Ukrayna'ya F-16 çok amaçlı savaş uçağı teslimatına dair ayrıntılar belirsizliğini korurken ABD Başkanı Joe Biden yönetimi, Washington'un söz konusu uçakları tedarik edip etmeyeceğine dair bilgi vermezken, İtalya ve Polonya da dahil olmak üzere bazı büyük NATO müttefikleri de kendi uçaklarını göndermeyeceklerini belirttiler.
Kiev'in Avrupa'nın toplamından daha fazla dördüncü nesil savaş uçağı bulunduran ABD'nin Ortadoğu'daki müşterilerinden F-16 alma ihtimali düşükken bu 'bağışı' yapmak, yeni F-35'lere yer açmak için tahmini 125 F-16 stokuna sahip Danimarka, Norveç, Belçika ve Hollanda'ya düşebilir.
Ukrayna Hava Kuvvetleri ve Ukrayna Kara Havacılığı geçtiğimiz bir buçuk yıl içinde, Şubat 2022 öncesi envanterinin büyük kısmı da dâhil olmak üzere 60'tan fazla sabit ve 30'dan fazla döner kanatlı uçağını ve NATO'daki hamileri tarafından ülkeye teslim edilen jet ve helikopterleri kaybederek büyük bir yıkıma uğradı.
Eski Varşova Paktı üyesi olan NATO ülkelerinin Sovyet yapımı uçak ve helikopter envanterleri tükenirken Kiev'in Rusya ile vekalet savaşında operasyonları sürdürebilmek için bol ve makul fiyatlı yeni bir jet kaynağına ihtiyacı var.
Ayrıca İngiltere ve Fransa'nın Ukrayna'ya Storm Shadow ve SCALP-EG (Storm Shadow'un Fransız varyantı) uzun menzilli havadan fırlatılan seyir füzeleri tedarik etme taahhüdü, Kiev'in bu silahlar için bir taşıyıcıya ihtiyaç duyabileceği anlamına geliyor.
Füzeler, İngiltere ve Fransa'nın Tornado, Typhoon, Rafale ve Mirage 2000 jetlerinde kullanılmak üzere tasarlanmış olsa da F-16'larda kullanılmak üzere modifiye edilmeleri Sovyet yapımı jetlere takılmalarından daha kolay olabilir.
F-16'yı bu kadar özel kılan ne?
F-16'lar üretildiği zamandan bu yana bol miktarda tedarik ediliyor. 1970'lerin sonunda piyasaya çıkan ve General Dynamics ile Lockheed Martin tarafından üretilen 4 bin 600'den fazla F-16 uçak gövdesi mevcut ve jet yaklaşık 50 yıllık ömrü boyunca dünya çapında 20'den fazla ülkeye ihraç edildi.
Bu kadar büyük üretim sayıları potansiyel olarak bol miktarda ucuz, ikinci el uçak ve bunlara uygun yedek parça anlamına geliyor. Konfigürasyonuna bağlı olarak F-16'ların ABD ve NATO vergi mükelleflerine tanesi 12-16 milyon dolara mal olabileceği bildiriliyor.
F-16 ne tür silahlar taşıyabilir? Nükleer silah taşıyabilir mi?
Başlangıçta Avrupa, Ortadoğu ve Asya düzlüklerinde Sovyet savaş uçakları ve bombardıman uçaklarıyla mücadele etmek için tasarlanmış bir hava üstünlüğü avcı uçağı olarak tasarlanmasına rağmen F-16, çoğunlukla sınırlı hava savunma kabiliyetine sahip veya etnik gruplara ve devlet dışı aktörlere karşı çok rollü bir avcı-bombardıman uçağı olarak hizmet vermek üzere başarıyla modifiye edildi.
F-16'lar it dalaşları için 20 milimetre M61 Vulcan topu ile birlikte geliyor ve çeşitli havadan havaya, havadan karaya ve gemisavar füzelerin takılabileceği 9 sabit noktaya (artı iki adet güdüm podu) sahip.
Bunlar arasında AMRAAM, IRIS-T, Python ve Sidewinder hava muharebe füzeleri, HARM, JASSM, Maverick ve yer hedeflerine saldırmak için uzun menzilli JSOW (Joint Standoff Weapon) füzeleri, çeşitli güdümlü ve güdümsüz bombalar, Harpoon ve Penguin gemisavar füzeleri bulunuyor.
Söz konusu uçaklar aynı zamanda 400 kilotona kadar patlama gücüne sahip ABD'ye ait B61 ve B83 nükleer bombalarını da taşıyabiliyor (karşılaştırma için, 1945'te ABD'nin Hiroşima'ya attığı nükleer bombanın patlama gücü 'sadece' 15 kilotondu).
F-16'nın hız sınırı ve menzili ne kadar?
F-16, silahsız olarak Mach 2.05'e (veya saatte yaklaşık 2 bin 180 kilometreye) kadar maksimum hıza ve saatte yaklaşık 930 km seyir hızına sahip.
Uçağın yaklaşık 860 kilometrelik bir muharebe yarıçapı bulunuyor ve bu yarıçap, manevra kabiliyeti ve silah taşıma kabiliyeti pahasına damla tanklar kullanılarak önemli ölçüde genişletilebilir.
Uçağın feribot menzili 4 bin 200 kilometreye kadar çıkabiliyor. Jetlere havada da yakıt ikmali yapılabiliyor, ancak NATO tarafından Ukrayna'ya tanker verilmediği ve kendi Il-78 tankerleri havalandıkları anda uzun menzilli Rus saldırılarına karşı savunmasız oldukları ve daha sonra yerde kaldıkları için bu tür kabiliyetlere sahip olmaları pek olası değil. Üstelik NATO jetlerinin yakıt ikmal sistemleriyle de uyumlu değiller.
ABD ordusu hala F-16'ları kullanıyor mu?
ABD'nin envanterinde 1000'den fazla aktif F-16 bulunuyor ve bu uçaklar ABD Hava Kuvvetleri, Hava Ulusal Muhafızları, az sayıda ABD Donanması ve aerodinamik test yatağı olarak kullanan NASA'nın elinde.
F-16'yı bu kadar meşhur eden ne?
F-16'lar Körfez Savaşı, 2003'teki Irak işgali, NATO'nun Yugoslavya'daki bombardımanları, Afganistan savaşı ve 2011'deki Libya bombardımanında kullanıldıklarına dair görüntü ve videolarla dünyanın dört bir yanındaki insanların zihnine kazınan, dünyanın en tanınmış savaş uçakları arasında.
Uçakları alan ilk ABD müttefiklerinden biri olan ve 175 adet modifiye edilmiş Blok C/I varyantını kullanan İsrail, bu uçakları 1980'lerde Suriye ve Irak'a karşı, 2006 savaşında Lübnan'a karşı ve son olarak 2021 Gazze Savaşı'nda Gazzeli ve Lübnanlı milislere karşı yoğun bir şekilde kullandı.
Pakistan da bu savaş uçaklarının bir diğer önemli müşterisi ve Hindistan ile Sovyet ve Rus MiG-21 ve Suhoy Su-30MKI jetleri stoklarıyla girdiği çatışmalarda bu uçakları defalarca kullandı.
Uçaklar ayrıca ABD ve Suudi Arabistan liderliğindeki koalisyon üyeleri tarafından Suriye, Irak ve Yemen'deki hava saldırılarında yoğun olarak kullanıldı.
F-16'nın Rus muadili hangisi?
Batılı gözlemciler F-16'yı sıklıkla, Rusya'nın 1980'lerde geliştirilen ve 2010'ların ortalarında Rus ordusunun hizmetine sunulan - ve gelişmiş aviyonikler de dahil olmak üzere beşinci nesil uçak unsurlarını içerecek şekilde modifiye edilen - dördüncü nesil çok amaçlı savaş uçağı olan Suhoy Su-35 ile karşılaştırıyor.
Bununla birlikte 1980'lerde F-16'ya doğrudan bir cevap olarak tanıtılan MiG-29 daha uygun bir karşılaştırma olur. MiG üstün hız ve manevra kabiliyeti özelliklerine sahip (Mach 2.05'e karşı Mach 2.25 maksimum hız, 860 kilometreye karşı 2 bin 100 kilometre menzil), ancak F-16'nın bazı varyantlarının 7 bin 700 kilogramına kıyasla yalnızca yaklaşık 3 bin 500 kilogram silah taşıyabilir, bu da onu gerçek bir hava üstünlüğü odaklı jet yapıyor.
MiG'nin bir diğer avantajı da F-16'nın tek güç santraline kıyasla çift motora sahip olması; bu da acil bir durumda MiG-29'un teorik olarak Amerikan muadiline kıyasla dost bir hava üssüne geri dönme şansının daha yüksek olacağı anlamına geliyor.
Ukraynalı pilotlar F-16'ları kullanmak üzere eğitim almaya başladılar mı? Bu süreç ne kadar zaman alacak?
ABD, Ukraynalı pilotların eğitilmesine geçen hafta resmi olarak yeşil ışık yaktı ve bir Beyaz Saray yetkilisi sürecin 'Ukrayna dışında Avrupa'daki tesislerde gerçekleşeceğini ve tamamlanmasının aylar alacağını' belirtti. Washington bu eğitime 'önümüzdeki aylarda başlamayı' umuyor. Başka bir deyişle, Washington'un basın sözcülerine bakılacak olursa eğitim henüz başlamadı.
ABD medyası tarafından aktarılan bir ABD Hava Kuvvetleri değerlendirmesi, eğitimin muhtemelen yaklaşık 4 ay süreceğini gösterdi ve bu süre, daha önce tahmin edilen 18 ayın çok altında.
Eğitim süresinin kısaltılması muhtemelen muharebede verimliliğin azalması anlamına gelecek ve Rusya'ya karşı muharebeye girmeleri halinde savaş uçaklarının kaçınılmaz olarak karşılaşacakları, uzun menzilli kara ve hava tabanlı hava savunma füzeleri ve üslerine yönelik hipersonik ve balistik füze saldırıları gibi sorunların daha da artmasına neden olacak.