Nusret Gökçe'nin 'Salt Bae' lakabıyla anılmasını sağlayan tuz serpme tekniğini taklit ettiği videosuyla viral olan Vietnamlı noodle satıcısının sonu hapis oldu. Vietnam'ın Danang şehrinde noodle pişirip satan Bui Tuan Lam'ın hapis cezasına çarptırılmasının, Türkiyeli kasap, şef ve lüks restoran zinciri işletmecisini taklit etmesinin ötesinde siyasi sebepleri ortaya çıktı.
Marx'a saygılarını sunduktan sonra Nusret'e
Mesele, iktidardaki Vietnam Komünist Partisi Politbüro üyesi ve Kamu Güvenliği Bakanı Tô Lâm'ın Kasım 2021'de Glasgow'daki BM İklim Değişikliği Konferansı'na katıldıktan sonra Londra'da önce Karl Marx'ın mezarını ziyaret edip ardından Nusr-Et restoranına gitmesine dayanıyor.
Vietnam'da 24 ayar altın kaplamalı et krizi
Nusret Gökçe'nin TikTok videosunda eliyle 24 ayar altın kaplama biftek yedirdiği To'nun memnuniyetle başparmağını havaya kaldırması, Vietnam'da kriz çıkarmıştı.
Koronavirüs pandemisi kapanması yüzünden büyük ekonomik zorluklar çeken Vietnamlılar, muhaliflere göz açtırmayan Kamu Güvenliği Bakanı'nın yaklaşık 2000 dolarlık altın kaplama biftek yemesine kızgınlıklarını dile getirmişti. Vietnam'da aylık ortalama maaş 660 dolar.
O sırada noodle satıcısı Lam da dana etli erişteye taze soğan serperken Nusret'i taklit ettiği videoyu Facebook sayfasında paylaştı. Videoda kendini 'Yeşil Soğan Bae' ilan ettiğini duyuran Lam, birden tezgahının çok popüler hale gelmesine sevinemeden, ifade vermeye emniyete çağrıldı.
Polis sorgusuna alınan ve tezgahı kapatılan Lam, Eylül 2022'de gözaltına alındı ve o zamandan beri demir parmaklıklar ardında.
10 yıllık siyasi aktivist geçmişi, 'Vietnam'da demokrasi istediğine' dair açıklamaları bulunan, Çin karşıtı ve özellikle kömür kullanımına karşı çevreci protestolara katılan, 2014'te pasaportuna el konulan 39 yaşındaki Lam, Ho Chi Minh şehrinden memleketi Danang'a gidip noodle satarak hayatını kazanmaya çalışıyordu.
'Devlete güveni sarsmak için'
Lam'ı Facebook'ta 19 ve YouTube'da 25 video yayımlayarak 'halkın devlet liderliğine güvenini olumsuz etkilemekle' suçlayan, ama meşhur Nusret parodisine değinmeyen iddianamede, 12 yıl hapis cezası istenildi.
'Sadece ifade özgürlüğü hakkımı kullandım'
Suçlamaları reddederek yalnızca 'kişisel bakış açısını ifade ettiğini ve ifade özgürlüğü hakkını kullandığını' söyleyen Lam, bugün mahkemede 'devlet karşıtı propaganda yapmak ve yaymak' suçlamasından mahkumiyet aldı ve 5.5 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Asıl nedenin, Vietnam yargısının değinmemesine rağmen, Kamu Güvenliği Bakanı'nın Nusr-Et performansını hicvetmesi olduğu konusunda fikir birliği hakim.
İnsan Hakları İzleme'nin Asya Direktörü Yardımcısı Phil Robertson, şunları söyledi:
"Suçlamaların geçmiş gönderileriyle ilgili gibi gösterilmesine kimse kanmasın. Kamu Güvenliği Bakanlığı, biftek yiyen Bakan To Lam ile alay etmeye cüret ettiği için Bui Tuan Lam'dan intikam almak istiyor. Viral olan ve Vietnamlıları güldüren yeşil soğan videosu, yetkililerin kaba kuvvet ve düzmece kanaatlerle söndürmeye çalıştığı demokrasi hareketinin yaratıcılığını bir kez daha gösterdi."
İnsan hakları örgütlerine göre duruşmasından iki hafta öncesine kadar bir avukatla görüşmesine izin verilmeyen Bui Tuan Lam, gözaltında olduğu süre boyunca eşi ve 3 kızını da sadece bir kez 10 dakikalığına görebildi.
'Devlet karşıtlığından en az 170 kişi hapiste'
Vietnam'da protestoları ve insan hakları ihlallerini takip eden gazeteci Nguyen Lan Thang, nisanda 6 yıl hapis cezasına, öncesinde yüksek profilli muhalif gazeteci Pham Doan Trang, 9 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Hepsine aynı 'devlet karşıtlığı' suçlamasından mahkumiyet verildi. İnsan hakları örgütlerine göre benzer suçlamalardan hapiste olanların sayısı en az 170 kişi.