkarak tehlikeli ve zararlı kategorisine girdi. Stanford Üniversitesi'nin 2020 tarihli bir araştırmasına göre 20 ölçek günde bir sigara içmekle aynı etkiyi yapıyor.
Ulusal Sağlık Enstitüsü'ne göre her sigara insanın ömrünü 11 dakika kısaltıyor. Şehir ortalamasındaki duman gerçekten 6 sigara içmeye eşdeğerse, New Yorklular şimdiden hayatlarının bir saatini kaybetmiş olabilir.
Daha vahim olabilir
Yine de kesin bir şey söylemek zor. Gerçek etki daha vahim bile olabilir.
Chemist Click Online Pharmacy'den eczacı Abbas Kanani, Newsweek'e şunları söyledi:
"Herhangi bir kaynaktan çıkan dumanı solumak olumsuz sağlık etkilerine sahip olabilir ve farklı duman türlerinin bileşimi ve toksisitesi farklılıklar gösterdiğinden, bunu sigara sayısıyla karşılaştırmak zor olabilir."
Maruz kalma süresi ve yoğunluğu gibi diğer faktörler de potansiyel sağlık etkisinin belirlenmesinde önemli bir rol oynuyor.
Duman ne kadar uzun kalırsa risk o kadar büyüyor
Newsweek'e konuşan Montana Üniversitesi'nin toksikoloji alanında araştırma görevlisi Christopher Migliaccio, Kanada'daki orman yangınlarının tam etkisinin henüz bilinmediğini, ancak bu tür olayların çeşitli sağlık riskleri getirdiğini belirtti:
"Duman atmosferde ne kadar uzun süre kalırsa, yüksek oranda reaktif, olumsuz sağlık etkileri yaratma potansiyeline sahip olan daha fazla serbest radikal ortaya çıkaran kimyasal değişim riskinin daha yükseldiğini biliyoruz."
"Toksikolojide zehre neden olan dozdur ve biz hala bu maruz kalmalarda doz-zehir denklemini değerlendirip tanımlamakla meşgulüz."
'Şehri terk edin' tavsiyesi
Duman altında kalanlara bölgeyi terk etme, filtre kullanma, aktiviteyi azaltma gibi taktiklerle maruz kalmayı sınırlayarak dozu azaltmaya yönelik adımlar atmalarını tavsiye eden Migliaccio, solunum sorunları olan kişilerin özellikle dikkatli olması uyarısını yaptı:
"Hem solunum hem de kardiyovasküler risk altındaki kişiler, yoğun dumana maruz kalmaktan kaynaklanan komplikasyonlar yaşayabilir. Bunlar arasında astımın/KOAH'ın alevlenmesi ve kardiyovasküler olay riskinin artması var."
ABD'de Philadelphia, New Jersey ve New Haven şehirleri de Kanada'daki orman yangınlarından çıkan dumanla kaplandı. Orman yangını dumanı, insan sağlığı için tehlikeli olabilecek çeşitli parçacıklar ve gazlar içerir. Kısa vadeli riskler burun, gözler, akciğerler ve boğazda tahrişi ve ayrıca solunum yolu enfeksiyonları olasılığını içeriyor.
Norveç'e de ulaştı
Bu arada İskandinavya ülkesi Norveç'in İklim ve Çevre Araştırma Enstitüsü (NILU), yaptığı açıklamada, Kanada'daki orman yangınlarından çıkan dumanın bu hafta binlerce kilometre uzakta, Norveç'te tespit edildiğini duyurdu.
'Çok zayıf' partikül konsantrasyonları saptandı
AFP'ye konuşan NILU araştırmacısı Nikolaos Evangeliou, pazartesi gününden bu yana, özellikle güney Norveç'teki Birkenes gözlemevinde 'çok zayıf' duman partikülü konsantrasyonları tespit edildiğini söyledi.
'Norveçliler için tehlike yok'
Ölçümlerin yangınların yoğunluğuna, rüzgar yönüne ve yağışa bağlı olarak değişiklik gösterdiğini belirten Evangeliou, "Ciddi zirveler veya büyük artışlar görmüyoruz... Bu nedenle (Norveç'te) herhangi bir çevre sorunu veya ciddi sağlık tehlikeleri de görmüyoruz" dedi.