11 milyonluk nüfusa sahip ülkede mevcut başbakanın partisi Yeni Demokrasi Partisi (YDP) ve eski başbakan Aleksis Çipras’ın partisi SYRIZA (Radikal Sol İttifak) favoriler arasında yer alıyor. Yaklaşık 9,8 milyon kayıtlı seçmenin bulunduğu Yunanistan’da 440 bin genç seçmen ilk kez sandık başına gidecek.
Parlamenter demokrasi ile yönetilen Yunanistan’da dört yılda bir yapılan seçimlerle 300 sandalyeli Yunan Parlamentosu oluşturuluyor. Son olarak Temmuz 2019 yılında yapılan seçimlerin ardından bu yıl 21 Mayıs seçimler yapılacak.
İlk kez yeni seçim sistemi deneniyor
Yunanistan'da ilk kez bu yıl 21 Mayıs'taki genel seçimlerde kullanılacak sistem, birinci partiye 50 milletvekili 'bonus' uygulamasını kaldırırken, hükümet kurulamaması halinde tekrar sandığa gidilmesini öngörüyor.
Seçmenler, sadece oy pusulalarında yer alan partiler arasında değil, tercih ettikleri partinin listesinde yer alan milletvekili adayları arasında da tercih yapabilecek. Dolayısıyla öncelikle bir partinin belli bir bölgeden çıkaracağı milletvekili sayısı bölgeden aldığı toplam oy oranına bağlı olacak. Daha sonra partinin o bölgedeki milletvekili adayları aldıkları oy sayısına göre sıralanacak. Milletvekili olma önceliğini, alınan oy miktarı belirleyecek.
Önceki yıllarda uygulanan seçim sisteminde, koalisyon hükümetlerinden kaçınılması ve güçlü bir iktidar gerekçesiyle genel seçimlerde birinci partiye 50 'bonus' milletvekilliği verilirken, yeni sistemde sandığa ilk gidişte bu uygulama kaldırıldı. Mecliste 151 sandalyeyi kazanan parti tek başına iktidar olurken, hiçbir partinin bu sayıya ulaşamaması halinde Cumhurbaşkanı en çok oyu alan parti liderini hükümeti kurmak üzere görevlendirecek. Hükümet kurulamazsa Cumhurbaşkanı sırayla en çok oy olan ikinci ve üçüncü parti liderlerine görevi verecek.
Liderlerin hükümeti kurmaları için üçer günlük süreleri olacak. Bu aşamada da hükümet kurulamazsa Cumhurbaşkanı tüm siyasi parti liderlerini bir araya getirecek. Bu süreçte de başarısız olunması halinde, tüm partilerin katılımıyla kurulacak geçici bir hükümetle, seçmenler tekrar sandığa gidecek. İkinci tur yerine 'tekrar' olarak adlandırılan bu seçimde, ilk seçimde alınan oy oranına bakılmaksızın tüm parti ve bağımsız adaylar bir kez daha oy pusulalarındaki yerlerini alacak.
Seçimlerin 'tekrar' edilmesi halinde 'bonus' milletvekilliği uygulanacak. Buna göre, oy oranı yüzde 25 ve üzeri olmak kaydıyla birinci partiye 20 bonus milletvekilliği verilecek. Yüzde 25'in üzerindeki her yüzde 0.5'lik artış için bir fazla milletvekilliği öngörülüyor. Birinci parti bu çerçevede azami 50 bonus milletvekilliği alabilecek.
Genel seçimlere katılan parti ve bağımsız adayların, meclise girebilmesi için ülke genelinde uygulanan yüzde 3 barajını aşması gerekiyor.
Bugüne nasıl gelindi?
2015’teki seçimlerde kurulan SYRIZA (Radikal Sol İttifak) ile Bağımsız Yunanlar (ANEL) koalisyonu Ocak 2019’da dağılmış ve devamında yaşanan süreçte dönemin Başbakanı ve SYRIZA lideri Aleksis Çipras erken seçim kararı almıştı.
7 Temmuz 2019 tarihinde gerçekleştirilen erken genel seçimlerinin galibi aldığı yüzde 39.85’lik oy oranıyla merkez sağ Yeni Demokrasi (YDP) oldu. 300 üyeli mecliste tek başına iktidarı kuracak çoğunluğu elde eden YDP’nin lideri Kiryakos Miçotakis de başbakanlık görevini üstlenerek 22 Temmuz 2019 tarihinde göreve başladı.
Öte yandan merkez solda bulunan Değişim Hareketi (PASOK-KİNAL) ile Yunanistan Komünist Partisi (KKE) de sırasıyla üçüncü ve dördüncü parti olarak meclise girdi. Popülist sol MeRA25 ile popülist sağ Yunan Çözümü partileri de barajı aşarak meclise girmeyi başarmıştı.
Vaatler neler?
Başbakan Kiryakos Miçotakis’in liderliğini yaptığı Yeni Demokrasi Partisi'nin (YDP) 300 sandalyeli parlamentoda şu anda 158 sandalyesi bulunuyor. Miçotakis, seçim kampanyası sırasında vergileri düşürme ve ekonomik büyümeyi yüzde 3’e çıkartma sözü verdi. Yabancı sermayeyi ülkeye çekmek için çaba göstereceğini söyleyen Miçotakis, işsizlik oranını yüzde 8’in altına düşürmeyi vaat etti.
SYRIZA ise bu seçimlerde seçim kampanyası boyunca maaşları ve emekli aylıklarını artırma vaadinden bulunurken, haftalık çalışma saatlerini düşürme sözü verdi. Yunanistan’da azınlık haklarını güçlendirme sözü veren Çipras, Yunanistan’da Banka Kurtarma Fonu’nu seçimi kazanırsa ortadan kaldıracağını bildirdi.
‘Seçimler ikinci tura kalabilir’
Sputnik’e değerlendirmelerde bulunan Galatasaray Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Enis Tulça, “Yunanistan’da bu hafta sonundaki seçimlerde seçim sisteminden dolayı eğer tahmin edildiği gibi YDP birinci parti çıkacaksa aritmetik bir engel oluşuyor. Tek başına iktidar için yüzde 46.2 lazım. Oysa muhtemelen olacağı bahsedilen bir sonraki seçim gerçekleşirse örneğin yüzde 36 oy ile birinci gelen parti 148-151 milletvekili çıkarabilir. Bu pazar günü ise yüzde 36 ile 120 milletvekiline bile sayı olarak zor varılıyor. Muhtemelen bu seçimden tek başına iktidar çıkmayacaktır. Koalisyon şansı da zor gözüküyor, sistemden dolayı birinci gelen parti aldığı oy tatmin edici ise bence 2 Temmuz’daki bir sonraki seçime gidilmeyi tercih edecektir” görüşünü ifade etti.
‘Türk-Yunan ilişkilerinin ilerlemesi için önce Kıbrıs sorunu çözülmelidir’
Peki, iki ülkedeki seçimlerin öncesinde yumuşayan Türk-Yunan ilişkileri bu seçimler atlatılınca nasıl seyir alır? Prof. Dr. Tulça, şunları söyledi:
“Genel olarak hem de her iki ülkede seçim sonrası dönem için liderler ılımlı mesajlar verdiler. Ancak yıllardır çözülemeyen Ege ve Kıbrıs sorunlarındaki zorlukların gerçeği de unutulmamalı. Türk silah sanayi gelişmeye, Yunanistan ise dışardan silahlanmaya süratle devam ediyor. Burada temel unsur her iki ülke için caydırıcılık elde edebilmek. Diğer taraftan bahsedilen ılımlı ortam beklentisinde Ege konularında geçmişteki engelleri aşıp ilerlenebilir mi? Bunun için benim hep öne sürdüğüm yol, 1988 Papulyas-Yılmaz mutabakatından yola çıkılarak, 1997 Demirel-Simitis mutabakatı son maddesini de ekleyerek ilerlemektir. Yunanistan Ege konularına selektif yaklaşmaktan uzaklaşırsa burada ilerlenebilir ve son adres Uluslararası Lahey Adalet Divanı olmalıdır. Kıbrıs sorununun ise çözümü daha zor. Bir başka zorluk ise Yunanistan için Türk-Yunan ilişkilerinin ilerlemesi için önce Kıbrıs sorunu çözülmelidir.”
“ABD’nin Yunanistan’daki mevcudiyeti konusunda bir değişim olma ihtimali zor”
Tulça, Yunanistan’ın ABD ve Rusya ile olan ilişkilerinin nasıl gelişeceğine dair ise şunları dedi:
“Bugünkü tabloda ABD’nin üsleri ve ülkedeki mevcudiyeti çok önemli boyutlara vardı. Ancak örneğin Dedeağaç limanı projesi Çipras zamanında başlamıştır. Konuyu daha çok Savunma Bakanı Kamenos yürütüyordu. Hatta Ege’de ilk Skiros adasında üs verilmesi önerilmişti. Miçotakis zamanında ise üs sayısı çok arttı. ABD’nin şu sırada Yunanistan’daki mevcudiyeti konusunda şimdilik bir değişim olma ihtimali zordur. ABD’nin Yunanistan’daki üslerinin artması, NATO’nun Rusya’yı Konvansiyonel olarak çevreleme gayretleri ve Ukrayna savaşında AB ve üye Yunanistan’ın tutumu hızlı bir şekilde Rusya’yı Atina’nın karşısına getirdi. Örneğin zannederim 2021’de idi, Soçi’de Putin-Miçotakis buluşması pek başarılı olamamıştı. Ayrıca Yunanistan AB ile Türkiye konularında bu kadar iç içe iken Ukrayna konusunda mevcut tutumundan farklı bir kulvara geçeceğini sanmıyorum.”
‘Yunanistan'ın siyasi gidişatının değişme ihtimali çok düşük’
Yunan Evelpidon Harp Akademisi’nin jeopolitik öğretim görevlisi Konstantinos Grivas ise ‘21 Mayıs tarihinde yapılacak seçimlerini hangi parti kazanırsa kazansın, Yunanistan'ın siyasi gidişatının değişme ihtimalinin çok düşük olduğunu’ belirtti.
Grivas, “Yunanistan’ın siyasi sisteminin ya da en azından büyük bir kısmının, her düzeyde Washington, Brüksel ve Berlin ile mutlak özdeşleşme politikasını seçtiğini göz önünde bulundurarak herhangi bir değişiklik öngörmüyorum. Yunanistan aslında daha önce olduğu gibi Batı dünyası içinde bağımsız bir oyuncu olarak hareket etme yeteneğini ortadan kaldırdı. Bu nedenle (seçimlerin) sonucuna bağlı olarak bir şeylerin değişeceğini düşünmüyorum” diye konuştu.
‘Yunanistan’a Türkiye’ye taviz konusunda baskı yapılıyor’
Yunanistan'a, ilişkilerinin çok gergin olduğu ‘Türkiye'ye taviz verme konusunda baskı yapıldığına’ dikkat çeken Yunan uzman, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Yunanistan kendini büyük ölçüde tamamen ve kesin olarak transatlantik faktörü ile özdeşleştirdiği ve transatlantik faktörü Türkiye'yi jeopolitik bir mimari olarak gördüğü için Yunanistan’ın siyasi sistemine Türkiye'ye taviz vermesi için baskı yapıldığı ortada. Bu, eğer (seçimlerden sonra) partilerin arasında işbirliğinin yapılacağı bir hükümetimiz olursa, bu baskının çok daha yoğun olma ihtimali var.”